Marlite Halbertsma en Patricia van Ulzen - Steden vroeger en nu

14

1 • Visies op de stad

Onderzoek naar de stadsgeschiedenis, het bevorderen van monumentenzorg en het streven naar wettelijke regels voor welstand en tegen ongebreidelde sloop, zijn zo ook te verklaren als activiteiten om het verleden vast te houden. Cultureel erf goed biedt mensen herkenningspunten die hen binden aan vroeger, aan hun indi viduele plaatsen van herinnering en aan een gemeenschappelijk gedeeld verleden. Meer nog dan andere vormen van erfgoed, zoals de beeldende kunst, die haar oorspronkelijke functie vaak verloren heeft en vooral als kunsthistorisch-esthe tisch object voortleeft in musea en archieven, zijn oude gebouwen en de steden waar ze staan nog steeds in gebruik. Dat is in veel gevallen niet precies hetzelfde gebruik als vroeger, maar de stad is wel onze dagelijkse leefomgeving en je hoeft er geen kaartje voor te kopen. Een van de aspecten van de modernisering was de komst van plekken waar ie dereen dankzij een uitgekiend systeem van routing en uniforme pictogrammen zijn weg kan vinden, of dat nu de supermarkt, het benzinestation, de metro of de luchthaven is. ‘Non-places’ heeft de Franse auteur Marc Augé die genoemd. Het zijn niet de meest gezellige plaatsen, maar dat is ook de bedoeling omdat niemand er komt voor gezelligheid en geborgenheid, maar met een welomschreven doel voor ogen. Twee uur wandelen door de binnenstad is leuk, twee uur wachten op een perron is een ramp. Maar naarmate het aantal ‘non-places’ toeneemt en we erover klagen dat stukken stad er overal hetzelfde uitzien en inwisselbaar zijn, hechten we steeds meer aan vertrouwde plekjes en komen we in actie om bepaal de buurten en wijken niet af te breken. Niet omdat ze zo mooi of zo bijzonder zijn, maar omdat ze voor de bewoners – ook voor degenen die er allang vertrokken zijn – een identiteit bezitten die niet verloren mag gaan. Ook al zijn de huizen hard aan renovatie toe, de bewoners verzetten zich daartegen. Architect Jurgen van der Ploeg beschrijft hoe hij tewerk gaat in een Leidse volkswijk: De eerste reflex van de bewoners is natuurlijk: wij zijn tegen slopen. In work shops inventariseren we nu welke punten zij waarderen aan de bestaande bouw. Bewoners nemen foto’s mee van dingen die zij mooi vinden in hun wijk. Op basis daarvan laat ik daarna voorbeelden zien van architectuur die daarop aansluit. Het kan zijn dat mensen zien dat nieuwbouw hun ook iets goeds kan brengen. Heel belangrijk is in ieder geval dat er samenhang ontstaat in een buurt. Het is niet voor niets dat de buurten die door Berlage in het begin van de 20ste eeuw zijn opgezet door Berlage nu tot de populairste wijken behoren. Daar zit herkenbaarheid en samenhang in. ( De Volkskrant , 22 januari 2008) Een gevolg van modernisering: non-places

1.2

De interesse voor de stad van vroeger, voor de stad van de middeleeuwen net zo goed als voor die van twee generaties terug, omvat daarom veel meer dan louter