006BTMS0023

BEROEPSTAAK

11 TIG 1

Opleiding Metaalbewerken > Metaalbewerker [Crebo 94301]

BEROEPSTAAK TIG 1

11

Opleiding Metaalbewerken > Metaalbewerker [Crebo 94301]

69371558 Bestelnummer 006BTMS0023

COLOFON

Auteurs M.W. Flinsenberg, A.K. Tiemersma, T.A. Overdijk Ontwikkelgroepleider Techniek en ICT W. van Dijk Eindredactie M. Brok Illustraties Ondanks alle inspanningen is het mogelijk dat niet alle copyrights van de in de uitgave opgenomen illustraties geregeld zijn. Degene die meent alsnog rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. © 2009 Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of enige wijze, namelijk elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming.

INHOUD

Introductie op de beroepstaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7

Oriënteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Invullen mini-POP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Voorbereiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 Beoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Terugkijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

Bijlage 1 Beoordelingsmonitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43

3

BEROEPSTAAK TIG 1

INTRODUCTIE OP DE BEROEPSTAAK

In deze beroepstaak Bij het samenstellen van producten moet een metaalbewerker regelmatig lasverbindingen maken. In de beroepstaak ‘Basisvaardigheden metaalbewerker’ heb je daarmee al kennis gemaakt en heb je het ook toegepast. Je gaat nu volgens de 7 stappen van BGL je lasvaardigheden op het gebied van TIG lassen naar het niveau brengen dat gelijkwaardig is aan het NIL-1 niveau. Om dit te kunnen bereiken moet je bijbehorende kennis en vaardigheden beheersen en bepaalde competenties bezitten. De competenties die jij al eerder ontwikkeld hebt, worden in een POP (Persoonlijk Ontwikkelings Plan) gezet. Dit doe je samen met je begeleider.

4

Na deze beroepstaak Als je deze beroepstaak goed uitvoert, kun je: • aan de hand van een tekening een goede werkvoorbereiding maken • de juiste materialen opzoeken en controleren • de te gebruiken machines en gereedschappen controleren, afstellen en bedienen • in afwijkende situaties een oplossing bedenken • met alle betrokkenen in het werkproces overleggen zodat de werkzaamheden vlot verlopen • lasverbindingen maken die aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen • zorg dragen voor een goede werkuitvoering en werken volgens Arbo-voorschriften en geldende bedrijfsregels • metingen en controles uitvoeren om te voldoen aan de eisen • gereedschappen, machines en werkplek schoonhouden Portfolio In deze beroepstaak volg je de stappen. Er zijn in totaal zeven stappen. Neem de stappen in de juiste volgorde. Van elke stap verzamel je bewijzen (in te leveren resultaten), die in je portfolio komen. Je zorgt zelf voor de samenstelling van je portfolio. In de tabel staat welke producten bij welke stap horen.

Stap

Producten portfolio

1. Oriënteren

• Verslag van de uitwerkingen van de activiteiten • Tabel vaardigheden • Tabel werkvolgorde

2. Invullen mini-POP • Ingevulde planning 3. Voorbereiden

• De beoordelingen van de verschillende oefeningen • Uitwerkingen van de diverse activiteiten • Werkvoorbereiding van de eindopdracht

4. Uitvoeren

• Proeve van bekwaamheid TIG NIL niveau 1

5. Controleren

• Controlelijst van jezelf • Controlelijst mededeelnemer

6. Beoordelen

• De beoordelingsformulieren (één van jezelf, één van een medeleerling en van je praktijkbegeleider / trajectbegeleider) • Een goed voorbereid gesprek

7. Evalueren

• Een afgevinkt mini-POP • Terugkijkverslag • Bijgewerkt portfolio

5

BEROEPSTAAK TIG 1

Or iënteren

IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Kort verslag van de uitwerkingen van de activiteiten. • Tabel vaardigheden. • Tabel werkvolgorde.

Stap 1 Oriënteren

In deze beroepstaak ga je verschillende lasverbindingen maken die nodig zijn bij het maken van bepaalde eindproducten. In de eindopdracht van deze beroepstaak zijn die verschillende lasnaadvormen samengevoegd. Voor het uitvoeren van deze eindopdracht is het nodig dat je verschillende vaardigheden beheerst. Om er zeker van te zijn dat je die vaardigheden beheerst, ga je eerst een aantal oefeningen maken. Bij stap 3 Voorbereiden komen we daarop terug.

