Bedre skole nr. 1-2014

GRUNNLOVEN 200 ÅR

Konkurrerande 17. mai-tog i kamp om nasjonen Med innføringa av parlamentarisme og dei første partia i ©©› vart š. mai også ein partipolitisk dag. Eliten møtte motstand – også på nasjonaldagen. Den smale paraden med embetsmenn møtte mot- gåande tog, og eit splitta nasjonalpolitisk landskap kom til syne på nasjonaldagen. ¤ Alternative tog protesterte mot det etablerte Borgartoget. Dagen vart igjen ein kamp- og protestdag. På ©Ÿ‡-talet gjekk det tre konkurrerande politiske š. mai-tog i Kristiania: Borgartoget, Arbeidartoget og Venstretoget. Særleg vart stem- merett og unionskamp agga fram mot ©Ÿ© og Ÿ‡´. Borgartoget representerte det konservative etablerte Høgre. Arbeidartoget agga stemme- rett, dei ynskte innpass i den nasjonale felles- skapen som dei meinte Borgartoget forskansa. I unionskampen stod fronten mellom Høgre og Venstre. Flagget var viktig symbol, men togruta er vel så illustrerande: Borgartoget bar unions- agget – «sildesalaten» – til slottet. Venstretoget bar i ©Ÿ¤ det reine norske agget til Stortinget under parolen «Norge for nordmænderne».

Dei tre š. mai-toga representerte nasjonale kam- par i tida. Venstre hylla det reine norske agget framfor Stortinget og agga folkestyre og nasjo- nalt sjølvstende. Høgre toga med unionsagget til Slottet som symbol på kongemakt og union. Arbeidartoget aktualiserte grensene for sjølve fellesskapen: Kven fekk gå i togparaden, kven var del i nasjonen? Arbeidarane brukte festdagen som kampdag sjølv om dei som gruppe stod utanfor den politiske nasjonen. Dei stod i den nasjonale grøekampen og kravde plass på š. mai-arenaen. Dei markerte oppslutning og kravde medråderett. Denne logikken vart også seinare brukt av grup- per som følte seg nasjonalt ekskluderte. Arven frå © › er bakgrunn. Det låg frå starten ein festprega protest i feiringa, der normene braut med kvar- dagsnormene og snudde maktstrukturane slik at feiringa opna ein nasjonalsymbolsk kamparena. › Det karnevaleske elementet er saman med det konstitusjonelle grunnlaget forståingsramme for š. mai som nasjonalpolitisk kampdag. ´ Feiringa gav rom for kamp og protest som fokuserte inn- haldet i og grensene for nasjonen. Difor kunne det gå tre konkurrerande š. mai-tog i Kristiania i ©Ÿ‡-åra. Dei representerte tre ulike nasjonssyn, men slutta alle opp om feiringa, Grunnlova og nasjonen. Det var kamp om nasjonen og kamp på š. mai. Feiringa i Ÿ‡´ og Ÿ‡ vart storslåtte nasjonale markeringar. Nasjonen toga samla fram i tiljubling av symbol på ein fri norsk nasjon. Grunnlova og Stortinget var grunnsymbol, og nasjonalsongen vart sungen til eit reint norsk agg, og i Ÿ‡ for fyrste gang til ein særnorsk kongefamilie på slotts- balkongen i Kristiania. Etter folkeavstemminga i Ÿ‡´ og valet av kongenamnet Haakon VII stilte monarken seg inn i den helterike norske konge- rekka og trakk linja frå norrøn tid til sitt eige virke for Noreg. Han vart kronsymbol på eit sjølvstendig Noreg. Men i det frigjorde Noreg kom sosiale gnis- ningar til overata. I mellomkrigstida brukte arbeidarane š. mai som kampdag. Dei meinte Samling i 1905 og ny splitting i mellomkrigstida

«17. mai for alle» sin løpeseddel i 2003 spiller på fargevariasjoner og det flerkulturelle. Faksimile fra «Slik blir nordmenn norske».

20

Bedre Skole nr. 1 ■

2014