Aletta G. Dorst, Bert Weltens en Mike Hannay - Van tekst naar text

Before we start: wat is vertalen eigenlijk?

van vertaalvaardigheid van het Nederlands naar het Engels. Daarbij gaan we ervan uit dat het boek gebruikt zal worden in een vreemde-taalcurriculum. Dit mag misschien klinken als een weinig interessante uitspraak, maar toch is een toelichting op zijn plaats. Niet al te lang geleden, ongeveer 35 jaar, had het vertaalonderwijs in Nederland helemaal niet het doel de vertaalvaar digheid te bevorderen. Het traditionele doel van dat vertaalonderwijs, waar bij uitsluitend naar de vreemde taal toe werd vertaald, was om de vreemde taal te leren. Het was een overblijfsel van de zogenoemde grammar-trans lation method die nog tot in de zestiger jaren van de vorige eeuw hoogtij vierde maar in de zeventiger jaren op middelbare scholen plaatsmaakte voor de communicatieve methode. Op universiteiten ‘overleefde’ het traditionele vertaalonderwijs echter wel. Sinds die tijd is de status van het vertaalonderwijs drastisch veranderd. Men is gaan inzien dat vertalen een heel speciale, zogenoemde ‘mediating skill’ is: de rol van de vertaler is die van intermediair tussen twee communi cerende partijen (Council of Europe, 2001: 87). Het ontwikkelen van vertaal strategieën is centraal komen te staan, en het uitbreiden van de persoonlijke woordenschat en beheersing van de grammatica zijn minder belangrijk ge worden dan het vermogen de benodigde informatie te vinden en een natuur lijke, stilistisch consistente tekst te leveren. Het gevolg was ook dat het verta len een andere rol kreeg in het vreemde-taalcurriculum aan de universiteit. Maar als docenten Engels zijn wij ervan overtuigd dat het vertaalonder wijs niet alleen goed is voor het ontwikkelen van vertaalvaardigheid maar ook een heel speciale rol kan en moet spelen in het taalcurriculum als geheel. Naast het werken aan woordenschat en grammatica in tekstueel verband kun je als student essentiële ervaring opdoen met close reading en met het produ ceren van teksten van verschillende soorten. Het lezen dat nodig is voor vertaalwerk is anders dan het begrijpend le zen van een cursusboek of wetenschappelijk artikel, en het is anders dan het lezen van een roman voor je plezier. Het lijkt eigenlijk meer op het lezen van een gedicht met de bedoeling de betekenis van elk woord, elke woordgroep, elke zin te achterhalen, en de betekenis van de tekst als geheel. Deze gedetail leerde vorm van lezen vergroot de kans op een precieze vertaling. Hoe een gedachte in de brontekst geformuleerd is, doet er écht toe. Je moet dus heel goed weten wat je aan het vertalen bent. Vaak kun je ogenschijnlijke ondui delijkheden in de tekst juist ophelderen door ook de context nauwkeurig te bestuderen. Dit betekent overigens niet dat vertalen een proces is waarbij je woord voor woord de brontekst omzet in een doeltekst. Integendeel, een dergelijke ‘letterlijke’ vertaling zal in veruit de meeste vertaalsituaties een onnatuurlijk klinkende tekst opleveren die niet goed zal functioneren voor de doeltaalle zers. Wat je wel nodig hebt, is een nauwkeurig beeld van de betekenis van elk woord en ook van de verschillende betekeniseenheden in een zin: vaak moet

23