L. de Blois & R.J. van der Spek - Een kennismaking met de oude wereld

2  •  Het derde millennium v.Chr.: de vroege bronstijd

Figuur 2.2 De piramiden van de koningen Cheops, Chephren en Mycerinus (vierde dynastie) bij Gizeh. Op de voorgrond is het vruchtbare Egyptische land te zien. De piramiden op de achtergrond staan in de woestijn. De overgang van vruchtbaar land naar woestijn is heden ten dage, net als in de oudheid, vrij scherp.

teneinde zo goed mogelijk van het schaarsere water te profiteren. Het blijft ech ter onzeker wat de belangrijkste oorzaak was van de ondergang van het rijk: re gionale versnippering, ecologische druk of een crisis in de koninklijke dynastie.

2.3 Mesopotamië: Sumer en Akkad

Hoewel al in het vierde millennium de basis werd gelegd, werd in het derde millennium de Mesopotamische beschaving vormgegeven. Twee volken waren daarvoor verantwoordelijk: eerst de Sumeriërs en later ook de Akkadiërs . Het is niet duidelijk wanneer de Sumeriërs in Mesopotamië gearriveerd zijn en of zij het waren die de aanzet hebben gegeven tot de uitvinding van het schrift en tot de stedenbouw, maar het is in elk geval duidelijk dat zij de steden in zuide lijk Mesopotamië groot gemaakt hebben en het schrift op grote schaal hebben toegepast voor tempel- en paleisadministratie en voor godsdienstige en literaire teksten. Zij ontwikkelden beeldhouwkunst, bouwkunst, godsdienstige voorstel lingen, literaire stijlen, opvattingen over koningschap, recht en maatschappij. De Sumeriërs hebben een begin gemaakt met de wetenschap, bijvoorbeeld re kenkunde, sterrenkunde, plantkunde en geneeskunde. Op de Sumerische scho len leerden de leerlingen het ingewikkelde schrift door het schrijven en kopië ren van teksten van allerlei aard. Woordenlijsten van technische termen op veel terreinen zijn ons overgeleverd. Beroepenlijsten geven bijvoorbeeld een aardig inzicht in het proces van de arbeidsverdeling, die dankzij de grote successen van de irrigatielandbouw mogelijk was (zie p. 19 en 23). Het zestigtallige stel sel van de Sumerische rekenkunde heeft zijn sporen nagelaten in onze onder verdeling van het uur in zestig minuten en die van de cirkel in 360 graden. De Sumerische school was door de eeuwen heen een cultuuroverdrager bij uitstek in het oude Nabije Oosten. In Zuidwest-Iran (Elam) en in Syrië (Ebla) werd het spijkerschrift overgenomen, werd Sumerisch geleerd en werden Sumerische tek sten bestudeerd in scholen naar Sumerisch model. Zo verbreidde de Sumerische

27