ACTIVITEITEN

1

De tekening 1 Bestudeer de tekening goed. Probeer je voor te stellen om welke lasnaadvormen het gaat. a Kijk eens om je heen in het bedrijf waar je werkt of stage loopt of je iets ziet waar deze lasnaadvormen in zijn verwerkt. b Maak er eventueel een foto van. Doe deze bij het verslag. 2 De stuklijst is niet volledig ingevuld. a Wat is het belang van een stuklijst? b Welke informatie zou je hierin terug moeten kunnen vinden? Vaardigheden 1 Maak een lijst van de vaardigheden die je moet kunnen uitvoeren voor het maken van deze lasverbindingen. Je kunt deze in de tabel invullen.

2

6

STAP 1 ORIËNTEREN

Tabel 1 Vaardigheden

Vaardigheid

Oefenen ja/nee

3

Werkvolgorde 1 Maak een globale tabel werkvolgorde voor het doorlopen van deze beroepstaak. 2 Bespreek met een van je medeleerlingen waar er in deze taak sprake kan zijn van samenwerken met een ander.

Tabel 2 Voorbeeld van een tabel met de werkvolgorde

Stappen

Moet altijd of soms

Heb ik wel eens gedaan

Heb ik wel eens bij geholpen

1

Tekeninglezen

Altijd / Soms Ja / Nee Ja / Nee

2

Aftekenen

Altijd / Soms Ja / Nee Ja / Nee

3

Altijd / Soms Ja / Nee Ja / Nee

4

Altijd / Soms Ja / Nee Ja / Nee

5 etc.

Altijd / Soms Ja / Nee Ja / Nee

7

BEROEPSTAAK TIG 1

Afbeelding 1:

Afbeelding 2:

8

STAP 2 INVULLEN MINI-POP

IN TE LEVEREN RESULTAAT Invul len mini -POP

• Een ingevulde planning.

Stap 2 Invullen mini- POP

Je hebt de oriëntatie afgerond. Je weet nu wat de beroepstaak in grote lijnen inhoudt. In deze stap ga je de beroepstaak gedetailleerd uitwerken. In deze beroepstaak ga je, nadat je een aantal oefeningen hebt gemaakt, een eindopdracht maken. Hierbij moet je aan veel zaken denken. Het mini-POP moet je zorgvuldig invullen.

In het mini-POP schrijf je op: • Wat je wilt leren.

• Hoe je dat gaat doen. • Wat je wilt bereiken. • Je planning. • De benodigde ondersteuning en faciliteiten.

ACTIVITEITEN

1

Mini-POP 1 Vul het mini-POP in.

2

Gesprek met je begeleider Je hebt nu een ingevuld mini-POP met een planning. 1 Bespreek dit met je begeleider. Tijdens het gesprek krijg je vast en zeker opmerkingen of aanvullingen op je mini-POP. 2 Verwerk deze opmerkingen eerst in je mini-POP, voordat je naar stap 3 gaat.

9

BEROEPSTAAK TIG 1

Tabel 3 Planning

1. De beroepstaak wordt afgesloten met een gesprek / beoordelingsopdracht /assessment /toets:

Onder toezicht van: ………………………….. op ……-……-…….

In ………………………………...…. (plaats). 2. Beschrijf in eigen woorden wat je gaat maken en uitvoeren in deze beroepstaak of beoordelingsopdracht.

3. Vul onderstaand schema met vaardigheden verder in. In deze beroepstaak [omschrijving beroeptaak] Waar? Hoe?

Wanneer? Met wie samen?

Paraaf TB/PB

4. Kijk in de beoordelingslijst (zie stap 6) wat je nog niet weet of kunt. Vul dat op dezelfde manier in als hier- boven.

5. Welke workshops vind jij dat er bij deze beroepstaak gegeven moeten worden?

6. Aan welke persoonlijke competenties ga je nog meer werken in deze beroepstaak? (Zie vorige beroeps- taak of je POP.)

10

STAP 2 INVULLEN MINI-POP

Vul hieronder jouw planning in. Geef bij elke stap de geplande startdatum en einddatum aan. Vul later de werkelijke datum in. Zo kun je zien of je je aan de planning gehouden hebt.

Jouw plan

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Geplande startdatum: Geplande einddatum:

Startdatum: Einddatum:

11

BEROEPSTAAK TIG 1

Voorbereiden IN TE LEVEREN RESULTAAT

• De beoordelingen van de verschillende oefeningen. • Uitwerkingen van de diverse activiteiten. • Werkvoorbereiding van de eindopdracht.

