TERMODİNAMİK | Ekim'2014 | Sayı:266

Teknik

Bu tip gruplarda kompresör bir mil yardı- mıyla kompresör muhafazasının dışındaki bir motora, en az yağ ve soğutucu akış- kan kaçağı sağlayacak sızdırmaz bir conta elemanı ile bağlıdır. Bu eleman soğutma grubu çalışırken ve motor mili dönerken, durunca ve motor mili hareketsizken, bu iki konumda da en az kaçağa izin verecek şekilde tasarlanır. Sızdırmazlık sisteminde aşınma sonucu contadan yağ ve soğutucu akışkan kaçağı oluşur. Su soğutma gru- bunun uzun süre çalıştırılmadığı durum- larda conta kurur, bu durumda soğutucu akışkan kaybı artabilir. Endüstride yağ içinde tutulan soğutucu akışkan kaçağı miktarının yıllık tam soğutucu akışkan yüklemesinin % 2’sini aşmaması istenir. Yağ sızıntısı miktarı değişebilir. Bu sızıntı mil contasının drenajına bağlanan bir kap içinde toplanan yağ miktarı ile ölçülür (Şekil 1).

vardır. Sızdırmazlık sistemi ve contaların tasarımında soğutucu akışkan ve yağın çalışma süreci içinde kirlenebileceği dik- kate alınmalıdır.Nemli karbonu tutabilen çift yüzlü ve tek yüzlü karbon contaların kullanılması önerilir.Mil sızdırmazlık ele- manının tasarım ve montajı sırasında dış yağ kaçakları en düşük düzeyde olmalı ve doğrudan soğutucu akışkan kaybı önlen- melidir. Soğutma grubunun çalışmadığı sürelerde yağlama kapalı olacağı için contanın temas yüzeyleri kuruyabilir ve yapışabilir. Bu nedenle büyük sistemlerde kompresör çalışmadan önce contaları yağ- lamak için ayrı bir yağ pompasının kulla- nılması önerilir.Açık pistonlu kompresör- lerde, düzgün çalışma için pozitif basınç gerektiren karbon-yüzlü contalar kulla- nılır. İki yönlü contalama olmadığı için soğutucu akışkanın vakumla boşaltılması sırasında kaçak oluşabilir. Bu durumda

sağlanmalıdır. Soğutma sisteminin uzun süre kapalı kalacağı durumlarda belli ara- lıklarla yağ pompası çalıştırılarak milin döndürülmesi gerekebilir. Bu mümkün değilse, sistem çalıştırılmadan önce sız- dırmazlık elemanları ve contalar kontrol edilmeli ve yağlanmalıdır.” Arızalar Açık motorlu soğutma gruplarında arı- zalar, genellikle yanlış eksenleme, yanlış elektrik koruması ve aşırı ısınma sonucu oluşur. Bu noktada ASHRAE 3’te belir- tilen kompresör ve motor millerinin eksenlenmesinin önemi ortaya çıkar. Yanlış eksenleme ve çalışma sırasında oluşan ısıl genleşmeler sonucu yük altın- daki motor bilyaları bozulabilir ve kaçak oluşabilir. Bu konuda üretici belgelerinde belirtilen uygulamalara ve önerilen pro- sedürlere dikkat edilmelidir.Motor koru- masında besleme güç kaynağının koru- ması önemlidir. Motor çalıştırıcılarının (starter) topraklama koruması tüm cihaz elemanlarında tam bir koruma sağlamak için kullanılmalıdır. Aşırı elektrik yükü sonucu oluşabilecek tüm motor arızaları uygun toprak arıza koruması ile önlene- bilir. Mekanik odanın sıcaklığı da motor ömrünün kısalmasına ve arızaya neden olabilir. Genellikle üreticiler açık tip motorlar için mekanik oda sıcaklığının en fazla 104 °F (40 °C) olmasını önerirler. Daha yüksek sıcaklıklarda tam yükte her 18 °F (10 °C) sıcaklık artışında motor yalıtımının ömrünün yaklaşık yarı yarıya azalacağı belirtilir. Uygun Havalandırma Uygun havalandırma ile soğutma grubu çalışırken oluşan ısı ortamdan atılmalıdır. Bu havalandırma, mekanik oda sıcaklı- ğını istenilen düzeyde tutabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Havalandırma sırasında oluşacak soğutucu akışkan kaçakları (yıl- lık tüm soğutucu akışkan yüklemesinin % 2’si) da ortamdan uzaklaştırılır. Açık motorlu bir sistemde ortamdan uzak- laştırılması gereken ısı miktarı aşağıdaki formülle bulunur:

ASHRAE 3, Soğutma ve Hava Koşullan- dırma Cihazları ve Uygulamalarında Tam Halojenli Klorofluorokarbonlu Soğutucu Akışkan Yayılımının Azaltılması hakkın- daki düzenlemeden yapılan aşağıdaki özet soğutucu akışkan kaçaklarının öneminin ve bu konuda yapılan önerilerin daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir: “Açık tip kompresörlerde soğutucu akış- kan kaçağına neden olabilecek milin uygun şekilde sızdırmazlığının sağlan- ması gerekir. Sızdırmazlığın bozulması ve performans düşmesinin birçok nedeni

kaçağı önlemek için, mil ve sızdırmazlık elemanı arasında kaçak yapabilecek yerler kil gibi hava geçirmeyen malzeme ile kap- lanarak geçici sızdırmazlık sağlanabilir. Soğutucu akışkan kaçağının sınırlandı- rılmasında motor-kompresör millerinin eksenlenmesi önemlidir. Motorun gücü ve hızı ile motor-kompresör kavramasının tipi de kaçak üzerinde etkilidir. Soğutma makinesi aşırı yük ve sıcaklık aralıkla- rında ısıl genleşmeyi karşılayacak şekilde düzenlenmelidir. Kapatma ve çalıştırma sırasında conta yüzlerinin yağlı olması

TERMODİNAMİK • EKİM 2014 85