006BTML0014

BEROEPSTAAK

7 BMBE 1

Opleiding Metaalbewerken > Basislasser [Crebo 94302]

BEROEPSTAAK BMBE 1

7

Opleiding Metaalbewerken > Basislasser [Crebo 94302]

69372113 Bestelnummer 006BTML0014

COLOFON

Auteurs M.W. Flinsenberg, A.K. Tiemersma, T.A. Overdijk

Ontwikkelgroepleider Techniek en ICT W. van Dijk

Eindredactie M. Brok

Illustraties Ondanks alle inspanningen is het mogelijk dat niet alle copyrights van de in de uitgave opgenomen illustraties geregeld zijn. Degene die meent alsnog rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever. © 2009 Stichting Consortium Beroepsonderwijs. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of enige wijze, namelijk elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming.

INHOUD

Introductie op de beroepstaak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Stap 1 Stap 2 Stap 3

Oriënteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Invullen mini-POP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Voorbereiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 1 Oefening onderhands lassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 2 Oefening staande hoeklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 3 Oefening buitenhoeklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Werkvoorbereiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Controleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Beoordelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Terugkijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49

Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7

Bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Bijlage 1 Beoordelingsmonitor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

3

BEROEPSTAAK BMBE 1

INTRODUCTIE OP DE BEROEPSTAAK

In deze beroepstaak Bij het samenstellen van producten moet een metaalbewerker regelmatig lasverbindingen maken. In de beroepstaak Basisvaardigheden metaalbewerker heb je daarmee al kennis gemaakt. Je hebt ze ook toegepast. Je gaat nu volgens de 7 stappen van BGL je lasvaardigheden op het gebied van BMBE lassen naar het niveau brengen dat gelijkwaardig is aan NIL-1 niveau. Om dit te kunnen bereiken moet je bijbehorende kennis en vaardigheden beheersen en bepaalde competenties bezitten. De competenties die jij al eerder ontwikkeld hebt, worden in een POP (Persoonlijk Ontwikkelings Plan) gezet. Dit doe je samen met je begeleider.

Na deze beroepstaak Als je deze beroepstaak goed uitvoert, kun je: • aan de hand van een tekening een goede werkvoorbereiding maken • de juiste materialen opzoeken en controleren • de te gebruiken machines en gereedschappen controleren, afstellen en bedienen • in afwijkende situaties een oplossing bedenken • met alle betrokkenen in het werkproces overleggen zodat de werkzaamheden vlot verlopen • lasverbindingen maken die aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen • zorg dragen voor een goede werkuitvoering en werken volgens Arbo-voorschriften en geldende bedrijfsregels • metingen en controles uitvoeren om te voldoen aan de eisen • gereedschappen, machines en werkplek schoonhouden

4

Portfolio In deze beroepstaak volg je de stappen. Er zijn in totaal zeven stappen. Neem de stappen in de juiste volgorde. Van elke stap verzamel je bewijzen (in te leveren resultaten), die in je portfolio komen. Je zorgt zelf voor de samenstelling van je portfolio. In de tabel staat welke producten bij welke stap horen.

Stap

Producten portfolio

1. Oriënteren

• Kort verslag van de uitwerkingen van de activiteiten • Tabel vaardigheden • Tabel werkvolgorde

2. Invullen mini-POP • Ingevulde planning 3. Voorbereiden

• De beoordelingen van de verschillende oefeningen • Uitwerkingen van de diverse activiteiten • Werkvoorbereiding van de console

4. Uitvoeren

• Proeve van bekwaamheid BMBE NIL niveau 1

5. Controleren

• Controlelijst van jezelf • Controlelijst mededeelnemer

6. Beoordelen

• Ingevulde beoordelingsmonitor • Bewijsstukken van het criteriumgericht interview • Eindpresentatie • Demonstratie

7. Terugkijken

• Een ingevuld mini-POP • Terugkijkverslag • Bijgewerkt portfolio

5

BEROEPSTAAK BMBE 1

Oriënteren

Or iënteren

IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Kort verslag van de uitwerkingen van de activiteiten. • Tabel vaardigheden. • Tabel werkvolgorde.

Stap 1 Oriënteren

In deze beroepstaak ga je verschillende lasverbindingen maken die nodig zijn bij het maken van bepaalde eindproducten. In de eindopdracht van deze beroepstaak zijn die verschillende lasnaadvormen samengevoegd. Voor het uitvoeren van deze eindopdracht is het nodig dat je verschillende vaardigheden beheerst. Om er zeker van te zijn dat je die vaardigheden beheerst, ga je eerst een aantal oefeningen maken. Bij stap 3, Voorbereiden, komen we daarop terug.

