Toinette Loeffen & Herma Tigchelaar - Retourtje inzicht

ToinetteLoeffen&HermaTigchelaar

Creatiefmetdiversiteit voorsocialeprofessionals RETOURTJE inzicht

u i t g e v e r ij

c

c ou t i n ho

Retourtje inzicht Creatiefmetdiversiteitvoor socialeprofessionals

ToinetteLoeffenenHermaTigchelaar

Tweede, herzienedruk

c

bussum2013

Bij dezeuitgave isextra lesmateriaal beschikbaar. Ganaar www.coutinho.nl/retourtje2 .

©2009Uitgeverij Coutinhobv Alle rechtenvoorbehouden.

Behoudensde inof krachtensdeAuteurswet van 1912gesteldeuitzonderingenmagnietsuit dezeuitgavewordenverveelvoudigd, opgeslagen ineengeautomatiseerdgegevensbestand, ofopenbaargemaakt, inenigevormofopenigewijze, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, opnamen, ofopenigeanderemanier, zonder voorafgaandeschriftelijke toestem mingvandeuitgever. Voor zoverhetmakenvan reprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgave is toegestaanop grondvanartikel 16hAuteurswet 1912dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedin gen tevoldoenaanStichtingReprorecht (Postbus3051, 2130KB Hoofddorp,www.reprorecht.nl). Voorhetovernemenvan (een) gedeelte(n) uitdezeuitgave inbloemlezingen, readersenandere compilatiewerken (artikel 16Auteurswet 1912) kanmenzichwenden totStichtingPRO (StichtingPublicatie- enReproductierechtenOrganisatie, Postbus3060, 2130KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Eerstedruk2009 Tweede, herzienedruk2013

Uitgeverij Coutinho Postbus333 1400AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

Vormgevingomslagenbinnenwerk:StudioDienBos, Amsterdam

Nootvandeuitgever Wij hebbenallemoeitegedaanom rechthebbendenvancopyright te achterhalen. Personenof instantiesdieaanspraakmakenopbepaalde rechten,wordt vriendelijk verzocht contactop tenemenmetdeuitgever.

ISBN 9789046903582 NUR 752/763

Tengeleide

Retourtje inzicht. Creatiefmet diversiteit voor sociale professionals is allesbehalve een traditioneel studieboek. Niet alleen omdat het is vormgegeven als een kleurrijke reisgids, maar ook omdat het tegelijk een inspiratiebron is en een pittigetrainingsmethode. Het fascinerende van dit boek is dat het direct aansluit op de praktijk van social workers. Retourtje inzicht bouwt voort op de portretten van zestien welzijnswerkersdiewe in2006bijelkaarhebbengebrachtopdewebsiteKleurrijk welzijn (www.kleurrijkwelzijn.nl) . Het welzijnswerk stond, en staat, flink onder druk. Voor demensen die het goed doen is vaakweinig aandacht. Toch zijn zij degenen die veelal het verschil maken in buurten en wijken. Daarom brengt de website een aantal succesvolle uitvoerende professionals op een eigentijdse manier in beeld. Oude rotten in het vak én vertegenwoordigers van de nieuwe generatieprofessionals. Het tijdschrift Zorg +Welzijn publiceerde profielen van al deze zestienwelzijns werkers en op basis van de website hebben het Oranje Fonds enMOVISIE een reizende tentoonstelling gemaakt, die te zien is in stadhuizen, in openbare bibliothekenenopministeries. En nu staan hun verhalen, ervaringen en inzichten centraal in dit boek. Geen wonder,want zij hebbenheelwat inhunmars.Hun citatenmisstaan indit boek danook zeker niet naast dewijzeuitsprakenvanoudedenkers als Confucius en Krishnamurti. Socialeprofessionalsstaanvaakvoor complexevragenendeverwachtingenover de resultaten die zij kunnen boeken zijn hoog. Retourtje inzicht biedt een heel eigentijdsemanieromdenieuwegeneratiesocialeprofessionalsop te leiden.Het boeksluitnaadloosaanbijdetrendomkunstencultuuralsmiddel intezettenom socialesamenhangtebevorderen. Ookvoor ervarenberoepskrachtenen zelfsvoor beleidsmakersdiebeslissenover de inzet vandebeschikbarefinanciëlemiddelenvalt er heelwat tehalenuit dit inspirerendeboek. Aan de hand van de communitytheatermethode gaat de student op ont dekkingstocht. Om te leren omgaan met diversiteit moet de student niet alleen onderzoek doen en zich zeer grondig leren inleven in anderen, maar ook zijn bevindingen in theatervorm leren weergeven. De ontwikkeling van diversiteitscompetenties op basis van zelfsturing, samenwerking, onderzoek en presentatie lijkt ons voor studenten eenuitdaging,maarmensendienubewust kiezenvoorwerken indewelzijnssectorgaandezeuitdaginggraagaan.

Ter inspiratie daarvoor geven de auteurs voorbeelden, opvattingen en verhalen uit allerlei bronnen:vanKleurrijkwelzijn,maarookpraktijkverhalenvanandere sociale professionals, uit literatuuronderzoek en tal vanwebsites. Zowel door de methode als door het veelzijdige bronnengebruik stimuleert Retourtje inzicht de creativiteit vande studenten. Creativiteit dienodig is ombruggen te kunnen slaan. Voor ons is Retourtje inzicht een feest van herkenning. De social workers van Kleurrijkwelzijn,diewij zogoedkennen,komen inwoordenbeelduitstekend tot hun recht.We zijn er ook trots opdat hun inzichtenopdezemanier beschikbaar komenvoordehuidigegeneratiesstudenten.Wijverwachtendatditeigenzinnige boekstudenteneengoedgevulderugzakbiedtomopreistegaan indespannende wereldvanvandaagenmorgen. MartinZuithof HoofdredacteurZorg+Welzijn HarryMertens Seniorprojectleider leefbaarheidMOVISIE