Stap 3 Voorbereiden In de vorige stap heb je jouw planning uitgewerkt. Je beschrijft daarin gedetailleerd wat je gaat doen. Voordat je de eindopdracht echt gaat maken, maak je eerst een aantal oefeningen. In de voorbereiding neem je op wat je gaat doen en wat je daarbij nodig hebt. Je werkt aan de hand van de tekening van het product. Bij een goede voorbereiding denk je zeker aan de volgende punten: • Welke informatie uit de tekening heb ik nodig. • Welke voorschriften moet ik toepassen bij het maken van de onderdelen. • Welke materialen, gereedschappen en beschermingsmiddelen heb ik nodig. • Welke werkvolgorde moet ik toepassen. •

12

STAP 3 VOORBEREIDEN

OEFENING ONDERHANDS LASSEN

ACTIVITEITEN

1

Voorbereiding oefening De positie waarin een las gelegd moet worden is een heel belangrijk element waarmee rekening gehouden moet worden. De meest eenvoudige positie is onderhands lassen. We noemen dat ook wel ‘lassen in het gootje’. 1 Uit welke hoofdonderdelen bestaat een TIG lasinstallatie? 2 Maak een schema van een TIG lasinstallatie. 3 Wat is de betekenis van de lettercombinaties TIG? 4 Wat is het verschil in de werking tussen een actief gas en een inert gas? Inert betekent: niet actief. 5 Noem vijf specifieke kenmerken van het TIG lasproces. 6 Welke beperkingen heeft het TIG lasproces? 7 Bij TIG lassen wordt gebruik gemaakt van gelijkstroom en van wisselstroom. Waarvan is de te gebruiken stroomsoort afhankelijk? 8 Waarom moet bij het gebruik van gelijkstroom de negatieve pool (-) aangesloten worden aan de lastoorts? 9 Tussen welke waarden varieert de spanning waarmee daadwerkelijk gelast wordt? 10 Met welke eenheid wordt de spanning aangegeven? 11 Met welke eenheid wordt de stroomsterkte aangegeven? 12 Hoe groot moet de afstand ongeveer zijn tussen de wolframelektrode en het werkstuk? 13 Welke veranderingen kun je aan de las zien als je tijdens het lassen de booglengte verandert? 14 Waarvan is de hoeveelheid gas, die nodig is tijdens het lassen, afhankelijk? 15 Op welke waarde moet je het gasverbruik ongeveer instellen? 16 Wat is het gevolg wanneer je tijdens het lassen de toevoegdraad telkens te ver terug haalt? 17 Teken de lasaanduiding van een hoeklas met een a-hoogte van 5 waarbij het lassen onder de hand moet worden gedaan. 18 Wat is de betekenis van de lasaanduiding bij stuknummer 1 van tekening TIG1-94300-02? 19 Hoe ziet de lasaanduiding van een buitenhoeklas er uit? Maak er een tekening van. 20 Een binnenhoeklas mag een beetje bol zijn. Een buitenhoeklas moet bol zijn. Hoe groot moet de bolheid van een buitenhoeklas zijn? 21 Bij een buitenhoeklas moet de doorlassing goed zijn. Wat wordt daarmee bedoeld? 22 Wat wordt bedoeld met de term overbloezing?

13

BEROEPSTAAK TIG 1

23 Wat wordt er bedoelt met ‘inbranding’ van een las? 24 Welke veiligheidsmaatregelen moet je nemen bij het lassen? Denk daarbij aan maatregelen voor jezelf en voor de omgeving. 25 Wat is het voordeel van een lashelm ten opzichte van een laskap? Er zijn drie verschillende oefeningen onderhands lassen. Je vindt deze op de tekeningen TIG1-94300-02 t/m TIG1-94300-04. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten en voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 26 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 27 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 28 Kies de juiste elektrode, zowel de diameter als materiaalsoort van de elektrode. 29 Bepaal de diameter van het gasmondstuk. 30 Kies de juiste toevoerdraad en gassoort. 31 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld. 32 Controleer of de gastoevoerafsluiter geopend is. Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint. Controle oefening 1 Vul de onderstaande controlelijsten in van de gemaakte oefeningen 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controle lijsten 4 Ruim de werkplek op. Schakel de lasmachine uit en draai de gastoevoerafsluiter dicht.

2

3

14

STAP 3 VOORBEREIDEN

Controlelijst lasoefeningen onderhands lassen tekening TIG1-94300-02

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1

Snoeren PA Snoeren op de juiste plaats

10

± 2

2x1

2

20

± 2

10x1 10

Hoogte snoeren

2

± 0,5 12x1 12

Breedte snoeren

6

+2 -1

12x1 12

Rechtheid snoeren

<=3

12x1 12

Regelmatige tekening met geringe hoogte verschillen Geen lasspatten en bramen

0-10

10

0-3

3

Totaal

61

Het totaal aantal punten moet minimaal 43 punten zijn.