ACTIVITEITEN

1

De tekening 1 Bestudeer de tekening BMBE1-94300-01 goed. Probeer je voor te stellen om welke lasnaadvormen het gaat. a Kijk eens om je heen in het bedrijf waar je werkt of stage loopt of je iets ziet waar deze lasnaadvormen in zijn verwerkt. b Maak er eventueel een foto van en doe deze bij het verslag. 2 De stuklijst is niet volledig ingevuld. a Wat is het belang van een stuklijst? b Welke informatie zou je hierin terug moeten kunnen vinden?

6

STAP 1 ORIËNTEREN

2

Vaardigheden 1 Maak een lijst van de vaardigheden die je moet kunnen uitvoeren voor het maken van deze lasverbindingen. Je kunt dit in de tabel invullen.

Tabel 1 Vaardigheden

Vaardigheid

Oefenen ja/nee

3

Werkvolgorde

1 Maak een globale tabel werkvolgorde voor het doorlopen van deze beroepstaak. 2 Bespreek met een van je medeleerlingen waar er in deze taak sprake kan zijn van samenwerken met een ander.

Tabel 2 Voorbeeld van een tabel met de werkvolgorde

Stappen

Moet altijd of soms

Heb ik wel eens gedaan

Heb ik wel eens bij geholpen

1

Tekeninglezen

Altijd / Soms Ja / Nee

Ja / Nee

2

Aftekenen

Altijd / Soms Ja / Nee

Ja / Nee

3

Altijd / Soms Ja / Nee

Ja / Nee

4

Altijd / Soms Ja / Nee

Ja / Nee

5 etc

Altijd / Soms Ja / Nee

Ja / Nee

7

BEROEPSTAAK BMBE 1

8

STAP 1 ORIËNTEREN

Afbeelding 1:

Afbeelding 2:

9

BEROEPSTAAK BMBE 1

IN TE LEVEREN RESULTAAT Invul len mini -POP Invullen mini-POP

• Een ingevulde planning.

Stap 2 Invullen mini- POP

Je hebt de oriëntatie afgerond. Je weet nu wat de beroepstaak in grote lijnen inhoudt. In deze stap ga je de beroepstaak gedetailleerd uitwerken. In deze beroepstaak ga je, nadat je een aantal oefeningen hebt gemaakt, een eindopdracht maken. Hierbij moet je aan veel zaken denken. Het mini-POP moet je zorgvuldig invullen.

In het mini-POP schrijf je op: • Wat je wilt leren.

• Hoe je dat gaat doen. • Wat je wilt bereiken. • Je planning. • De benodigde ondersteuning en faciliteiten.

ACTIVITEITEN

1

Mini-POP 1 Vul het mini-POP in.

2

Gesprek met je begeleider Je hebt nu een ingevuld mini-POP met een planning. 1 Bespreek dit met je begeleider. Tijdens het gesprek krijg je vast en zeker opmerkingen of aanvullingen op je mini-POP. 2 Verwerk deze opmerkingen eerst in je mini-POP, voordat je naar stap 3 gaat.

10

STAP 2 INVULLEN MINI-POP

Tabel 3 Planning

1. De beroepstaak wordt afgesloten met een gesprek / beoordelingsopdracht / assessment / toets:

Onder toezicht van: ………………………….. op ……-……-…….

In ………………………………...…. (plaats). 2. Beschrijf in eigen woorden wat je gaat maken en uitvoeren in deze beroepstaak of beoordelingsopdracht.

3. Vul onderstaand schema met vaardigheden verder in. In deze beroepstaak Waar? Hoe?

Wanneer?

Met wie samen?

Paraaf TB/PB

[omschrijving beroepstaak]

4. Kijk in de beoordelingslijst (zie stap 6) wat je nog niet weet of kunt. Vul dat op dezelfde manier in als hier- boven.

5. Welke workshops vind jij dat er bij deze beroepstaak gegeven moeten worden?

6. Aan welke persoonlijke competenties ga je nog meer werken in deze beroepstaak? (Zie vorige beroeps- taak of je POP.)

11

BEROEPSTAAK BMBE 1

Vul hieronder jouw planning in. Geef bij elke stap de geplande startdatum en einddatum aan. Vul later de werkelijke datum in. Zo kun je zien of je je aan de planning gehouden hebt.

Jouw plan

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Geplande startdatum: Geplande einddatum:

Startdatum: Einddatum:

12

STAP 3 VOORBEREIDEN

Voorbereiden

Voorbereiden IN TE LEVEREN RESULTAAT

• De beoordelingen van de verschillende oefeningen. • Uitwerkingen van de diverse activiteiten. • Werkvoorbereiding van de eindopdracht.

Stap 3 Voorbereiden In de vorige stap heb je jouw planning uitgewerkt. Je beschrijft daarin gedetailleerd wat je gaat doen. Voordat je de eindopdracht echt gaat maken, maak je eerst een aantal oefeningen. In de voorbereiding neem je op wat je gaat doen en wat je daarbij nodig hebt. Je werkt aan de hand van de tekening van het product. Bij een goede voorbereiding denk je zeker aan de volgende punten: • Welke informatie uit de tekening heb ik nodig. • Welke voorschriften moet ik toepassen bij het maken van de onderdelen. • Welke materialen, gereedschappen en beschermingsmiddelen heb ik nodig. • Welke werkvolgorde moet ik toepassen.