Voorwoord

Voor je ligt de tweede, herziene druk van Retourtje inzicht. Creatiefmet diversiteit voor socialeprofessionals. Ditboekovercreatiefomgaanmetdiversiteitvoorziet inonzepluri formesamenleving ineenduidelijkebehoefte.Datblijktuitdeverschillendereactiesdie wehebbenontvangen.Wewildeneen inspirerend,goed leesbaarenpraktijkgerichtboek schrijvenenzijnblij temerkendatdit isgelukt.Hetboekstaatbij zevenhogescholenop de boekenlijst endocenten en studentenvindenhet eenprettigboek om te lezen,met een inspirerende inhoudenvormgeving. WezijnblijmethetvertrouwendatuitgeverijCoutinho inonssteltomeenherzieneuit gave teverzorgenvan Retourtje inzicht. Wehebbengenotenvandepositieve reactiesdie wekregenvandegebruikers,vandebruikbarerecensiesenopbouwende feedback.Naar aanleidinghiervanhebbenweverbeteringenaangebracht. Verder is het boek geactualiseerd opbasis van recentewetenschappelijke inzichten en hebbenwe een aantal onderdelen concreter beschreven of verder uitgediept. De uit werking van de verschillende diversiteitsaspecten is uitgebreid met actuele onder zoeksresultaten en theorieën. De creatieve ennarratievemanier vanwerken is verder uitgewerkt ende casuïstiek is aangevuldmet actuelevoorbeelden.Ookgevenwemeer instrumentenvoorhetvindenvanaansluiting (inclusie).Dehoofdstukindeling isgewij zigdende leertakenstaannuoverzichtelijkaanheteindevan iederhoofdstuk. Als jeeenboekschrijft,ga jeop reisendatdoe jenietalleen. Jeontmoetbijzonderemen sen.Jedoetonderzoekenmaaktgebruikvanbestaandewijsheid.Ditboekgaatonderan dere over de communityartmethode en is ookhet resultaat daarvan. Het is beslist niet alleenhetwerkvan tweeschrijfsters,maarhet resultaatvanwerken ineencommunity, eenbetrokken,bevlogenendiverse leef-,leer-enwerkgemeenschap inprogressie. Dit boekheeft docenten, trainers en coaches uitgedaagd om creatief diversiteitsonder wijsverdermeeteontwikkelenenvormtegeven.Dat isonderanderegebeurd inhetpro gramma Creatiefonderzoekenvanculturelediversiteit vanhet InstituutvoorSocialWork, FaculteitMaatschappijenRecht,opde locatiesUtrechtenAmersfoortvandeHogeschool Utrecht.Kunstvak-en -theoriedocentenenstudentenhebbenmethunexpertiseditboek endezemethodeverderverdieptenverbreed.Zijhebbenaangegevenwaar indepraktijk hobbelszatenensuggestiesgedaanvooraanvullingenenverbeteringen.Dezebevindin genhebbeneenplekgekregen indezenieuwedruk. Verder isditvoorwoordvooraleendankwoord. Allereerst zijnwij JackvanMildert dankbaar voor zijn creatieveondersteunende spirit, het ontwikkelenvanhet concept, devormgevingenhet schrijvenvanhet Dagblogvan de reiziger. AnkeTigchelaarwasalshet suizenvandestiltebij onzestormen.Zij coachte onsgeduldigendeskundigbij het schrijfproces. Bart Boomskwampreciesophet juiste momentons levenbinnenreizenenheeftvol inzeteenbijzonderebijdragegeleverdmet de foto’s.WebedankenSteveMonsanto,onze rots indebranding,voor zijnonvoorwaar

delijke betrokkenheid enkennis uit de diversiteitspraktijk, diehij onbegrensdheeftwillen delen. Daarnaast bedankenwe FrankVerborg om zijn steun. Bo en SharmilaMonsanto en JonatanenJobVerborghebbenonsmethuneigenwijsheidondersteund. Ditboekzouniettotstandgekomenzijnzonderdecollega’sdiedeeluitmakenvande leerge meenschapvandeHogeschoolUtrecht:AnnekeMenger, JanWelmers,Coenvander Linden, LucyKortram,HansvanEwijk,JeannetFennemaenRenéDerks. Endan zijnernogandere collega’snaarwieonzegrotedankuitgaat:HenkDors, SarkoNas raw, PeterHendriks,AbdellahMouahbi,Nici van ’t End,KirstenBlaffert,Mari vanMoergas tel, Azemalie Panchu, Raymond Kloppenburg, Ed de Jonge, Michael Stapper, RonaldMid delkoop,AdrieMesch, PatriciaWijntuin, BouchraAbdellaoui, RonalddeBruin,AstridRuns, Tonia Star,HannieNanlohy-Sniphout,Annet Rahantoknam,HomayounMehrani enAnne miekHuijink.Webedankenhenvoorhetkritischmeedenken, inspirerenenuitwisselen;Ge rianAlofsvoorhetmakenvande foto’svandiversiteitsonderwijs-in-uitvoering;ErikSpijker manvoordefilm;AnneSwartvoorhetmedeontwerpenvandediversiteitscirkels. Ook zijner indepraktijkverschillendeorganisatiesenmensendieeenbelangrijkebijdrage hebbengeleverdaandit boek. Als eerstewillenwe Stut Theater en inhet bijzonderDonna Risanoemenomhaarniet-aflatende,enthousiaste inzetenbijdrageaanhetcreatiefdiversi teitsonderwijsenaanditboek.HarryMertens,projectleidervanhetmeerjarigprojectMulti cultureleBuurt,dat in2004 isgestartdoorhetOranjeFondsenMOVISIE,willenwehartelijk bedankenvoorzijngulheid,betrokkenheid,hetuitwisselenvanexpertiseenhetzoekenvan verbindingenmet het onderwijs. Paul Vlaar vanMOVISIE leverde eenbelangrijke bijdrage aandeformuleringvandiversiteitscompetenties.ClaudiaKamergorodskibedankenwevoor haar foto’svanKleurrijkwelzijn.Michelle Jacobs inspireerdeonsmethaarcreatieveaandeel in TheRealWestSideStory vanBeat themedia , vanhetStedelijk JongerenwerkAmsterdam, enLiesbethvanWellvanPluspuntRotterdamdeeddatmethaarprojectVerhalendVerleden. De Kleurrijkwelzijnswerkers bedankenwe voor hun inzet en bijdrage en vooral voor hun tipsvoorstudentenendocenten. Michel vandeGraafbedankenwegraagvoor zijnstimulerendebijdrageaanhetprocesvan herziening.KatrienBuisingenTinekeTelkampwillenwebedanken,samenmetDienBosen LouisePrompers,voorderedactie,hetvormgevenenhetuitgevenvanditboek. Tot slot bedankenwenogeenaantalmensendieons geïnspireerdhebben: Riet Tigchelaar, JanMonsanto,HankeDrop,RemcoWatjer,RonEvans,KwameOwusu-Bempah,GeorgeNana Brogya, Arjan vanDijk, Patricia Booms en alle anderen, diewe hier niet bij naam kunnen noemen. Het isbijzonderomonderdeeltemogenzijnvaneengrootkrachtenveldmetzoveelbijzonde reontmoetingenenbijdragen.Wehopendat iederdiewerktmetditboekdezelfdebronnen van inspiratieontmoetalswijbijdetotstandkomingervan!

