Hans Siepel, Frank Regtvoort, Gerald Morssinkhof en Floor de Ruiter - Congruente overheidscommunicatie

1  Typeringvandeoverheidencommunicatie

Deoverheid iseensamenhangendgeheel vanafzonderlijke (ambtelijke)or- ganisaties, die elk weer aangestuurd worden door eigen besturen. Kijken wenaardemanierwaaropal dezeorganisaties zichzelf georganiseerdheb- ben, dan zienwe een vast patroon. Elke overheidsorganisatie is strikt hië- rarchischgeorganiseerd. Iedereondergeschikte legt verantwoordingaf aan zijndirectemeerdere. Deze op zijnbeurt isweer verantwoording schuldig aan zijn directemeerdere. Deze trap van verantwoording loopt tot aan de top van elke ambtelijke organisatie. Aan de ambtelijke top vanministeries staat een ‘secretaris-generaal’, bij deprovincie isdehoogstepersoonde ‘al- gemeen directeur’ of provinciesecretaris’, bij het waterschap een ‘secreta- ris-directeur’, enbij degemeentede ‘gemeentesecretaris’.  Ambtelijkeorganisaties eneenanderedagelijksewerkelijkheid Sindshalverwegede jaren tachtigvandevorigeeeuw zijner veleparlementaireenquêtes enon derzoekscommissies geweest. Denk aande onderzoekennaar het integratiebeleid (2002-2004), de Schipholbrand (2006), de infrastructureleprojecten als deHoge Snelheidslijn (HSL) enBetu welijn (2003-2005), enhet onderzoek naar de onderwijsvernieuwing (2007-2008). Uit deze on derzoekenblijktdatdeskundigeonafhankelijkheidvanhet ambtelijkapparaatonderdruk staat. Zoschetsthet rapportoverdebesluitvormingoverHSLenBetuwelijneenbeleidsproceswaarbij, medeonderdrukvandepolitieke leiding,deuitkomstbij voorbaatvaststond.DeTweedeKamer besloot in1992 totdeaanlegvandeBetuwelijn. Inde jarendaarnawerden tal vanalternatieven voor deBetuwelijnaangedragenenvelekritischekanttekeningengeplaatst.Maar daarvanwerd geennotitiegenomen. Het kwamdepolitieke leidingendeambtelijke topnietuit. VanThijn enCardosoRibeirowijzen in De informatieparadox opde continue slagom reputa tie, imago en beeldvorming, een ontwikkeling die vanaf de jaren tachtig de kop opstak (Van Thijn enCardoso Ribeiro, 2004). Deze ontwikkeling leidde ertoe dat informatiestromen bin nendepartementenmede ingericht werdenmet het oog opmediagevoeligheid of afbreukri sico voor bewindspersonen endepartementen. Positionering enprofilering van zowel depar tementen als vanpolitieke bestuurders werdendoorslaggevend inde besluitvorming. Macht en carrièrewarendedrijfveren. Onderzoek toont aandat het proces van selectie van informatie vooral speelt inde politieke en ambtelijke top. In zijn promotieonderzoek Bestuurscultuur en strategie (2007) beschrijft K. Breeddat voor topambtenarenhet grootste spanningsveldbestaat tussen enerzijds dienst baarheid aan politieke bestuurders en anderzijds demaatschappelijke verantwoordelijkheid. Gevraagdnaar hunpreferenties blijkt een ruimemeerderheid van topambtenaren geenpoli tiek instrument te willen zijn, maar maatschappelijk dienstbaar. Overheidsambtenaren vin dendatdeoverheiddienstbaarmoet zijnaandemaatschappij.Maarhoedichter ambtenaren bij dedagelijkse entourage vanoverheidsbestuurders staan (bewindspersonen, burgemeester, wethouders, dijkgraven), hoemeer ze zichzelf zien als ‘dienaren’ vande politieke leiding.   ▲

34