Herman Blom en Peter Prud’homme van Reine - Effectief samenwerken in interculturele teams

1  Wat is cultuur?

Culture is a pattern of shared basic assumptions that the group learned as it solved its problems of external adaptation and internal integration, that has worked well enough to be considered valid and, therefore, to be taught to new members as the correct way to perceive, think, and feel in relation to those problems (Schein, 1985, p. 12). Schein is de eerste die een expliciet onderscheid maakt tussen de diepste laag van overtuigingen en de meer aan de oppervlakte liggende waarden en arte facten. Voorbeelden van artefacten zijn de ruimtelijke inrichting van een orga nisatie, ‘dresscodes’, en hoe mensen elkaar aanspreken. Voor Schein is cultuur het antwoord op de uitdagingen die de omgeving stelt. De snel veranderende omgeving van een bedrijf dat elektronische gadgets maakt, stelt andere eisen aan de cultuur dan de meer stabiele omgeving van een staalproducent. Cultuur is dan de juiste manier om hiermee om te gaan. Cultuur wordt doorgegeven via socialisatieprocessen. Mensen die nieuw een organisatie binnenkomen, leren de cultuur van de ‘oude rotten’. Door de term pattern te gebruiken benadrukte Schein dat cultuur weliswaar gedeeld wordt, maar niet monolithisch is. Er be staan altijd subculturen. Zo zijn de culturen van marketing, R&D en productie afdelingen binnen een bedrijf meestal heel verschillend. Ook vermijdt Schein de term gedragingen in zijn definitie, omdat er in zijn opvatting van cultuur ruimte is voor situationeel handelen van het individu. Het model van Schein is vooral beschrijvend. In de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond er bij internationale bedrijven een steeds grotere be hoefte aan een instrument om culturen objectief en kwantitatief te meten en met elkaar te kunnen vergelijken. Deze vraag kwam vooral op in de hrm-sec tor van globaliserende bedrijven waar hr-managers voor de vraag stonden in hoeverre hr-praktijken aan de cultuur van lokale bedrijfsvestigingen moesten worden aangepast. Scheins model geeft niet direct handvatten om cultuur te meten en om culturen met elkaar te vergelijken. In dit boek bespreken we een aantal managementauteurs die cultuur in een model hebben proberen te gie ten dat culturen kwantitatief meetbaar en vergelijkbaar maakt. Het is opvallend dat de twee internationaal meest bekende cultuurmodellen zijn ontwikkeld door twee Nederlanders, die allebei uit de hrm-sector afkom stig zijn: Geert Hofstede en Fons Trompenaars. Hofstede legde de basis voor zijn model in de periode dat hij manager personeelsresearch was bij IBM. Hij definieert cultuur als volgt: collectieve mentale programmering die de leden van een groep of categorie mensen onderscheidt van die van andere (Hofstede, Hofstede & Minkov, 2011, p. 21).

14