13

BEROEPSTAAK BMBE 1

ACTIVITEITEN

OEFENING ONDERHANDS LASSEN

Afbeelding 3:

1

Voorbereiding oefening De positie waarin een las gelegd moet worden is een heel belangrijk element waarmee rekening gehouden moet worden. De meest eenvoudige positie is onderhands lassen. We noemen dat ook wel ‘lassen in het gootje’. 1 Uit welke hoofdonderdelen bestaat een BMBE lasinstallatie? 2 Maak een schema van een BMBE lasinstallatie. 3 Wat is de betekenis van de lettercombinatie BMBE? 4 De verschillende lasprocessen worden ook wel aangegeven met een getal. Maak een tabel waarin de lasprocessen zijn opgenomen. Vermeld in de kolom ernaast welk getal bij elk lasproces hoort. 5 Met welk doel wordt tijdens het lassen de bekleding van de elektrode tot smelten gebracht? Noem er minstens vier. 6 Wat zijn de meest gebruikelijke diameters van de elektroden? 7 Als de bekleding van de elektrode rondom de kern niet overal even dik is, wat zou daarvan het gevolg kunnen zijn tijdens het lassen? 8 Op welke manier dienen elektroden opgeslagen te worden? 9 Tussen welke waarden varieert de spanning waarmee daadwerkelijk gelast wordt? 10 Met welke eenheid wordt de spanning aangegeven? 11 Met welke eenheid wordt de stroomsterkte aangegeven?

14

STAP 3 VOORBEREIDEN

12 Waarom mag tijdens het lassen de laskabel niet opgerold worden om bijvoorbeeld de stalen duwbeugel van het lasapparaat aan te hangen? 13 Wat wordt er met de voortloopsnelheid bedoeld? 14 Waaraan kun je zien of de voortloopsnelheid goed is? 15 Wat is het gevolg van een te hoge voortloopsnelheid? 16 Wat is het gevolg van een te lage voortloopsnelheid? 17 Hoe groot moet de afstand ongeveer zijn tussen elektrode en werkstuk? 18 Wat is er de oorzaak van dat er slakinsluitingen ontstaan? 19 Op welke twee manieren kan een ‘opdikking’ gelast worden? Maak dit duidelijk met schetsen. 20 Met welke symbolen worden de verschillende opdikkingen aangegeven? 21 Teken de lasaanduiding van een hoeklas met een a-hoogte van 5 waarbij het lassen onder de hand moet worden gedaan. 22 Maak een tekening van een lasaanduiding en geef aan waar de code van het lasproces moet staan. 23 Wat is de betekenis van de lasaanduiding bij stuknummer 5 van tekening BMBE1-94300-06? 24 Wat wordt er bedoelt met ‘inbranding’ van een las? 25 Welke veiligheidsmaatregelen moet je nemen bij het lassen? Denk daarbij aan maatregelen voor jezelf en voor de omgeving. 26 Wat is het voordeel van een lashelm ten opzichte van een laskap? Er zijn zes verschillende oefeningen ‘Onderhands lassen’. Je vindt deze op de tekeningen MIG-BMBE1-94300-02 t/m BMBE1-94300- 07. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten. Voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 27 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 28 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 29 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld.

15

BEROEPSTAAK BMBE 1

2

Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint. Controle oefening 1 Vul de controlelijsten in van de gemaakte oefeningen. 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan. 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijsten. 4 Ruim de werkplek op en schakel de lasmachine uit.

3

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan. Vul de onderstaande tabel in.

16

STAP 3 VOORBEREIDEN

17

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 4:

18

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 5:

19

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 6:

20

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 7:

21

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 8:

22

STAP 3 VOORBEREIDEN

Tabel 4 Controlelijst lasoefeningen ‘Onderhands lassen’ tekening BMBE1- 94300-02

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

1/2 Hoeklas positie PA

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

Tabel 5 Controlelijst tekening BMBE1- 94300-03

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3/4 Hoeklas positie PA

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

onderbrekingen

0-2

0-2

herstarten

0-2

uiterlijk

0-2

2

totaal

26

Het totaal aantal punten moet minimaal 20 punten zijn.