maart2013, ToinetteLoeffenenHermaTigchelaar

Inhoudsopgave

Routeplanner–Navigerendoorhetboek

12

1 Reisverlangen–Verhalenvanpioniers

24 26 28 31 32 33 41 46 46 47 48 48 50 53 55 56 59 61 69 73 75 80 86 86 88 89

1.1 Inleiding

1.2 Competenties:algemeenenvakspecifiek

1.3 Alledaags leren

1.4 Noodgedwongen lerenen lerenuitdebotsing tussenculturen

1.5 Geïnspireerd lerenen tipsvanexperts

1.6 Vanpraktijkervaringennaardiversiteitscompetenties

1.7 Leeractiviteiten

1.7.1 On thespot: Inspiratiebronnenbijdiversiteit:dewebsiteKleurrijkwelzijn 1.7.2 On thespot: Inhuis,uithuis:mijndiversiteitscompetenties 1.7.3 On thespot:Makeda:spelenmetdiversiteitscompetenties

1.7.4 On thespot:Meningenoverdiversiteitscompetenties

2 Bewegwijzering– Intersectioneeldenkenoverdiversiteit

2.1 Inleiding

2.2 Diversiteitscirkelmetaspectenvan identiteit

2.3 Sekseengender

2.4 Generatieen levensfase

2.5 Etniciteit

2.6 Ziekte,gezondheid, talentenenhandicaps

2.7 Seksueleoriëntatie

2.8 Religieen levensbeschouwing

2.9 Socialeklasseenprofessionelesocialisatie

2.10 Leeractiviteiten

2.10.1 On thespot: Iedereen isanders:overdestreep 2.10.2 On thespot: Jeeigendiversiteitscirkel 2.10.3 On thespot:Eencreatiefpaspoort (individueel)

2.10.4 On thespot:Presentatievancreatievepaspoorten (groepsopdracht) 91 2.10.5 On thespot:Projectgroepjes formerenende teonderzoekensubculturele groepkiezen 93 2.10.6 On thespot:Religieen levensbeschouwing: jouwpositieenverhalen 94 2.10.7 On thespot:Cultuurverschillenonderzoekenmethetanalyse-instrument vanHofstede,HofstedeenMinkov 95 2.10.8 On thespot:Hetcreatieveplan 96

3 Reisvoorbereidingen–Caleidoscopischwerkenmetdiversiteit

98

3.1 Inleiding

100 101 102

3.2 Hoekwamhet intersectioneledenkennaarNederland?

3.3 Intersectioneelencaleidoscopischdenken 3.4 Perspectiefwisseling: intersectionelevragenstellen 112 3.5 Caleidoscopischkijkennaarverklaringsmodellenoverziekte,gezondheid, talentenen handicaps 115

3.6 Jeeigen-aardighedenenanderen lerenkennen

122

3.7 Leeractiviteiten

126 3.7.1 On thespot:Spelenmetbeeldvormingen ‘goed foutebeelden’: tableauvivant 126 3.7.2 On thespot:Religieen levensbeschouwing:vragenstellen 127 3.7.3 On thespot:Vanuitverschillendemodellenkijkennaarziekte,gezondheid, talentenenhandicaps 128 3.7.4 On thespot:Religieen levensbeschouwing: levensbeschouwelijkkaartspel 128 3.7.5 On thespot: ‘Doinggender’:documentaire TheAggressives 130 3.7.6 On thespot: ‘Deanderevraag’bijonderzoeknaaranderen:wiezijnzij? 131 3.7.7 On thespot:Begroetenenontmoeten 132

4 Reizendoordetijd–Hedenenverleden

134 136 138 151 153 159 160

4.1 Inleiding

4.2 Intersectioneelencaleidoscopischkijkennaargeschiedenis

4.3 Verschillendebelevingvan tijd 4.4 Verhalenennarratiefonderzoek

4.5 Verhalendverleden:verhalen indemulticulturelebuurt

4.6 Roze levensboeken 4.7 Leeractiviteiten

161 4.7.1 On thespot:Opzoeknaarverhalen: interviewenenparticiperendobserveren 161 4.7.2 On thespot:Geschiedenisenreal life 165 4.7.3 On thespot: Jeeigengeschiedenis inbeeld 166 4.7.4 On thespot:Geschiedenisvananderen inbeeld 167 4.7.5 On thespot:Geschiedenis inbeeldviakunstzinnigemedia 168 4.7.6 On thespot:Opzoeknaargroteverhalenoverdromen 169 4.7.7 On thespot:Eigenverhalenvertellenmetdereminiscentiemethode 170 4.7.8 On thespot:Werkenmetmythologischeverhalen 171

5 Reizenzondergrenzen–Overuitsluitingenaansluiting

172 174 175 182 186 193 195 197 210 215 216 218

5.1 Inleiding

5.2 Wetgevingendecirkelvanuitsluiting

5.3 Analyse-instrumentvooralledaagsediscriminatie

5.4 Actoren toeschouwerende invloedvanbeeldenbeeldvorming

5.5 Spelenmetmachtenmachtsafstand 5.6 Regisseurvanheteigen leven 5.7 Vanuitsluitingnaaraansluiting

5.8 Gereedschapskistmettools

5.9 Leeractiviteiten

5.9.1 On thespot:Analyse-instrumentbijalledaagsediscriminatie

5.9.2 On thespot:Doetscheldenpijn?

5.9.3 On thespot:Filmofvideoclipoveraan-ofuitsluiting 220 5.9.4 On thespot: Internationaleperspectievenopdiscriminatie inNederland 221 5.9.5 On thespot:Aansluitingeneen inclusievesamenleving 222 5.9.6 On thespot:Leren improviseren:aanbelspel 223 5.9.7 On thespot:MijngroepsidentiteitenendeNederlandsewet 224 5.9.8 On thespot:Meteendiversiteitsbrilkritischkijkennaarbeelden indemedia 225 5.9.9 On thespot:Actoren toeschouwer 228 5.9.10On thespot:Spelenmetmaskersenmacht 229 5.9.11 On thespot:Hetvindenvanaansluiting 232

6 Slowtraveling–Communityart

234 236 237 240 242 246 253 255 259 270 274 274 275 277 278 282 284 286 289 292 297 298 299 302 303 305 309 315 315 316 316 317 319 320 321 322 322 328 337 338 344 279

6.1 Inleiding

6.2 Meervoudige intelligentieendiepencreatief leren

6.3 Kunstfilosofischebenaderingen

6.4 Kunst,cultuurenhetwerkenmetkunstzinnigemiddelen

6.5 Dewaardevankunstparticipatie:kunstzinnigeofmuzischemiddelen

6.6 Lichaamstaal 6.7 Communityart

6.8 Communityartpraktijken

6.9 Aandeslagmetslow traveling incommunity’s

6.10 Leeractiviteiten

6.10.1 On thespot:Warming-up:outof thebox 6.10.2 On thespot: Habitat :kennismakingsspel

6.10.3 On thespot:Wereldmuziek

6.10.4 On thespot:Bezoekeencommunityartproject

6.10.5 On thespot:Deeersteklap iseendaalderwaard:van tableau naar tafereelnaarspel

7 Reisverhalen–Eencreatieveperformance

7.1 Inleiding

7.2 Deperformance:eencreatieveconceptualisering 7.3 Analyserenvannarratieveonderzoeksresultaten

7.4 Eencreatiefproductieproces

7.5 Eenpremisse

7.6 Van idee totnieuwverhaal 7.7 Vormgevingenoverdracht

7.8 Scriptenscenario

7.9 Creërenencombineren 7.10 Dramatischespanning

7.11 Draaiboek

7.12 Leeractiviteiten

7.12.1 On thespot:Spelenmettekst

7.12.2On thespot:Spelenmetruimteen tijd 7.12.3 On thespot:Het lichaamvertelteenverhaal