Controlelijst lasoefeningen onderhands lassen tekening TIG1-94300-03

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1

I-las in positie PA Overdikte

3

=< 3

4

4

Uitlijnigheid

=<0,5 4

4

Doorlassing

=<0,2 8

8

Randinkarteling

6

6

Poreusheid

4

4

Uiterlijk

0-4

4

Totaal

30

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

15

BEROEPSTAAK TIG 1

Controlelijst tekening TIG1-94300-04

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1

Buitenhoeklas positie PA Bolheid

3

3

Doorlassing

=< 2

8

8

Aanvloeiing - randinkarteling

=<10% 6

6

Overbloezing

0-2

2

Poreusheid

0-4

4

Uiterlijk

0-4

4

Totaal

27

Het totaal aantal punten moet minimaal 20 punten zijn.

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan. Vul de tabel in die staat op de pagina na de tekeningen.

16

STAP 3 VOORBEREIDEN

17

BEROEPSTAAK TIG 1

Afbeelding 3:

18

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 4:

19

Afbeelding 5:

BEROEPSTAAK TIG 1

OEFENING STAANDE HOEKLASSEN

Afbeelding 6:

ACTIVITEITEN

1

Voorbereiding oefening In de vorige oefening heb je geleerd hoe te lassen ‘in het gootje’. Het is niet altijd mogelijk het materiaal zo neer te leggen dat je mooi in het gootje kunt lassen. Eén van de andere posities is een staande hoeklas. 1 Een staande hoeklas wordt aangegeven met de letters PB. Laat in een tekening zien hoe het materiaal moet liggen bij een staande hoeklas. 2 Bij hoeklassen in het algemeen, maar in het bijzonder bij staande hoeklassen, is een veel voorkomende afwijking de zogenaamde randinkarteling. Laat met behulp van tekeningen zien wat randinkarteling inhoudt. 3 Wat is de oorzaak van randinkarteling? 4 Bij TIG lassen wordt altijd stekend gelast. Wat wordt bedoeld met ‘stekend lassen’? 5 Wanneer je met een las stopt en een herstart moet maken, waar ontsteek je dan de vlamboog bij het herstarten? 6 Wat wordt er met de voortloopsnelheid bedoeld? 7 Waaraan kun je zoal zien of de voortloopsnelheid goed is? 8 Wat is het gevolg van een te hoge voortloopsnelheid? 9 Wat is het gevolg van een te lage voortloopsnelheid? 10 Waarvan is de diameter van de te gebruiken elektrode afhankelijk? 11 De elektroden zijn er in verschillende soorten. Waarvan is de te gebruiken soort afhankelijk? 12 Maak een tekening van de elektrodepunt. Geef daarin de grootte van de tophoek aan. 13 Is de grootte van de tophoek altijd hetzelfde? Zo nee, wat zijn de verschillen? 14 Heeft, bij een hoeklasverbinding, de bolheid van de las invloed op de sterkte van de verbinding? 15 Hoe groot mag de bolheid van een hoeklas zijn? Licht dit toe met een voorbeeld/een tekening. 16 Op welke manier kun je de plaats waar je staat te lassen afschermen van de rest van de werkplaats? 17 Moet je ook extra maatregelen nemen als je in een kleine ruimte gaat lassen? Zo ja, welke maatregelen zijn dat? 18 Geef de betekenis van de lasaanduiding op tekening TIG1-94300-06. 19 Hoe kun je aan een lasaanduiding zien aan welke kant van het materiaal de las gelegd moet worden?

20

STAP 3 VOORBEREIDEN

20 Hoe groot is de maximaal toegestane overdikte van een hoeklas? 21 Wat wordt er bedoeld met de ‘ongelijkzijdigheid’ van een hoeklas? Maak dit duidelijk door middel van een tekening. 22 Waarom mag bij het TIG lassen de elektrode het werkstuk niet raken? 23 Op welke manier wordt bij TIG lassen de vlamboog gestart? 24 In de stroombron van een TIG lasinstallatie is een startstroomregeling ingebouwd. Wat is de functie hiervan? 25 Hoe wordt een startstroomregeling ook wel genoemd? 26 Wat is de functie van een ‘down slope’ regeling in de lasinstallatie? Er zijn drie verschillende oefeningen staande hoeklassen. Je vindt deze op de tekeningen TIG1-94300-05 tot enmet TIG1-94300-07. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten en voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 27 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 28 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 29 Kies de juiste elektrode, zowel de diameter als materiaalsoort van de elektrode. 30 Bepaal de diameter van het gasmondstuk. 31 Kies de juiste toevoerdraad en gassoort. 32 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld. 33 Controleer of de gastoevoerafsluiter geopend is. Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint.