23

BEROEPSTAAK BMBE 1

Tabel 6 Controlelijst tekening BMBE1- 94300-04

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

5/6 Hoeklas positie PA

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

Tabel 7 Controlelijst lasoefeningen ‘Onderhands lassen’ tekening BMBE1- 94300-05

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

1

I-las in positie PA overdikte

=< 3

4

4

uitlijnigheid

=<0,5 4

4

randinkarteling

8

8

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

24

STAP 3 VOORBEREIDEN

Tabel 8 Controlelijst tekening BMBE1- 94300-06

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

2

I-las in positie PA overdikte

=< 3

4

4

uitlijnigheid

=<0,5 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

onderbrekingen

0-2

0-2

herstarten

0-2

0-2

uiterlijk

0-2

2

totaal

24

Het totaal aantal punten moet minimaal 20 punten zijn.

Tabel 9 Controlelijst tekening BMBE1- 94300-07

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3

I-las in positie PA overdikte

=< 3

4

4

uitlijnigheid

=<0,5 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

25

BEROEPSTAAK BMBE 1

OEFENING STAANDE HOEKLASSEN

Afbeelding 9:

1

Voorbereiding oefening In de vorige oefening heb je geleerd hoe te lassen ‘in het gootje’. Het is niet altijd mogelijk het materiaal zo neer te leggen dat je mooi in het gootje kunt lassen. Eén van de andere posities is een staande hoeklas. 1 Een staande hoeklas wordt aangegeven met de letters PB. Laat in een tekening zien hoe het materiaal moet liggen bij een staande hoeklas. 2 Bij hoeklassen in het algemeen, maar in het bijzonder bij staande hoeklassen, is een veel voorkomende afwijking de zogenaamde randinkarteling. Laat met behulp van tekeningen zien wat randinkarteling inhoudt. 3 Wat is de oorzaak van randinkarteling? 4 Tijdens het lassen met een beklede elektrode moet je met je hand waarin je de elektrodehouder vasthoudt twee bewegingen maken. Welke zijn dat? 5 Laat in een tekening de richtingen zien waarin je de elektrodehouder beweegt. Zet bij de pijlen die de richting aangeven de benaming van die beweging. 6 Wanneer je met een las stopt en een herstart moet maken, waar ontsteek je dan de vlamboog bij het herstarten? 7 Wat is de invloed van de stand van de elektrode op het uiterlijk en kwaliteit van de las? 8 Heeft, bij een hoeklasverbinding, de bolheid van de las invloed op de sterkte van de verbinding? 9 Hoe groot mag de bolheid van een hoeklas zijn? Licht dit toe met een voorbeeld / een tekening. 10 Op welke manier kun je de plaats waar je staat te lassen afschermen van de rest van de werkplaats? 11 Moet je ook extra maatregelen nemen als je in een kleine ruimte gaat lassen? Zo ja, welke maatregelen zijn dat? 12 Geef de betekenis van de lasaanduiding van de stuknummers 3 en 4 van tekening BMBE1-94300-03. 13 Hoe kun je aan een lasaanduiding zien aan welke kant van het materiaal de las gelegd moet worden? 14 Hoe groot is de maximaal toegestane overdikte van een hoeklas? 15 Wat wordt er bedoeld met de ‘ongelijkzijdigheid’ van een hoeklas? Maak dit duidelijk door middel van een tekening. 16 De laseigenschappen van een elektrode worden bepaald door de soort bekleding die om de kerndraad zit. Welke soorten bekleding zijn er? 17 Hoe weet je met welke soort elektrode/bekleding je te maken hebt? 18 Hoe kun je aan een lasaanduiding zien dat een werkstuk rondom moet worden afgelast?

26

STAP 3 VOORBEREIDEN

19 Bij welke lasnaadvormen komt het voor dat onderbroken lassen worden toegepast? 20 Wat is de betekenis van de hieronder getekende lasaanduiding?

Er zijn vijf verschillende oefeningen staande hoeklassen. Je vindt ze op de tekeningen BMBE1- 94300-08 t/m BMBE1- 94300-12. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten. Voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 21 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 22 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 23 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld. Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint. Controle oefening 1 Maak een controlelijst van de gemaakte oefeningen. 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan. 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijsten. 4 Ruim de werkplek op, schakel de lasmachine uit en draai de gastoevoerafsluiter dicht.

Afbeelding 10:

2

3

27

BEROEPSTAAK BMBE 1

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan. Vul de onderstaande tabel in.

28

STAP 3 VOORBEREIDEN

29

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 11:

30

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 12:

31

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 13:

32

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 14:

33

BEROEPSTAAK BMBE 1

Tabel 10 Controlelijst lasoefeningen ‘Staande hoeklassen’ tekening BMBE1-94300-08

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

Tabel 11 Controlelijst tekening BMBE1-94300-09

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3/4 Hoeklas positie PB

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

onderbrekingen

0-2

0-2

herstarten

0-2

0-2

uiterlijk

0-2

2

totaal

26

Het totaal aantal punten moet minimaal 20 punten zijn.

34

STAP 3 VOORBEREIDEN

Tabel 12 Controlelijst tekening BMBE1-94300-10

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

5/6 Hoeklas positie PB

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

6

6

ongelijkzijdigheid

=<1,45 4

4

randinkarteling

6

6

slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

22

Het totaal aantal punten moet minimaal 16 punten zijn.