7.12.4On thespot:Van idee totverhaal 7.12.5 On thespot:Moodboard 7.12.6On thespot:Scriptenscenario

7.12.7 On thespot:Watword jevanditkostuum? 7.12.8On thespot:Spelenmetspanningenenconflict

7.12.9 On thespot:Draaiboekengenerale

Bronnen

Illustratieverantwoording

Register

Overdeauteurs

Kennisbrengt jevanAnaarB, verbeeldingbrengt jeoveral.

ALBERT EINSTEIN Duits-Amerikaansnatuurkundigeenuitvinder

ROUTEPLANNER

Navigeren door het boek

ROUTEPLANNER

Inleiding In onze pluriforme samenleving staanwe voor uitdagingen. Pluriformiteit bete kent ‘meerdere vormen dragen’. InNederland leven veel verschillende groepen mensen naast enmet elkaar. Er zijn verschillen in levensstijl, religie, afkomst, woonplaats, voorkeur voor voetbalclub enzovoort. Zo zijn er inNederland arbei ders,goths,mensenvanadel, Feyenoord-supporters, Jehova’sgetuigen,boeddhis ten,milieuactivisten,mensen die getrouwd zijn,mensen die een lat-, hetero- of homorelatie hebben. Er zijnmensenmet verschillende etnische achtergronden, zoalseenSurinaamse,Marokkaanse,Turkse, Indonesische,Duitse. Enmensenuit allerleistreken,zoalsFrieslandofLimburg.Wehebben inNederlandtemakenmet veelculturenensubculturen. De titelvanditboekvertelthetal: jegaatopreis.De inhoudvanditboekhelpt jeom jevoor tebereidenophet succesvol omgaanmet diversiteit in jewerk. Voorsommigenvan jullie isdatmisschiendenormaalstezaakvandewereld. Jehebt bijvoorbeeldop een school gezetenmet leerlingenmet verschillende etnischeachtergronden, jebentopgegroeidmeteenbroermeteenbeperking of jehebthomo- ofbiseksuelevriendenofvriendenvanverschillende leeftij den. Voor anderen is hetwellicht nieuw, omdat je in eenwit dorp inNeder landbentopgegroeidmetmensenuitdezelfdeklasseengeenhomo’sofmen senmetbeperkingenkent. Jekunt ookervaringmet diversiteithebbenopgedaandoordat je zelf een chroni sche ziektehebt, ofmisschienben jeermeermeebeziggeweest omdat jeouders niet inNederlandzijngeborenofomdat jebentopgevoeddoortweemoeders.Wat jeeigenervaringook is: jekrijgt in jewerk temakenmetdiversemensenengroe pen.Opdearbeidsmarktbestaateenbehoefteaanprofessionalsdiebijdragenaan eenklimaatwaarin ruimte isvoorvelerlei cultureleuitingsvormen.Dezebijdrage kangeleverdwordenalsprofessionalsmaatschappelijkeanalyseskunnenmaken, vanuit een authentieke visie opereren in hun vak enmet culturele sensibiliteit kunnenwerkenmet verschillendegroepen.Metditboekkun jeeen inhoudelijke visieopdepluriforme samenlevingontwikkelen.Het gaat omhet vergrotenvan inzicht indemeerwaardevan (maatschappelijke) diversiteit enhet respectvol en inclusief omgaanmet elkaar. Indit boek vind je diversiteitstheorieën,manieren vannarratiefonderzoeken jekuntontdekkenhoe je jekuntverplaatsen inande ren.Vervolgenskrijg jehandreikingenwaarmee jedeopgedanekennisopcreatie vewijzevormkuntgeven ineencreatieveperformance. Met dit boek kijk je door verschillende vensters naar anderen en je kijkt ook in spiegelsnaar jezelf.Wij zienhet omgaanmet verschillen tussenmensenals een reis.Deze routeplanner isde inleidingophetboek,die je laat zienhoe jedoorhet boekkuntnavigeren. Diversiteit Met behulpvan zevenhoofdstukkenverdiep je je inhet levenvanver schillendegroependieandere identiteitenhebbendan jijzelf.Het iseensprong in hetonbekende.Deeigenheidvaneencultuur, subcultuur,of levensstijl ishetver trekpunt. Op creatievewijze kun je breed de levenservaringen onderzoeken van

