L. de Blois & R.J. van der Spek - Een kennismaking met de oude wereld

1  •  Het ontstaan van de beschavingen in Egypte en Mesopotamië

Figuur 1.1 Zaaiploeg. Afdruk van een rolzegel (tweede millenni um). Dit instrument maakte ploegen en zaaien tegelijk mogelijk. De man in het midden giet het zaaigraan in een koker, waardoor het meteen in de vore valt. Er gaat dan weinig zaaizaad verloren, wat bijdraagt aan een goede oogst.

De betekenis van de uitvinding van landbouw is zeer groot. Hierdoor konden meer mensen langer op dezelfde plaats blijven wonen en zich voltijds met an dere zaken dan voedselproductie gaan bezighouden. Zo kwamen er specialisten in allerlei handwerk, bijvoorbeeld timmerlieden, leerlooiers, schrijvers (na de uitvinding van het schrift, ca. 3400 v.Chr.) en metaalbewerkers (na de uitvinding van het brons , een legering van koper en tin, ca. 3000 v.Chr.). In deze periode ontwikkelden zich ook een ambtenarenapparaat en een priesterkaste (en daar mee staat en tempel als instituten). In het begin van het neolithicum waren overal dorpen ontstaan, die hier en daar al het aanzicht van een stad met ommuring kregen, bijvoorbeeld Jericho rond 7000 v.Chr. en steden in Klein-Azië en Syrië. De grootste en invloedrijkste ste den ontstonden in het vierde millennium v.Chr. aan de oevers van de grote ri vieren. Daar was immers de hoogste voedselproductie mogelijk en konden de meeste mensen bij elkaar wonen. Het centrum van de Mesopotamische stad was de tempel. De tempel was de woonplaats van de staatsgodheid die door de gemeenschap onderhouden moest worden en ontwikkelde zich tot een grote organisatie met veel grondbezit. Deze tempelorganisatie hield zich bezig met landbouw, veeteelt en ambacht en had daarom veel mensen in dienst. Uit de behoeften van de tempeleconomie ontstond rond 3400-3200 v.Chr. het schrift: spijkerschrift, genoemd naar de gestileerde vorm die de tekens later kregen. Niet veel later ontstond in Egypte het zogenoemde hiërogliefenschrift. Beide schriftsoorten kenden aanvankelijk een deels pictografisch (elk woord een afbeelding) en deels ideografisch (elk woord een symbool) systeem. Later kregen deze tekens nieuwe lezingen en gaven ze ook klanken (lettergrepen) weer − in het Egyptische schrift alleen medeklinkers. Het bleven zeer moeilijke schriftsoorten, die alleen door een kleine groep geschoolde professionele schrij vers beheerst werden.

1.2 Steden

21