Tabel 13 Controlelijst tekening BMBE1-94300-11

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

7

7

ongelijkzijdigheid

=<0,6 4

4

randinkarteling

7

7

slakinsluitingen

0-5

5

uiterlijk

0-2

2

totaal

25

Het totaal aantal punten moet minimaal 19 punten zijn.

Tabel 14 Controlelijst tekening BMBE1-94300-12

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

1/2 Hoeklas positie PB

A-hoogte/bolheid 3

+1,45 0

7

7

ongelijkzijdigheid

=<0,6 4

4

randinkarteling

8

8

slakinsluitingen

0-6

6

uiterlijk

0-4

4

totaal

29

35

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

BEROEPSTAAK BMBE 1

OEFENING BUITENHOEKLASSEN

Afbeelding 15:

De lasnaadvormen die je tot nu toe gemaakt hebt, waren allemaal redelijk goed te overzien tijdens het lasproces. Vooral bij een (binnen)hoeklas kan wat de richting betreft weinig fout gaan. Bij een buitenhoeklas zijn sommige zaken wat lastiger te overzien.

1

Voorbereiding oefening 1 Hoe ziet de lasaanduiding van een buitenhoeklas er uit? Maak er een tekening van. 2 Een binnenhoeklas mag een beetje bol zijn. Een buitenhoeklas moet bol zijn. Hoe groot moet de bolheid van een buitenhoeklas zijn? 3 Bij een buitenhoeklas moet de doorlassing goed zijn. Wat wordt daarmee bedoeld? 4 Om een goede doorlassing te krijgen moet het materiaal worden gehecht met de juiste vooropening. Waar leggen we dan bij voorkeur de hechtlassen? 5 Wat gebeurt er als je te weinig of te zwakke hechtlassen legt? 6 Waarom moet je bij het lassen van een buitenhoeklas een zwaaiende beweging maken met het laspistool? 7 Soms worden buitenhoeklassen in meerdere lagen gelegd. Zet in een schema voor een las in drie lagen welke elektrodesoort voor elke laag gebruikt wordt en met welke stroomsterkte je dit zou gaan doen. 8 Op een elektrodepak staat een codering volgens NEN-ISO 2560. Geef een verklaring van de aanduiding: E 51 3 RR 32. 9 Wat wordt bedoeld met de term ‘overbloezing’? 10 Waarom is het gevaarlijk als je in een natte omgeving staat te lassen? 11 Welke nabewerking moet je doen als je klaar bent met het leggen van de lassen? 12 Hoe groot mag het koolstofpercentage in staal zijn om nog zonder speciale maatregelen te kunnen lassen? 13 Elektrodenmet een rutiel bekleding zijn er in twee uitvoeringen. Welke zijn dat? 14 Noem enkele laseigenschappen van rutielelektroden 15 Noem enkele eigenschappen van elektroden met een basische bekleding. 16 Hoe komt het dat een werkstuk nadat het gelast is, krom of scheef is geworden? 17 Hoe zou je dit krom of scheef worden kunnen voorkomen?

36

STAP 3 VOORBEREIDEN

Er zijn drie verschillende oefeningen buitenhoeklassen. Je vindt deze op de tekeningen BMBE1-94300-13 t/m BMBE1-94300-15. Je kunt ook aan je praktijkopleider vragen naar een vergelijkbare opdracht. Bekijk de tekeningen van de opdrachten. Voer de onderstaande activiteiten uit voordat je met de oefeningen begint. 18 Maak een materiaal- / zaaglijst aan de hand van de tekeningen van de oefeningen. 19 Maak een lijst van de lasnaadvormen. Zet daar de waarden van de instellingen in, zoals spanning en draadsnelheid. 20 Controleer of de lasapparatuur is aangesloten en ingeschakeld. Uitvoeren oefening Je hebt nu alle voorbereidingen van deze oefeningen doorlopen. Je kunt nu beginnen met het uitvoeren van de praktijkoefeningen. 1 Stel de lasapparatuur op de juiste waarden in. Vraag zo nodig instructie aan je praktijkopleider. 2 Laat één en ander controleren door de praktijkopleider. 3 Ga pas na overleg met je praktijkopleider de lasoefeningen maken. 4 Maak het/de werkstuk(ken) volgens de gegevens van de tekeningen. 5 Haal de lasspetters en bramen weg. 6 Laat de praktijkopleider het resultaat van elke oefening zien voordat je met de volgende begint. Controle oefening 1 Maak een controlelijst van de gemaakte oefeningen. 2 Ga na of je aan de gestelde veiligheidsvoorwaarden hebt voldaan. 3 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijsten. 4 Ruim de werkplek op en schakel de lasmachine uit.