14

ledenvanmaatschappelijkegroepenvanuithuneigenperspectief.Hierbijmaak je gebruikvandecommunityartmethode.Dezemaniervanwerkenkan inspirerend zijn voor allerlei praktijken, van verpleegkunde tot social work, van veiligheids kundetotfysiotherapie,ennogveleandere.Je leertom jeteverplaatsen in insider perspectievenvananderen.Het themadat jeonderzoekt,documenteer je,waarna jede resultatenbewerkt tot eenartistiekproduct. Jekrijgt instrumentariumaan gereikt om tot een creatieve presentatie van onderzoeknaar verschillende groe penmensen te komen. De resultaten kunnen vormgegevenworden in verschil lendeartistiekeproducten. Indit boekwerkenwehet artistiekeproduct ‘theater’ verderuit,omdat jemettheater letterlijk indeschoenenvandeandergaatstaan. Kunnen reflecteren, van perspectief wisselen, contact maken en je op creatieve wijzekunnenverplaatsen inanderen zijnbelangrijkekwaliteitendie indit boek centraal staan. Zemaken je als professional breed inzetbaar, waardoormensen vanallerleipluimagezichmakkelijkerbij je thuiszullenvoelen. Jehebt jecreativi teitnodig,omdat jegeregeldvreemde situaties zult tegenkomen.Met creativiteit kun jediversiteitscompetentiesontwikkelen. Bredediversiteitsbenadering Inditboekkiezenwevooreenbredediversiteits benadering. Dat wil zeggen dat wemeerdere aspecten van identiteit als invals hoeknemen.Mensenwordenvaak ingedeeld ingroepenopgrondvankenmerken (oféénhoofdkenmerk)dietemakenhebbenmetmaatschappelijkepositie (straat jongeren,multiproblemgezinnen), etnischeafkomst (Marokkanen,Nederlanders, Turken), religie (protestanten,moslims), beroep (politievrouwen, kunstenaars) of nogweeranderekenmerken,zoals lesbischofheterozijn,gehandicapt, jong,enzo voort.Onderscheidmakentussenmensen iseenrealiteit. Indediversiteitsfilosofie diewij alsuitgangspunt kiezen,het intersectioneledenken,wordt benadrukt dat mensenveeldeelidentiteitenhebbenendatdieelkaarbeïnvloeden.Daardoorkun jevanuitveleperspectievennaar individuenengroepenkijken.Omdit inzichtelijk temaken,vind jeeencirkelvandiversiteit,eencirkelvanuitsluitingeneencirkel vanaansluiting indehoofdstukken.Medemetdit instrumentariumkun jede le venservaringenvanallerleigroepenmensenonderzoeken. Cognitiefencreatiefspoor:diversiteitsfilosofieencommunityart Deba sisvandit boek is eenverbond tussen creativiteit en rationaliteit. Jeverdiept je in theorieënmaargaat ook creatief enactief aande slagmet ervarenenexperimen teren. Jekuntmetbehulpvanditboekfilosoferenendiscussiërenmaar jeook leren verplaatsen inanderen.Metbehulpvan creatieveen inhetbijzonderdramatische en theatralemiddelen leer jehoeanderen en jijzelf zichmet hun cultuur kunnen uitdrukkenen laten zien. Jegaat onderzoekdoen,het onderzoeksmateriaal analy serenenderesultatenbewerkentoteenartistiekproduct.Decombinatievandiver siteitsfilosofieencreativiteit leert jevoortdurendtewisselenvanperspectief. Wijhanteren inditboekdecommunityartmethode.Dezemethodebegintmeton derzoekdoen ineenbepaaldegroepofgemeenschapeneindigtmeteencreatieve performance. Jeverdiept je indeachtergrondenenhetdagelijkse levenvangroe penmensendieanderszijndan jijzelfen leert inhunschoenentestaan.

15

ROUTEPLANNER

Inhoudenopbouwvanhetboek Inhoud vandehoofdstukken Inhet eerstehoofdstuk Reisverlangen–Verhalen vanpioniers oriënteer je jeopde reisdie jegaatmaken. Jeontmoet experts indi versiteit die verhalen vertellen over hun praktijk. Zij geven tips over demanier waarop jekunt lerenomalsprofessional om tegaanmetmensendieop eenbe paaldemaniervreemdvoor je zijn.Hethoofdstukgeeft ookeenbeschrijvingvan watwijnoemenbasisdiversiteitscompetenties. Inhoofdstuk2 Bewegwijzering– Intersectioneeldenkenoverdiversiteit beschrijven we diversiteit breed.Met behulp van verschillende theorieën beschrijvenwe ze venaspectenvan identiteit,die inhet levenvan iedereen spelen.Metbehulpvan deze theorieënkun je jeop ietsnieuws voorbereidenen jeambitieverder onder zoeken. Jezultmerkendat jealheelwatdiversiteitscompetenties in jerugzakhebt zittenenmeeneemt.Maarookballast,die jemisschienwiltachterlaten. Hoofdstuk 3 Reisvoorbereidingen – Caleidoscopische werkenmet diversiteit wijst wegenom te reizen:er zijnverschillendemanierenomoverdiversiteit tedenken. Het intersectioneleof caleidoscopischedenken isalsbasisgebruikt. Jekuntdevi siesvanverschillendeauteursgebruikenbijhetanalyserenvanmaatschappelijke vraagstukkenen situatiesop jewerk,maar ookomnaar jeeigenhandelen tekij ken. Hoofdstuk 4 Reizen door de tijd – Heden en verleden laat zien hoe het verleden doorwerkt inhethedenenvooruitwijstnaarde toekomstdienogopen ligt. Indit hoofdstuk leer jehoe jeviaverhalenennarratiefonderzoek jehierinkuntverdie pen. Hoofdstuk5 Reizenzondergrenzen–Overuitsluitingenaansluiting gaatoverma nierenwaaropmensen elkaar discrimineren enwaarom zedat doen.Omdat het gaatomhetontwikkelenvaneenprofessionelehouding tenopzichtevandiversi teitwordt indithoofdstukaandachtbesteedaandeNederlandsewetgeving.Met het analyse-instrument dat we in dit hoofdstuk beschrijven kun je achterhalen hoediscriminatiewerkt.Vervolgenswordtbeschrevenhoe jealsprofessionalkunt bijdragenaanhet vindenvanaansluitingenwelke instrumenten jedaarbij kunt gebruiken. Inhoofdstuk6 Slow traveling–Communityart vind je informatieoverdewaarde vankunst, kunstparticipatie en community art. Dit hoofdstuk toont ook eenbij zonderemaniervanonderzoekdoennaargroependieanderszijndan jij,geïnspi reerdopdemethodevanhetcommunitytheater. Hoofdstuk 7 Reisverhalen – Een creatieve performance beschrijft hoe je je onder zoeksresultatenkunt analyseren endeze in eennieuwe creatieve conceptualise ring vorm kunt geven. Er worden verschillende voorbeelden van artistieke pro ductengetoond. Omdat drama en theater interessantemedia zijn om je te leren verplaatsen inanderenzijnzenaderuitgewerkt.

16

Routing: het gebruik van dit boek Inhet boekwerkenwemet drie d’s. Er zijn drie leerroutes:denken, doenenhet dagblogvaneen reiziger.Dit geeft joudemo gelijkheidtekiezenvoor jeeigenroute.Degedachtehierachter isdathet levendrie dimensionaal is.Hetgaatomdenkenendoenendatkanalleenmaarconcreetwor den inmensen.

Denken

Doen

Dagblog vaneenreiziger

In de route denken vind je onderbouwende filosofieën en theorieën. In deze denkroutekom jeook regelmatigpraktijkvoorbeelden tegenwaardoor jij jekunt laten inspireren. Jekunt zo ideeënopdoenoverhoe je creatief omkunt gaanmet diversiteit. Deroute doen bevat leeractiviteiten,diewe On thespot noemen,diealseenapar te routedoorhet boek loopt.Deze leeractiviteitenkun jeherkennenaaneen zon; zewordenaanhet eindvan iederhoofdstukbeschreven.De leeractiviteitennodi gen jeuit omopeen creatieveenpraktischemanier aan jediversiteitscompeten tiestewerken. Inde route dagblog van een reiziger kun je je laten inspirerendoorhet ver haalvaneenreiziger,ofteweleenzoektochtvaneenstudentnaar inzicht. Tussendoorkom jegeregeldcreatieve intermezzo’s tegen. Afhankelijkvan jeeigen leerstijlen -behoeftekun jemetbehulpvandekleurenen verwijzingendoorhetboeknavigeren.Als jeeendenkerbentzul jewaarschijnlijk eerst theorieëngaanbestuderen.Als je leertdoorverhalendie jouverteldworden en zelf vanverhalenhoudt, zul jemet het dagblogvande reiziger starten. Als je praktisch ingesteldbentzul jewaarschijnlijkeerstwillenwetenwat jemoetdoen ende leeractiviteitenbestuderen.