2

21

BEROEPSTAAK TIG 1

3

Controle oefening 1 Vul de onderstaande controlelijsten in van de gemaakte oefeningen. 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan. 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijsten. 4 Ruim de werkplek op. Schakel de lasmachine uit en draai de gastoevoerafsluiter dicht.

Controlelijst tekening TIG1-94300-05

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB A-hoogte/bolheid

2

+1,3 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<0,4 4

4

randinkarteling

6

6

bindingsfouten

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

22

STAP 3 VOORBEREIDEN

Controlelijst tekening TIG1-94300-06

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1/2 Overlaplas PA

Z2

Bolheid

4

4

ongelijkzijdigheid

6

6

randinkarteling

6

6

doorsmelting

6

6

poreusheid

4

4

uiterlijk

0-4

4

Totaal deel 1

30

1/2 Overlaplas PA

Z3

Bolheid

4

4

ongelijkzijdigheid

6

6

randinkarteling

6

6

doorsmelting

6

6

poreusheid

4

4

uiterlijk

0-4

4

Totaal deel 2

30

totaal

60

Het totaal aantal punten moet minimaal 44 punten zijn.

23

BEROEPSTAAK TIG 1

Controlelijst tekening TIG1-94300-07

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB A-hoogte/bolheid

3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<0,6 4

4

randinkarteling

6

6

bindingsfouten

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan.

24

STAP 3 VOORBEREIDEN

25

BEROEPSTAAK TIG 1

Afbeelding 7:

26

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 8:

27

BEROEPSTAAK TIG 1

OEFENING PIJPLASSEN

Afbeelding 9:

ACTIVITEITEN

Het lassen van pijpverbindingen werd vroeger veelal gedaanmet een autogeen lasinstallatie. Tegenwoordig wordt voor dergelijk laswerk heel veel gebruik gemaakt van het TIG lasproces.

1

Voorbereiding oefening 1 Welke lasnaadvorm wordt voorgeschreven op tekening TIG1-94300-09? 2 Hoe groot moet de vooropening zijn? 3 De uitlijnigheid mag maximaal 0,3 mm zijn. Laat met behulp van een tekening zien wat hiermee bedoeld wordt. 4 Om een goede doorlassing te krijgen moet het materiaal worden gehecht met de juiste vooropening. Waar leggen we dan bij voorkeur de hechtlassen? 5 Laat in een tekening zien hoeveel en waar hechtlassen komen te liggen bij het lassen van de pijpverbinding van tekening TIG1-94300-09. 6 Wat gebeurt er als je te weinig of te zwakke hechtlassen legt? 7 Welk hulpstuk kun je gebruiken bij het lassen van buizen zonder telkens te moeten stoppen om het werkstuk de draaien? 8 Wat wordt er bedoeld met de term ‘backinggas’? 9 Op welke manier kun je bij het lassen van buizen eenvoudig backinggas toepassen? 10 Wat zijn de gevolgen als je geen backinggas gebruikt? 11 Waarvan is de diameter van het te gebruiken gasmondstuk afhankelijk? 12 Waarom is het gevaarlijk als je in een natte omgeving staat te lassen? 13 Welke nabewerking moet je doen als je klaar bent met het leggen van de lassen? 14 Hoe groot mag het koolstofpercentage in staal zijn om nog zonder speciale maatregelen te kunnen lassen? 15 Hoe komt het dat een werkstuk nadat het gelast is krom of scheef is geworden? 16 Hoe zou je dit krom of scheef worden kunnen voorkomen? 17 Aan de binnenkant van het gasmondstuk ontstaat na verloop van tijd een rand van aangehechte lasspatten. Wat is het gevolg hiervan? 18 Op welke manier kun je het aanhechten van spatten beperken? 19 Hoe kun je aan een lasaanduiding zien dat een werkstuk rondom moet worden afgelast? 20 Bij welke lasnaadvormen komt het voor dat onderbroken lassen worden toegepast?

28

STAP 3 VOORBEREIDEN

21 Wat is de betekenis van de hieronder getekende lasaanduiding?

Er zijn twee oefeningen pijpverbinding lassen. Je vindt deze op de tekeningen TIG1-94300-08 en TIG1-94300-09. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten en voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 22 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 23 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 24 Kies de juiste elektrode, zowel de diameter als materiaalsoort van de elektrode. 25 Bepaal de diameter van het gasmondstuk. 26 Kies de juiste toevoerdraad en gassoort. 27 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld. 28 Controleer of de gastoevoerafsluiter geopend is. Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint.