2

3

4

Beoordeling en nabespreking oefening Laat je praktijkopleider het gemaakte werk zien en controleren. Bespreek wat er goed ging en wat er minder goed is gegaan. Vul de onderstaande tabel in.

37

BEROEPSTAAK BMBE 1

38

STAP 3 VOORBEREIDEN

Afbeelding 16:

39

BEROEPSTAAK BMBE 1

Afbeelding 17:

40

STAP 3 VOORBEREIDEN

Tabel 15 Controlelijst tekening BMBE1-94300-13

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3/4 Buitenhoeklas positie PA Bolheid

=> 0,5 3

3

Doorlassing

=< 3

8

8

Aanvloeiing - randkarteling

=<10% 8

8

Overbloezing

0-2

2

Slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

27

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

Tabel 16 Controlelijst tekening BMBE1-94300-14

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3/4 Buitenhoeklas positie PA Bolheid

=> 0,5 3

3

Doorlassing

=< 3

8

8

Aanvloeiing - randkarteling

=<10% 8

8

Overbloezing

0-2

2

Slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

27

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

41

BEROEPSTAAK BMBE 1

Tabel 17 Controlelijst tekening BMBE1-94300-15

Stuknr.

Omschrijving

Maat

Toleran- tie

Waarde- ring

Max. te behalen punten

Behaalde punten Leerling

Leermeester

3/4 Buitenhoeklas positie PA Bolheid

=> 0,5 3

3

Doorlassing

=<3

8

8

Aanvloeiing - randkarteling

=<10% 8

8

Overbloezing

0-2

2

Slakinsluitingen

0-4

4

uiterlijk

0-2

2

totaal

27

Het totaal aantal punten moet minimaal 22 punten zijn.

42

STAP 3 VOORBEREIDEN

WERKVOORBEREIDING

Afbeelding 18:

Je hebt nu alle oefeningen gedaan. Alle vaardigheden die je nodig hebt voor het maken van de eindopdracht heb je je eigen gemaakt. Nu kun je overgaan tot het maken van een werkvoorbereiding voor het maken van de eindopdracht. In de werkvoorbereiding neem je op wat je gaat doen en wat je daarbij nodig hebt. De tekening van het product is daarbij je belangrijkste informatiebron. De volgende punten zijn daarbij van groot belang: • Welke informatie uit de tekening heb ik nodig. • Welke voorschriften moet ik toepassen bij het maken van de verschillende onderdelen. • Welke materialen, gereedschappen, hulpmiddelen en bescher- mingsmiddelen heb ik nodig. • Welke volgorde moet ik toepassen. • Welke veiligheidsmaatregelen moet ik nemen. Maken van de werkvoorbereiding 1 Maak de stuklijst compleet. 2 Maak een omschrijving van de bewerkingsvolgorde. Zet in een tabel welke onderdelen je eerst gaat maken en welke gereedschappen en hulpmiddelen je daarvoor nodig hebt. 3 Maak een tabel van de verschillende lasnaadvormen. Neem daarin op met welke stroomsterkte en spanning je die lassen gaat maken. Geef ook aan welk type en de diameter van de elektroden je voor de verschillende lassen gaat gebruiken. 4 Wat is de betekenis van het rondje in de lasaanduiding bij stuknummer 1 en 2 in het rechterzijaanzicht?

1

43

BEROEPSTAAK BMBE 1

Uitvoeren

Ui tvoeren

IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Product.

Stap 4 Uitvoeren

Je gaat nu aan de slag met het maken van de eindopdracht. Alle informatie heb je inmiddels verzameld. Gebruik je omschrijving van de bewerkingsvolgorde als basis voor de uitvoering van de opdracht.

ACTIVITEITEN

1

Voorbereiding 1 Verzamel de materialen die je nodig hebt en controleer de afmetingen. 2 Verzamel de hulpstukken en gereedschappen die je nodig hebt. 3 Bestudeer de tekening en teken de onderdelen af volgens de maten die op de tekening staan.

2

Uitvoering 1 Maak de onderdelen één voor één.

2 Hecht de onderdelen aan elkaar. Controleer of de maten, haaksheid en vlakheid voldoen aan de eisen die op de tekening staan. 3 Las het werkstuk af volgens de lasaanduidingen op de tekening.

44

STAP 4 UITVOEREN

45

Afbeelding 19:

BEROEPSTAAK BMBE 1

Controleren

Controle

IN TE LEVEREN RESULTAAT IN TE LEVEREN RESULTA T ren • Controlelijst van jezelf. • Controlelijst mededeelnemer.

Stap 5 Controleren

Je hebt je beroepstaak uitgevoerd. Nu ga je je eigen werk controleren. Eventuele fouten kun je zelf herstellen.

ACTIVITEITEN

1

Controlelijst 1 Maak een controlelijst.