Icoontjes:verwijzingen Deze icoontjesverwijzennaar ietsbuitenditboek:

website

muziek

film

spel

17

ROUTEPLANNER

Icoontjes:competenties Bijde leeractiviteitenwordtmet icoontjes indekantlijnaangegevenopwelkeba sisdiversiteitscompetentiesde leeractiviteit isgericht:

zelfsturing

samenwerking onderzoek

presenteren

Communitytheatermethode Achtstappennaareencreatieveperformance

On the spot: leeractiviteiten De route doen bevat leeractiviteitendieals een apartecreatieveonderzoeksroutedoorhetboek lopen.Deze routenoemenwe On the spot . In iederhoofdstukkun je On the spot herkennenaandezonen indiezon kun jezienaanwelkestap indebetreffende leeractiviteitwordtgewerkt. Hoofdstuk 1 tot enmet 6gaanover deacht stappenvaneen creatief onderzoeks proces. Jeonderzoekt eenvoor jouvreemde subculturelegroep, endie zet je cen traal,inhet licht.

onderzoeken

analyseren

experimenteren

eencreatief onderzoeksproces On thespot

plannen

creëren

evaluatie

verkennen

ambitie

oriëntatie

18

Deacht stappenvanhet onderzoeksproces zijngeïnspireerddoorde community theatermethode (Knops,1994;Bours,2006).Dezeachtstappenzorgenervoordat je het creatieveonderzoeksprocesgoedkuntdoorlopen.Zezijnuitgewerkt in leerac tiviteiten,tevindenaanheteindvan iederhoofdstuk,die jeuitnodigenomopeen creatieve,praktischemanieraan jediversiteitscompetentiestewerken.Hiernage venweeenkorteuitlegoverhetonderzoeksprocesdat jeuitvoertmetbehulpvan de leeractiviteiten in Onthespot . Jeoriënteert jebreedopverschillendeuitdagingenenmogelijkhedenvande leer activiteiten.Wat ispreciesdebedoeling?Welkeaspectenvandiversiteitwil jecen traal stellen?Welkeverschillendesubculturenzijner inNederlanddie jekunton derzoeken?Metwelke groepenmensenkrijg jij als professional temaken?Welk onderzoek is in jouwberoepbelangrijk inhet omgaanmet diversemensen?Wie inspireren je?Wat lijkt je lastigenwaarom? Iedercreatiefprocesstartmetdezogenoemdevonk:een inzichtof ideewaar jede motivatieenambitieuithaalt.Omvervolgensdaadwerkelijkgeïnspireerdencre atief onderzoek tekunnendoen, ishet vanbelang zowel jeambitieals jemotiva tie duidelijk te formuleren. Hoehoud je jemotivatie vast, enben je gemotiveerd genoegomooknieuweonderzoeksmethoden enwerkvormenuit teproberen, te onderzoeken,enervante leren?We lopendeachtstappen langs. 1 Oriëntatieenambitie Jegaatbreedopzoeknaarallerlei onderwerpendiedi rect en indirect temakenhebbenmet de subcultuur die jeonderzoekt,maar ook naarmateriaal indevormvandans,muziek, beeldmateriaal, verhalen, dialogen, interviews, kleding, attributen, symbolen, kortom alleswat in een creatieve per formancekanbijdragenaandeerkenningenwaarderingvoordesubcultureleui tingsvormen. Jeonderzoekt ookhoe je inaanrakingkunt komenmet dezegroep enhoe je indezegemeenschapgeïntroduceerdkuntworden.Daardoor leer je te gelijkertijdhoe jekuntnetwerken.Vervolgenskun jevanuit jeeigen interesse,be langstellingenberoepsontwikkelinguit de informatiedie jehebt verzameldeen themakiezendat jegaatuitdiepen,uitwerkenenuiteindelijkpresenteren. 2 Verkennen Hetonderzoekendepresentatievan jeonderzoeksresultatenvragen om eengoedeplanning enorganisatie. Inoverlegmet jedocent, trainer of coach bepaal jewelke leeractiviteiten jegaatuitvoeren. Jebeschrijfthoe je jeonderzoek gaat voorbereiden,waar jeopmoet lettenenwaar je rekeningmeegaathouden. Tevens beschrijf je hoe je ervoor gaat zorgen dat je breed kunt onderzoeken en wanneer jetenminstewelkeresultatenwilthebben. 3 Plannen Omdat je zo’nonderzoekdoorgaansniet in jeeentjeuitvoert, zul jede samenwerking in je projectgroep moeten organiseren. Wie gaat wat, wanneer doen?Welkeonderzoeks- en leerstijlenhebben jullie?Vullendieelkaaraanof lij kenzeopelkaar?Hoekun jedieoptimaalgebruiken?

