Dar Hazrat-e Raz-e Vatan

اﻃﻼق اﻧ ﮐﺮده ﺪ، د ر ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از وﯾﮋه ﺳﺨﻦ ﻫﺎی ادﺑﯽ ) literary idioms ( ، ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ، ﺑﻨﯿﺎد ﯾﺎ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﯿﺎد اﯾﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ. اﻣﺎ اﮔﺮﻟﺤﻈﻪ ای ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ ، ﺑﻪ ﺟﺮﺋﺖ ﺗﻮا ﻣﯽ ن ﮔﻔﺖ ﮐﻤﺘﺮ رواﯾﺘﯽ ﻣﻠﯽ را ﺗﻮا ﻣﯽ ن ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﮔﻮﯾﺎﯾﯽ اﺳﻄﻮره آرش در ﺣﺎﻓﻈﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻠﺖ ﻫﺎی ﮐﻬﻦ ﺳﺮاغ ﮔﺮﻓﺖ. در ﻧﮕﯽ در اﯾﻨﺠﺎ در اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ. ازﯾﻦ رواﯾﺖ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ، ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺷﺎراﺗﯽ ،ﻨﺪﭼ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ. درﺑﺎره ﭼﺮاﯾﯽ اﯾﻦ ﺳﮑﻮت ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘ ﮋ وﻫﺸﮕﺮان ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ و ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪه ای ﻧﺪاده اﻧﺪ . آﯾﺎ ﭼﺎﻧﮑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ، ﺳﺮاﯾﻨﺪه ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻧ ﺧﻮا ﻤﯽ ﺳﺘﻪ ﭼﻬﺮه دﯾﮕﺮی را در ﮐﻨﺎر ﭼﻬﺮه رﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻠﯽ ﺑﮕﺬارد؟ ﯾﺎ او، ﻓﺮدوﺳﯽ، ﺑﻪ رواﯾﺎت ﻋﺼﺮ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻋﻨﺎﯾﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ آﻧﭽﻪ ﻣﺎ اﮐﻨﻮن از رواﯾﺖ آرش ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﺑﺎزﮔﻔﺖ آن اﺳﺖ در در دوران اﺳﻼﻣﯽ و در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺠﻤﻞ اﻟﺘﻮار ﺦﯾ ، آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗ ﻪﯿ ... و ﻧﯿﺰ اﺷﺎراﺗﯽ در ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ

ﻫﺎی از

ﮐﻪ آن ﻧﯿﺰ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﭘﺎرﺗﯽ دارد:

ﻦﯿراﻣ و ﺲﯾو

ﺗﺮ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ راه از ﺗﯿﺮ آرش دو ﭼﺸﻢ از ﮐﯿﻦ دل ﮐﺮده ﭼﻮ آﺗﺶ

ﺗﺮ ﮐﻬﻦ ﯾﻦ رواﯾﺖ ازﯾﻦ اﺳﻄﻮره را اﻣﺎ در اوﺳﺘﺎ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ و ﺗﻮا ﻣﯽ ن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻄﻮره ﮐﻬﻦ ﺗﺎ ﻗﺮون اﺳﻼﻣﯽ در ﻓﺮاد ﻫﺶ ﺷﻔﺎﻫﯽ، ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪ، و در ﺧﺎﻃﺮه ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﺮاﻧﯽ زﻧﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ. در اﺳﻄﻮره آرش ی ﺷﻌﺮﯾﺘﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در ﮐﻨﻪ ﻣﻀﻤﻮن آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ : ﺟﺪاﻟﯽ ﻣﯿﺎن ﻫﺴﺘﯽ و ﻧﯿﺴﺘﯽ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ در آن « ﻣﺮز» و« ﻣﺮگ» . درﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ » ﺗﺎ اﻧﺪ ﺣﺪ و رﺳﻤﯽ « را از ﻫﻮﯾﺖ اﯾﺮاﻧﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺮز ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎ و ﻣﻠﺖ ﻫ ﺎ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. در ﺑﻌﺪی ﻣﮑﺎﻧﯽ، اﺳﻄﻮره آرش ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﺣﺪ ﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺳﺖ ؛ اﻣﺎ در ﺑﻌﺪ ﻧﻤﺎدﯾﻦ، ﮐﻨﺶ ﺷﮕﻔﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﯾﮏ ﻫﻮﯾﺖ از ﮔﺬار ﻣﺮگ اﺳﺖ. ﻣﺮز در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯿﺎن ﻫﺴﺘﯽ و ﻧﯿﺴﺘﯽ ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﮐﺸﯿﺪه اﺳﺖ. آن ﺳﻮی ﻣﺮز ﻣﺮگ اﺳﺖ؛ از ﻣﺮز ﺑﻪ آن ﺳﻮ دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻧ ﮔﻮ ﻤﯽ ﯾﺪ...

٦٨