• Hoe ga je dit aanpakken? • Denk aan de volgende punten: • Maatvoering • Vorm- en plaatstoleranties • Afwerking 2 Benoem aan welke gestelde veiligheidsvoorwaarden je hebt voldaan. Uitvoeren controle 1 Controleer je gemaakte werk aan de hand van je eigen controlelijst. 2 Controleer samen met een medeleerling de door jullie gemaakte producten.

2

46

STAP 6 BEOORDELEN

IN TE LEVEREN RESULTAAT Beoordelen Beoordelen

• Ingevulde beoordelingsmonitor. • Bewijsstukken van het criteriumgericht interview. • Eindpresentatie. • Demonstratie.

Stap 6 Beoordelen

In deze stap word je beoordeeld met een beoordelingsmonitor. Met de beoordelingsmonitor word je beoordeeld op: • wat je hebt gemaakt • hoe je dit hebt uitgevoerd. Er wordt speciaal gelet op je vakkennis, vaardigheid en beroepshouding bij het lassen. Tijdens het uitvoeren van de beroepstaak houden jij en je beoordelaars de beoordelingmonitor bij.

ACTIVITEITEN

1

Invullen beoordelingsmonitor 1 Zorg voor een correct ingevulde beoordelingsmonitor. 2 Vraag een medeleerling om jou te beoordelen op communicatieve en sociale vaardigheden.

2 Bewijsstukken voor het criteriumgericht interview 1 Verzamel alle bewijsstukken. 2 Je moet kunnen aantonen dat je de beroepstaak goed hebt uitgevoerd. Het criteriumgericht interview 1 Stel de definitieve datum vast voor het beoordelingsmoment met je beoordelaars. 2 Bereid het criteriumgericht interview heel goed voor. 3 Voer een beoordelingsgesprek met je begeleider 3

47

BEROEPSTAAK BMBE 1

4

Eindpresentatie (In overleg met je begeleider) 1 Stel de definitieve datum vast voor de eindpresentatie met je beoordelaars. 2 Bereid de presentatie voor. 3 Voer de presentatie uit. Demonstratie (In overleg met je begeleider) 1 Stel de definitieve datum vast voor de demonstratie met je beoordelaars. 2 Bereid de demonstratie voor. 3 Voer de demonstratie uit.

5

48

STAP 7 TERUGKIJKEN

Terugkijken

Terugki jken IN TE LEVEREN RESULTAAT

• Een afgevinkt mini-POP. • Terugkijkverslag. • Bijgewerkt portfolio.

Stap 7 Terugkijken

Je hebt deze beroepstaak bijna afgerond. Het is nu tijd om terug te kijken op de uitvoering ervan. Deze laatste stap is een heel leerzame stap. Je kunt de informatie die je hier krijgt, gebruiken om je competenties te verbeteren in een volgende beroepstaak.

Maak een afspraak met je trajectbegeleider voor dit gesprek.

49

BEROEPSTAAK BMBE 1

ACTIVITEITEN

1

Terugkijkverslag 1 Maak een terugkijkverslag aan de hand van onderstaand schema.

Naam: Datum: Beroepstaak: Naam trajectbegeleider:

Stap

Wat ging goed

Wat kon beter

1 Oriënteren 2 Invullen Mini-POP 3 Voorbereiden 4 Uitvoeren

5 Controleren 6 Beoordelen

Samenvatting, beoordeling en conclusies

Wie

Wat heb ik geleerd

Wat moet ik nog aan werken

Trajectbegeleider Medeleerling Praktijkopleider Zelf

50

BRONNEN

Booglassen BMBE 1 kenteq 350-322-2 Katern BMBE niveau 1 NIL-HVO-M1 www.leren.nl www.techniekstad.nl

51

BEROEPSTAAK BMBE 1

BIJLAGE 1 BEOORDELINGSMONITOR

Opmerkingen

Leerling: Complexiteit

Beoordeling A

score D - A - G

docent

praktijkopleider

leerling

Competenties Prestatie-indicator of verwacht gedrag afgeleid van de prestatie-indicator

Gebruikt en draagt zorg voor meetgereedschappen, materiaal en persoonlijke beschermingsmiddelen die nodig zijn voor het meten en controleren van de vervaardigde d t T Instructies en procedures opvolgen Hanteert de voorgeschreven meetmethoden en meetinstrumenten. F Ethisch en integer handelen L Materialen en middelen inzetten Gebruikt de juiste middelen om de producten en zijn werkplek schoon te maken. procedures opvolgen Gedrevenheid en ambitie tonen

Houdt rekening met zijn omgeving en maakt zijn werkplek schoon en voert het afvalmateriaal volgens de voorschriften af. Vult alle relevante formulieren correct in volgens de voorgeschreven bedrijfsprocedures.