19

ROUTEPLANNER

4 Onderzoeken Indeze fasewerk jeopallerleiverschillendemanierenaan jeon derzoek,bijvoorbeelddoormetbehulpvande leeractiviteitentheorieën,films,mu zieken internetbronnen teverzamelen,bestuderenenbespreken.Maaromdat je metmensenwerkt is real life-contact eenvoorwaarde.Daarom ishet vanbelang dat je interviewsvoorbereidtenafneemt,opzoekgaatnaarmensen,organisaties en ontmoetingsplekken. Een ander onderdeel van deze onderzoeksuitvoering isdat jemet behulpvan creatieve leeractiviteiten, alleenof samenmet jedocent, trainerof coach,oefenthoe je jekuntverplaatsen inde leefwereld, ervaringenen verhalenvandesubculturelegroepdie jeonderzoekt. 5 Analyseren Bij deze stap ga je hetmateriaal dat je verzameld en onderzocht hebt analyseren. Het is belangrijk te bedenken dat jouw analyse van de verza melde gegevens altijdwordt gekleurddoor jouw visie als onderzoeker. De diver siteitstheorieën en de dramaoefeningen kunnen je daarvan bewust maken. Ze ondersteunen jedusniet alleenbij deanalyse zelf,maar ookbij denoodzakelijke voortdurende (zelf)reflectie. 6 Experimenteren Bij deze stapga jehetmateriaal dat je verzameldhebt inde vormvanonderzoeksresultatenverdiependoor actiefmethetmateriaal teexpe rimenterenen improviseren. Jegaat alshetwareeen laboratorium inwaar jede dieperewaardeenrijkdomvansymbolenuitdecultuurontdektenervaart. Het isvanbelangdat ledenvandecommunity– inditgevaldeculturelegroepdie jeonderzoekt – zichzelf herkendenerkendweten indemanierwaarop jehen in beeldbrengt.Het kandaarom zinvol zijnomhenbij de fasevan repeterenuit te nodigenente latenreageren. Indeze fasega jeook improviserendexperimenterenmetverschillendemogelijk hedenvanaccepterenen ‘ja’zeggen. Jekuntopdiemanier interessantspelmateri aalverzamelenenontwikkelenen tegelijkzoek jealsonderdeelvan jepersoonlij ke, professioneleontwikkelingnaaruitdagingenenmogelijkhedenvoor jeeigen creativiteit. 7 Creëren Bijdezestapga jeconvergeren. Jemaaktkeuzes, focustdaaropenwerkt zeuit ineencreatieveperformance.Ookkies jeeenpremisse:een (doel)stellingdie beschrijftwat je jepubliekwilt latenzienenmeemaken.Eenscriptofscenariokan jehelpenomditterealiseren. Bijdezestapkomenooktheatraleenpresentatietechniekenomdehoekkijken. Bij de communitytheatermethode ishet gebruikelijkdat erniet veel tijd is om te repeteren.Daarom isde speelstijl vaakhet zo ‘authentiek’mogelijk spelenvan si tuatieszoalsdiezich inhetdagelijkse levenvoordoen.Ook indevormgevingwor dendikwijlsauthentiekeattributenenkledingstukkengebruikt.Nietteminkun je inhet zoekennaareeneigen theatertaalookgebruikmakenvanmagisch realisti schemomentenen symbolischebeelden. Bedenkdat denadruk ligt opauthenti citeit endathetdagelijks leven jehelpt om je in te leven indeandere subcultuur enhet thema.Deprofessionelecreatieveperformance isheteindresultaatwaarin je toontwat jegeleerd enontdekt hebt.Het is jouwvisieop en interpretatievan

20

de onderzoeksresultaten. De interactie tussen spelers en toeschouwers speelt bij communitytheatervoorstellingen, enookbij deze creatieveperformance, eenbe langrijkerol. Hetwordt interessant als de creatieveperformancede clichés overstijgt ennieu we,verrassende informatiebiedt.De toeschouwerszien,horen,voelenenbeleven de visie van demakers ophet thema. Het is van belang dat de creatieve perfor mance collega-professionalsof anderepublieksgroepen raakt eneennieuwekijk biedtopdecultuurenhetthema. Zowel kijkenalsspelen is leerzaam. Iederecreatieveperformanceheeft zijneigen kleur en sfeer, endaarom ishet inspirerendom eendagdeel of eendagmet ver schillendepresentaties teorganiseren,waarop jeduszowel zelfpresenteertalsde presentatiesvananderenbekijkt. 8 Evaluatie De laatste stap isdievanevaluatie. Ineennabesprekingkunnenper formers enpubliekmet elkaar van gedachtenwisselen en beoordelen of er ver nieuwende informatie is geboden en of de thematiek duidelijkherkenbaarwas. Datkan interessantegesprekkenopleverenenerkunnendiscussiesontstaanover hoedeverschillendeculturelegroepenenthema’sgetoondenbekekenworden. Houder rekeningmeedaterook inhetgevenvan feedbackcultuurverschillen tot uitingkunnenkomen. Sommigendoendatvanuitde ik-cultuurdirect, terwijl an derenvanuit dewij-cultuur juist indirect reageren. Eengoede gespreksleider die zorgt voor een veilige omgevingmet respect voor elkaar, elkaarsmening en el kaarswerk,ishierbijvanbelang. Inhoofdstuk 7 verandert On the spot vanonderzoeksproces in eenproductiepro ces. Inhetproductieprocesverwerk jehetmateriaaldat jehebtverzameld in jeon derzoek tot een creatieveperformance. Inditproductieproces staatniet alleende subculturelegroep,maarook jijzelfalsmakerenperformer inhet licht. De acht stappen van het creatief productieproces worden in hoofdstuk 7 uitge werkt.

21

ROUTEPLANNER

script en

scenario

creëren en

combineren

dramatische spanning

eencreatief productieproces On thespot

vorm en overdracht

draaiboek

generale

van idee tot verhaal

premisse

Websitebij Retourtje inzicht Op www.coutinho.nl/retourtjeinzicht2 is studiema teriaal te vinden bij dit boek. Er zijn ondermeer een studieprogramma en ‘best practices’ tevinden. Studentenvindenerverderhyperlinksuitde leeractiviteiten On the spot en suggestiesvoor verder lezen.Ookkunnen zij invulvellenenwerk bladenbijdeopdrachtenuithetboekdownloaden. Ookvoordocentendiemet Retourtje inzicht werken isermateriaalbeschikbaar. Reistips Op zoekgaannaar vreemde anderenkan jenieuwe, soms vreemde erva ringenbrengen. Dit boek biedt handvatten,maar iedereen zal zijn of haar eigen leerroutedoorlopen.Het isnormaal enveiligomdebekendeweg tenemen,maar het kan interessanter zijn om eens een onbekendeweg in te slaan. Voor die on bekendeweg –waarbij je kunt verdwalen, vermoeidof emotioneel kuntworden –willenwe jewijzenop ‘reismedicijn’! Jedenktmisschien:medicijnals ikga rei zen inNederland? Ikben tochnietziek?Het ideehierachterkomtvanmensendie dicht bij denatuur leven endiewij hebben lerenkennen. Zij gebruikenkunst in devormvandans,maskers, zang,muziek,verhalenenook theatervormenomhet levenvoortdurendmet de gemeenschap te verbinden; om te leren, vieren, delen enhelen.Zij zettenkunst inalseensoortvanpreventief ‘medicijn’dat jouen jouw gemeenschap gezond kanhouden en je ondersteunt bij het afleggen vanhet le venspad.

22

Soms kun je tijdens het leren, verdiepen en verplaatsen in emotionele, confron terende, ingewikkelde situaties terechtkomen.Waar vind je dan rust ennieuwe inspiratie? Het ‘medicijn’ kun je in verrassende vormen vinden; bijvoorbeeld in salsadansen, lekkergaaneten, luisterennaar eenprachtigverhaal ofmuziek,het bekijkenvan inspirerendekunstwerkenofdoor indezon tegaan lopen.Laat je in spirerendooranderen! Wehopendat Retourtje inzicht eenverrassende reisgids is voor iedereendie zich professioneelwilontwikkelen inhetcreatieveromgaanmetdiversiteit ingezond heidszorg,welzijn,onderwijsofanderemensgerichteberoepen.

23

Ganiet alleenover begaanbarewegen. Gaover padenwaar nogniemand langsgaat, zodat jeniet alleenmaar stof achterlaat.