Afbeelding 10:

2

29

BEROEPSTAAK TIG 1

3

Controle oefening 1 Vul de onderstaande controlelijsten in van de gemaakte oefe- ningen. 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan. 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijsten. 4 Ruim de werkplek op. Schakel de lasmachine uit en draai de gastoevoerafsluiter dicht.

Controlelijst tekening TIG1-94300-08

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB A-hoogte/bolheid

4

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<0,6 4

4

randinkarteling

6

6

bindingsfouten

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

Controlelijst lasoefeningen onderhands lassen tekening TIG1-94300-09

stuknr omschrijving

maat

Toleran- tie

waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling Leermeester

1

V-las positie PA overdikte

4

4

uitlijnigheid

4

4

Doorlassing

=<0,2 8

8

randinkarteling

6

6

poreusheid

4

4

uiterlijk

0-4

4

totaal

30

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

30

STAP 3 VOORBEREIDEN

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan.

31

BEROEPSTAAK TIG 1

32

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 11:

33

BEROEPSTAAK TIG 1

WERKVOORBEREIDING

Afbeelding 12:

Je hebt nu alle oefeningen gedaan. Alle vaardigheden die je nodig hebt voor het maken van de eindopdracht heb je je eigen gemaakt. Nu kun je overgaan tot het maken van een werkvoorbereiding voor het maken van de eindopdracht. In de werkvoorbereiding neem je op wat je gaat doen en wat je daarbij nodig hebt. De tekening van het product is daarbij je belangrijkste informatiebron. De volgende punten zijn daarbij van groot belang: • Welke informatie uit de tekening heb ik nodig. • Welke voorschriften moet ik toepassen bij het maken van de verschillende onderdelen. • Welke materialen, gereedschappen, hulpmiddelen en bescher- mingsmiddelen heb ik nodig. • Welke volgorde moet ik toepassen. • Welke veiligheidsmaatregelen moet ik nemen.

ACTIVITEITEN

1

Maken van de werkvoorbereiding 1 Maak de stuklijst compleet. 2 Maak een omschrijving bewerkingsvolgorde. Zet in een tabel welke onderdelen je eerst gaat maken en welke gereedschappen en hulpmiddelen je daarvoor nodig hebt. 3 Maak een tabel van de verschillende lasnaadvormen. Neem daarin op met welke stroomsterkte en spanning je die lassen gaat maken. 4 Wat is de betekenis van het rondje in de lasaanduiding bij stuknummer 1 en 2 in het rechterzijaanzicht?

34

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 13:

35

BEROEPSTAAK TIG 1

Ui tvoeren

IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Product.

Stap 4 Uitvoeren

Je gaat nu aan de slag met het maken van de eindopdracht. Alle informatie heb je inmiddels verzameld. Gebruik je omschrijving bewerkingsvolgorde als basis voor de uitvoering van de opdracht.

ACTIVITEITEN

1

Voorbereiding 1 Verzamel de materialen die je nodig hebt en controleer de afmetingen. 2 Verzamel de hulpstukken en gereedschappen die je nodig hebt. 3 Bestudeer de tekening en teken de onderdelen af volgens de maten die op de tekening staan.

2

Uitvoering 1 Maak de onderdelen één voor één.

2 Hecht de onderdelen aan elkaar. Controleer of de maten, haaksheid en vlakheid voldoen aan de eisen die op de tekening staan. 3 Las het werkstuk af volgens de lasaanduidingen op de tekening.

36

STAP 5 CONTROLEREN

Controle

IN TE LEVEREN RESULTAAT IN TE LEVEREN RESULTA T ren • Controlelijst van jezelf. • Controlelijst mededeelnemer.

Stap 5 Controleren

Je hebt je beroepstaak uitgevoerd. Nu ga je je eigen werk controleren. Eventuele fouten kun je zelf herstellen.

ACTIVITEITEN

1

Controlelijst 1 Maak een controlelijst. • Hoe ga je dit aanpakken? • Denk aan de volgende punten: • Maatvoering • Vorm- en plaatstoleranties • Afwerking 2 Benoem aan welke gestelde veiligheidsvoorwaarden je hebt voldaan. Uitvoeren controle 1 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijst. 2 Controleer samen met een medeleerling de door jullie gemaakte producten.

2

37

BEROEPSTAAK TIG 1

IN TE LEVEREN RESULTAAT Beoordelen

• Ingevulde beoordelingsmonitor. • Bewijsstukken van het criteriumgericht interview. • Eindpresentatie. • Demonstratie.