Ingevulde beoordelingsmonitor ind Ci/Ep ab M Analyseren Kan zijn eigen manier van werken en leren in kaart brengen en bepaalt of het in volgende opdrachten nodig is deze aan te passen. Bewijsstukken criteriumgericht interview ind Ci/Ep ab P Leren Is in staat, na feedback over de leerstijl, deze aan te passen. Eindpresentatie / demonstratie ind Ci/Ep ab Een ingevuld mini-POP ind E t U Omgaan met verand. en aanpassen Terugkijkverslag ind E t Bijgewerkt portfolio ind FG ab 2 1 2.3 Stuurt de eigen loopbaan en onderneemt acties die daarbij nodig zijn 1.5 Evalueert de gekozen manier van leren

Gebruikt zijn kennis van machines en gereedschappen om deze vakkundig te kunnen in- en afstellen. Kiest, controleert en gebruikt materialen, middelen en gereedschappen die nodig zijn voor het verplaatsen, bewerken en vervormen van het materiaal. Draagt zorg voor het goed in en afstellen van machines en gereedschappen. Past de geldende bedrijfsregels en procedures toe bij het in- en afstellen van machines en gereedschappen. Raadpleegt zijn collega’s om complexe producten te kunnen bewerken of vervormen. Bewerkt en vervormt het materiaal vakkundig en accuraat. Volgt de voorgeschreven procedures op. Legt de meetresultaten vast.

Onderkent en accepteert dat beroepseisen en beroepsuitoefening veranderen en kan zijn plan van aanpak hierop aanpassen. W Is geïnteresseerd in het vak en is bereid zich in te zetten voor nieuwe ontwikkelingen.

A Beslissen en activiteiten initiëren Onderzoeken N Stelt zich op de hoogte van veranderingen in de samenleving en werkomgeving en maakt hiervan gebruik om duidelijke leerdoelen te stellen. Gedrevenheid en ambitie tonen Aanvaardt de uitdaging om de eigen leerdoelen te ontdekken en investeert tijd en energie om tot een keuze te komen. W Vakdeskundigheid toepassen K Materialen en middelen inzetten L Is in staat de leeractiviteiten in de praktijk uit te voeren en zo nodig bij te stellen. L Materialen en middelen inzetten procedures opvolgen E Samenwerken en overleggen K Vakdeskundigheid toepassen procedures opvolgen

Heeft de verzamelde informatie zodanig geïnterpreteerd dat er een duidelijk beeld is van de werkopdracht. Draagt zorg voor de aangeleverde materialen, middelen en gereedschappen.

Controlelijst van jezelf ind P l J Formuleren en rapporteren 1 1 Controlelijst mededeelnemer G2 P l L Materialen en middelen inzetten 1.6 Meten, testen en controleren van vervaardigde producten

ind P pra/v Beoordeling oefening buitenhoeklassen ind P pra/v Kennistoets vakvaardigheden ind K v Het product, de eindopdracht ind Ci pra K Vakdeskundigheid toepassen 1 1

Q Plannen en organiseren Heeft op basis van zijn leerdoelen een planning gemaakt van zijn leeractiviteiten. T Instructies en T Instructies en T Instructies en

Code

Werkproces

1.1 Benoemt leerdoelen voor eigen ontwikkeling

1.4 Plant zijn eigen leerproces en voert uit 1.1 Voorbereiden werkzaamheden

1.2 Machine en gereedschappen in- en afstellen

1.4 Verbinden van onderdelen

1.7 Afronden werkzaamheden

1

Kerntaak

1

BPV ok Kerntaak LLB

beoordelingsvorm beoordelaars

werkvorm

Tabel bewerkingen lasvaardigheden BG E v Verslag G2,3 P v Tabel vaardigheden G2,3 P v Tabel werkvolgorde G2,3 P v Ingevulde planning ind E t

Werkvoorbereiding van de eindopdracht ind P pra/v

Product

Beoordelingen oefening onderhands lassen ind P pra/v Beoordeling oefening staande hoeklassen

52

Stap 6 Beoordelen

Stap 7 Terugkijken

Stap 1 Oriënteren

Stap 2 Invullen mini-POP

Stap 5 Controleren

Stap 3 Voorbereiden

Stap 4 Uitvoeren

Lassen BMBE 1

Basislasser [94302] Monitor

Deze beroepstaak is uitgebracht in een serie voor de kwaliƒcatie Metaalbewerken, uitstroom Basislasser. Beroepstaken zijn gebaseerd op het didactisch model BGL (Beroepstaak Gestuurd Leren). De beroepstaken zijn tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de Stichting Consortium Beroepsonderwijs.

OVERZICHT BEROEPSTAKEN BASISLASSER

Basisdocument Introductie Basislasser 1 Constructiewerken 2 MIG/MAG 1 3 MIG/MAG 2 4 TIG 1 5 TIG 2 Aluminium 6 TIG 2 RVS 7 BMBE 1 8 BMBE 2 9 Basislasser in bedrijf

69372112 Bestelnummer 006BTML0014