Bedre skole nr. 1-2014

GRUNNLOVEN 200 ÅR

prega nasjonaldagsarenaen. Etter krigsår utan nasjonaldagsparadar tredde dei vaksne til side og lét barna stå i sentrum på š. mai. † verdskrig er sentral for å forstå skiet frå politisk kampdag til konsensusprega samlingsdag. 17. mai i krig †. verdskrig er sentral i det norske kollektive minnet. Vi «hugsar» at nasjonen var knebla i fem lange år. Flagget, nasjonalsongen og š. mai var ulovleg. Difor har vi i etterkrigstida vore inn- prenta: Ein gang gjekk det ikkje tog, no kan vi atter feire eit fritt land og folk. Men eit kollektivt minne er sjeldan objektivt. Det gjeld også okkupa- sjonstida. Verken okkupasjonsmakt eller NS var i utgangspunktet negativ til nasjonale symbol eller š. mai. NS brukte både nasjonalsongen og agget, og dei søkte å etablere ei eiga š. mai-feiring med fest, talar, leikar og folkedans. ‡ Okkupasjonsmakta ynskte å knyte dei norske nasjonalsymbola til seg og sitt nasjonale program. I Ÿ›¤ proklamerte Quisling at š. mai Ÿ¤¤ var partiet sin stiingsdag. Vi veit at partiet vart stia den . mai, men Quislings prosjekt er vik- tig. Han ville slå saman parti- og š. mai-feiringa. Frå Quisling sitt ideologiske utgangspunkt passa š. mai godt inn: NS sin visjon var ei reindyrking av © ›-prosjektet utan seinare parlamentariske «villfaring». Det var altså ikkje Quisling, NS eller okkupasjonsmakta som hindra feiringa i Ÿ›‡. Det var Administrasjonsrådet, og i staden for barnetog og folkefeiring vart dagen dette året innramma av morgongudsteneste i aggpryda kyrkjer, og om kvelden talte konge og statsminister i radio før ur- framføring av Nordahl Griegs «I dag står aggstan- den naken blant Eidsvolls grønnende trær. Men nettopp i denne timen vet vi kva frihet er.» For motstandsrørsla vart š. mai symboldag for kamp for ein demokratisk og fri nasjon. Derfor stansa š. mai-toget som nasjonalsymbolsk parade opp, og starta fyrst att i Ÿ›´. I mellomtida søkte NS å overta det nasjonale symbolgalleriet samstundes som dei ville hindre motstandssida å bruke na- sjonalsymbolet. Det er slik vi må forstå forboda om agging på halv stang og med sørgjeband frå Ÿ› . NS ville hindre motstandssida å knyte til seg

nasjonalsymbola som dei sjølve ville annektere. † Det var kamp om dei nasjonale symbola, og det var kamp om innhaldet i š. mai. I den legale pressa vart ein «folkefest» på St. Hanshaugen š. mai under krigen illustrert av bilete av ei anna hending som hadde samla mykje folk. Det tyder på laber oppslutning og at det ikkje vart vurdert som alternativ for folk est. I staden oppstod alternative demonstrasjonsformer der poenget vart å distansere quislingane sitt nasjons- syn og feiring. Subtile markeringar vart ein intern nasjonal kodeks. Ein markerte med å gjere det motsette av feiringa i det frie Noreg: « š. mai etter kl. Ÿ viser ingen nordmann seg ute. La gatene bli folketomme, la stillheten senke seg over byen og la voldsmennene og forræderne føle kulden rundt seg» oppfordra Fritt Land †.‡´. Ÿ››. ¤ Tradisjo- nen vart markert med tradisjonsbrot. Det er altså ikkje slik at all feiring av dagen var forbode under krigen, men det kan synast rett at feiringa ikkje var eit alternativ for folk est. Krigen var også ein kamp om nasjonalsymbola, og i den kampen hadde NS og okkupasjonsmakta makt til å de…nere innhaldet i den o³entlege feiringa. Men den karnevaleske løysinga med å isolere den o³entlege feiringa, viser at okkupasjonen av det nasjonalsymbolske š. mai-landskapet var lite vel- lukka. Jubel og utestenging i etterkrigsåra Bileta frå frigjeringsdagane viser at NS tapte kampen om dei o sielle nasjonalsymbola. š. mai Ÿ›´ kulminerte jubelveka med kronprins Olav på slottsbalkongen. Etter fem år var toget tilbake med enorm symbolverdi. Feiringa vart symbol på samhald og fridom. Barna gjekk i sentrum som samlande framtidssymbol, medan borgartoga krympa inn. Nasjonaldagen vart som ei vårrite på barn, framtid og nasjonal gjenfødsel. Nasjonen gjekk i takt. Det gjaldt i alle fall eirtalet. Krigso³eret gav š. mai ny meining og eit revitalisert heltegalleri. Men ritualet verka også segregerande. Di eire som vart innlemma, di sterkare var utestenginga for dei som stod att. I Vik i Sogn toga bygdefolket forbi krinsfengselet der «unasjonale» var fengsla. Landssvikfangane

22

Bedre Skole nr. 1 ■

2014