Stap 6 Beoordelen

In deze stap word je beoordeeld met een beoordelingsmonitor. Met de beoordelingsmonitor word je beoordeeld op: • wat je hebt gemaakt • hoe je dit hebt uitgevoerd Er wordt speciaal gelet op je vakkennis, vaardigheid en beroepshouding. Tijdens het uitvoeren van de beroepstaak houden jij en je beoordelaars de beoordelingmonitor bij.

ACTIVITEITEN

1

Invullen beoordelingsmonitor 1 Zorg voor een correct ingevulde beoordelingsmonitor. 2 Vraag een medeleerling om jou te beoordelen op communicatieve en sociale vaardigheden.

2 Bewijsstukken van het criteriumgericht interview 1 Verzamel alle bewijsstukken. 2 Je moet kunnen aantonen dat je de beroepstaak goed hebt uitgevoerd. Het criteriumgericht interview 1 Stel de definitieve datum vast voor het beoordelingsmoment met je beoordelaars. 2 Bereid het criteriumgericht interview heel goed voor. 3 Voer een beoordelingsgesprek met je begeleider. 3

38

STAP 6 BEOORDELEN

4

Eindpresentatie (In overleg met je begeleider) 1 Stel de definitieve datum vast voor de eindpresentatie met je beoordelaars. 2 Bereid de presentatie voor. 3 Voer de presentatie uit. Demonstratie (In overleg met je begeleider) 1 Stel de definitieve datum vast voor de demonstratie met je beoordelaars. 2 Bereid de demonstratie voor. 3 Voer de demonstratie uit.

5

39

BEROEPSTAAK TIG 1

Terugki jken IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Een afgevinkt mini-POP. • Terugkijkverslag. • Bijgewerkt portfolio.

Stap 7 Terugkijken

Je hebt deze beroepstaak bijna afgerond. Het is nu tijd om terug te kijken op de uitvoering ervan. Deze laatste stap is een heel leerzame stap. Je kunt de informatie die je hier krijgt, gebruiken om je competenties te verbeteren in een volgende beroepstaak.

Maak een afspraak met je trajectbegeleider voor dit gesprek.

40

STAP 7 TERUGKIJKEN

ACTIVITEITEN

1

Terugkijkverslag 1 Maak een terugkijkverslag aan de hand van onderstaand schema.

Naam: Datum: Beroepstaak: Naam trajectbegeleider:

Stap

Wat ging goed

Wat kon beter

1 Oriënteren 2 Invullen Mini-POP 3 Voorbereiden 4 Uitvoeren

5 Controleren 6 Beoordelen

Samenvatting, beoordeling en conclusies

Wie

Wat heb ik geleerd

Wat moet ik nog aan werken

Trajectbegeleider Medeleerling Praktijkopleider Zelf

41

BEROEPSTAAK TIG 1

BRONNEN

Booglassen TIG 1 kenteq 350-322-3 Katern TIG niveau 1 NIL-HVO-M1 www.leren.nl www.techniekstad.nl

42

BIJLAGE 1 BEOORDELINGSMONITOR

Lassen TIG 1 Monitor

Metaalbewerker [94301]

Stap 2 Invullen mini-POP

Stap 1 Oriënteren

Stap 4 Uitvoeren

Stap 5 Controleren

Stap 7 Terugkijken

Stap 6 Beoordelen

Stap 3 Voorbereiden

Tabel bewerkingen lasvaardigheden BG E v Verslag G2,3 P v Tabel vaardigheden G2,3 P v Tabel werkvolgorde G2,3 P v

inzetten T Instructies en procedures opvolgen Ingevulde beoordelingsmonitor ind Ci/Ep ab M Analyseren Kan zijn eigen manier van werken en leren in kaart brengen en bepaalt of het in volgende opdrachten nodig is deze aan te passen. Bewijsstukken criteriumgericht interview ind Ci/Ep ab P Leren Is in staat, na feedback over de leerstijl, deze aan te passen. Eindpresentatie / demonstratie ind Ci/Ep ab Een ingevuld mini-POP ind E t U Omgaan met verand. en Terugkijkverslag ind E t Bijgewerkt portfolio ind FG ab W Is geïnteresseerd in het vak en is bereid zich in te zetten voor nieuwe ontwikkelingen. Gedrevenheid en ambitie tonen 2 1 1 1 1 2.3 Stuurt de eigen loopbaan en onderneemt acties die daarbij nodig zijn 1.5 Evalueert de gekozen manier van leren 1.6 Meten, testen en controleren van vervaardigde producten 1.7Afronden werkzaamheden 1.4 Verbinden van onderdelen toepassen Controlelijst mededeelnemer G2 P l L Materialen en middelen inzetten Controlelijst van jezelf ind P l J Formuleren en aanpassen Onderkent en accepteert dat beroepseisen en beroepsuitoefening veranderen en kan zijn plan van aanpak hierop aanpassen.