ANITA SCHWAB OPBOUWWERKER, DEN HAAG

Verhalenvan

HOOFDSTUK 1

REISVERLANGEN

pioniers

1 REISVERLANGEN - VERHALEN VAN PIONIERS

Indithoofdstukoriënteer je jeopdereisdie jegaatmaken.Jemaakt kennismetexpertsindiversiteit,dienietalleenverhalenvertellen overhunpraktijk,maarooktipsgevenoverhoe jealsprofessionalom kuntgaanmetmensendieopeenbepaaldemaniervreemdvoor je zijn. PRAKT I JKVOORBEELD Leerkrachtophuisbezoek De leerkrachtvangroep8,Hans,heeftbesloteneens tegaanpratenmetdeouders vande twaalfjarigeTarzan, die op school beschuldigdwordt vandeverkoopvan gestolenmobiele telefoons. De leerkracht loopt hetwoonwagenkamp inUtrecht op enbelt aanbij een enormewoonwagen. Er beginnendirect zes grotehonden luidkeels teblaffen.Vaderdoetopen.Hansverteltwiehij isenhijwordthartelijk ontvangen: ‘Kombinnen, kombinnen!’De leerkracht kijkt indehal en zietmeer dereschoenenstaan.Ookvader looptopzijnsokken.Hijdoetzijnschoenenuit. Binnenvertelt hij devader dat hij het een zorgwekkendeontwikkelingvindt dat zoon Tarzan van twaalf ervan beschuldigdwordt gestolenmobiele telefoons te verkopenop school.Tarzan isvoordederdekeerbetrapt endreigtvan school ver wijderd teworden. TerwijlHansdit vertelt, ziet hij overalmobieltjes indewoon wagen liggen.Hij vraagt of vader hier iets vanafweet. Vader zegt: ‘Alsmijn zoon ietsverkeerdheeftgedaan,maguhemhardstraffen.’ 1.1 Inleiding De leerkrachtuithetvoorbeeldhierboven is zelfniet opgegroeid ineenwoonwa genkamp. Hij vertelt achteraf dat hij ook een heel andere verwachting van het gesprekhadendat het voorhemeenmoeilijkeenvreemde situatiewas. Zogaat het vaak. Je komt in je beroep en in je stage soms inverrassend lastige situaties terecht.Hoekun je lerenomdaargoedmeeomtegaan? Je hebt ervoor gekozen om een beroep te gaan uitoefenenwaarin jewerktmet mensen: klanten, cliënten, patiënten, leerlingen of andere doelgroepen, en alle maalzijnzeandersdan jij.Hunwoonsituatie isanders,zezijnvaneenandere leef tijdof ineenander landgeborenofopgegroeid,hebbeneenanderegeschiedenis, anderenormen, en zokunnenwenogwel eenpoosjedoorgaan. In ieder geval is het zeker dat jealtijd zult verschillenvandemensendie je in jewerk tegenkomt wat betreft achtergrond, opvattingenengevoeligheden. Temiddenvanal diedi versiteitben jij deprofessional (inopleiding).Van jouwordtgoedwerkverwacht. Engoedwerkmetdiversegroepenvraagtomeen leerproces. Indit hoofdstuk ga jeuitzoekenwat je zelf almeebrengt aandiversiteitscompe tentiesom succesvol tekunnenwerkenmet verschillendegroepenmensen in si tuaties diedivers en complex zijn.Met diversiteitscompetentieswordende kwa liteiten envaardighedenbedoelddie je inzet indit soort situaties. Dit hoofdstuk beschrijftverschillendevormenvan lerendiebijdragenaanhetontwikkelenvan diversiteitscompetenties. Je kunt je op deze verkenningstocht laten inspireren

26

door pioniers op dit gebied, die verhalen vertellen over hun leerprocessen en de manierwaaropzijwerdenenwordenuitgedaagdtot leren. Paragraaf 1.2gaatoverdevraagwatereigenlijkbedoeldwordtmet competenties. Paragraaf 1.3 en 1.4 verhelderen verschillendemanieren van leren (alledaags en noodgedwongen)die jezekerzultkennenuiteigenervaring. Inparagraaf 1.5 laten weeenaantal experts indiversiteitaanhetwoord,die tipsgeven.Vervolgensver bindenwe inparagraaf1.6hunpraktijkverhalenentipsmetdediversiteitscompe tenties.Inparagraaf1.7staan leeractiviteiten.

1

Dagblog vaneen reiziger

Ikgaopreis.Hetheeftevengeduurdvoordat ikhetbesluitgenomenheb,maarnu ikalleshebgeregeld,kan ikerookechtachterstaan. Ikgaopzoeknaarmezelf,op zoeknaargeluk.Datklinkt lekkerzelfverzekerdvoor iemanddienooitkankiezen. Kiezen, ikworddaarsomszomoevan!Aldiemogelijkhedendiedagelijksderevue passeren.Alsof ikpreciesweetwat ikwil! Ikkomer juiststeedsmeerachterdat ik alleenmaarweetwat iknietwil!Opdebasisschoolwasdatookalzo.Sommigeklas genootjeswistenalvervoorgroep8watzewildenwordenenwelkeschooldaarbij hoorde.Bijmijwashetmeerdat ikbeseftedat ikdoorkeuzestemakensteedsweer mogelijkhedenzouuitsluiten.M’nvervolgopleidingwasvooralgebaseerdopde afstanddie ik iederedagopmijnfietsmoestgaanafleggen. Misschienvind ikwel teveeldingen leuk. Ikhebwelwatgeprobeerdhoor!Zoals ruimeenhalfjaardeSchoolvoor Journalistiek(ikvindhet leukom te luisterenen te schrijven),maardatwasveel te theoretisch.Naeenmislukteauditieopde toneel school (ikhouvanrollenspelen!)was ikweereen illusiearmer.Uiteindelijkbedacht ikom iets indeverpleging tegaandoen (ikhouvanmensen!),maar ikkwameral snelachterdat ikeerstmaareensvoormezelfmoestgaanzorgen.Nuwerk iktijde lijk indehoreca. Ja, tijdelijk,want ikontmoethierwelveelmensen,maar ikbenniet zo’nnachtdier. Ikmoetmezelfwelnagevendat ikeralheel jongvoorgekozenhebomnietzo te wordenalsmijnouders.Neemmijnvader.Diegaatelkedag jasje,dasje, tasjenaar zijnwerk. Nietzijnzoalsmijnouders.Nou,dat isdan in iedergevalgelukt,maarben iknudan zogelukkig?Hoevind je jezelf? Isergeenschoolvoor levenskunsten?Voor ikecht gakiezen,ga ikeerstmaareensopreis.Opzoeknaargeluk!Waarheen ismenog steedsniethelemaalduidelijk,maarmorgenga ikweg.

Vervolgoppagina30

27