Het product, de eindopdracht ind Ci pra K Vakdeskundigheid toepassen K 1 1 1.2 Machine en gereedschappen in- en afstellen

werkvorm Beoordelingen oefening onderhands lassen ind P pra/v Beoordeling oefening staande hoeklassen ind P pra/v Beoordeling oefening buitenhoeklassen ind P pra/v Beoordeling pijplassen ind P pra/v Kennistoets vakvaardigheden ind K v Werkvoorbereiding van de eindopdracht ind P pra/v Ingevulde planning ind E t

Product

beoordelingsvorm beoordelaars

BPV ok Kerntaak LLB

Beoordeling A

Leerling: Complexiteit

1

Kerntaak

werkzaamheden

1.1 Voorbereiden

1.4 Plant zijn eigen leerproces en voert uit

1.1 Benoemt leerdoelen voor eigen ontwikkeling

Werkproces

Code

Competenties Prestatie-indicator of verwacht gedrag afgeleid van de prestatie-indicator Onderzoeken N Stelt zich op de hoogte van veranderingen in de samen-leving en werkomgeving en maakt hiervan gebruik om duidelijke leerdoelen te stellen. Gedrevenheid en ambitie tonen Aanvaardt de uitdaging om de eigen leerdoelen te ont-dekken en investeert tijd en energie om tot een keuze te komen. W A Beslissen en activiteiten Q Plannen en organiseren Heeft op basis van zijn leerdoelen een planning gemaakt van zijn leeractiviteiten.

initiëren Gebruikt en draagt zorg voor meetgereedschappen, materiaal en persoonlijke beschermingsmiddelen die nodig zijn voor het meten en controleren van de vervaardigde d t T Instructies en procedures opvolgen Hanteert de voorgeschreven meetmethoden en meetinstrumenten. F Ethisch en integer handelen Houdt rekening met zijn omgeving en maakt zijn werkplek schoon en voert het afvalmateriaal volgens de voorschriften af. L Materialen en middelen inzetten Gebruikt de juiste middelen om de producten en zijn werkplek schoon te maken. T Instructies en procedures opvolgen Vult alle relevante formulieren correct in volgens de voorgeschreven bedrijfsprocedures. Vakdeskundigheid toepassen Materialen en middelen inzetten L L Materialen en middelen E Samenwerken en overleggen T Instructies en procedures opvolgen K Vakdeskundigheid rapporteren

Is in staat de leeractiviteiten in de praktijk uit te voeren en zo nodig bij te stellen. Heeft de verzamelde informatie zodanig geïnterpreteerd dat er een duidelijk beeld is van de werkopdracht. Draagt zorg voor de aangeleverde materialen, middelen en gereedschappen.

Gebruikt zijn kennis van machines en gereedschappen om deze vakkundig te kunnen in- en afstellen. Kiest, controleert en gebruikt materialen, middelen en gereedschappen die nodig zijn voor het verplaatsen, bewerken en vervormen van het materiaal. Draagt zorg voor het goed in en afstellen van machines en gereedschappen. Past de geldende bedrijfsregels en procedures toe bij het in en afstellen van machines en gereedschappen. Raadpleegt zijn collega’s om complexe producten te kunnen bewerken of vervormen. Bewerkt en vervormt het materiaal vakkundig en accuraat. Volgt de voorgeschreven procedures op. Legt de meetresultaten vast.

leerling

praktijkopleider

docent

score D - A - G

Opmerkingen

43

notities

Deze beroepstaak is uitgebracht in een serie voor de kwalificatie Metaalbewerken, uitstroom Metaalbewerker. Beroepstaken zijn gebaseerd op het didactisch model BGL (Beroepstaak Gestuurd Leren). De beroepstaken zijn tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de Stichting Consortium Beroepsonderwijs.

OvERziChT BEROEPSTAKEn METAALBEwERKER

Basisdocument Beroepstaakgestuurd Leren introductie Metaalbewerker 1 Plaatconstructiewerken 1 2 Plaatconstructiewerken 2 3 Plaatconstructiewerken 3

4 Constructiewerken 1 5 Constructiewerken 2 6 Constructiewerken 3

7 CnC operationeel maken 8 Metaalbewerker in bedrijf 9 MiG/MAG1 10 MiG/MAG 2 11 TiG 1 12 TiG 2 Aluminium 13 TiG 2 RvS

14 BMBE 1 15 BMBE 2

69371557 Bestelnummer 006BTMS0023