Van oerbos tot hooiland

Het ontstaan van het natuurlijke landschap IJs, wind en water vormen het landschap Voor een goed begrip van het huidige landschap van de IJsseldelta moeten we een heel eind terug in de tijd, naar een periode die door geologen de Saale-ijstijd of ook wel het Saalien wordt genoemd. Deze ijstijd duurde van ongeveer 370.000 jaar geleden tot 130.000 jaar geleden, 2 Een groot deel van Nederland lag destijds verstopt onder een dik pakket landijs. Voorafgaand aan de landijsbedekking volgden in 170.000 jaar tijd een aantal warmere en koudere perioden elkaar op, waarbij er in de koudere fases een vegetatie tot ontwikkeling kwam die zich kenmerkte door het voorkomen van berken, dennen, grassen en zeggen. In de warmere periodes voorafgaand aan de landijsbedekking heeft de bosvegetatie zich kunnen herstellen met de terugkeer van eik Tussen 200.000 en 130.000 jaar geleden was meer dan de helft van Nederland onder een dik pakket ijs bedekt. 4 De dikte van dit ijs varieerde van zo’n zeshonderd meter op vijf kilometer van het ijsfront tot meer dan twee kilometer ter hoogte van het huidige Groningen. Deze waarden zijn berekend aan de hand van modellen. Waarnemingen aan recente landijskappen doen vermoeden dat het landijs in werkelijkheid beduidend minder dik is geweest. 5 Het landijs dat als een bulldozer over het land schoof bracht verschillende soorten materiaal met zich mee vanuit het hoge noorden. De ondergrond die is ontstaan door geologische processen tijdens het Saalien met betrekking tot de landijsbedekking rekenen we tot de formatie van Drenthe. 6 Grote zwerfkeien uit Scandinavië werden onder het ijs verpulverd en raakten vermengd met leem. Het keileem kan in het onderzoeksgebied nog op een aantal plaatsen diep in de ondergrond en hazelaar. 3 Zwerfkeien

(tussen de 15 en 30 meter) terug worden gevonden, hetzij erg gefragmenteerd. 7

Een tussenijstijd Het Eemien is de benaming voor een tussenijstijd (interglaciaal). De overgang van het Saalien naar het Eemien is relatief snel verlopen. In 5000 tot 6000 jaar tijd steeg de gemiddelde temperatuur van ongeveer 10 graden Celsius in het laatste deel van het Saalien naar ongeveer 18,5 graden Celsius tijdens het warmste deel van het Fig. x. Schematische weergave van het schuivende landijs dat gedurende de één na laatste ijstijd allerhande materiaal vanuit het noorden hiernaartoe bracht. Gemaakt door S. van den Wittenboer.

2 De Mulder 2003, 197. 3 De Mulder 2003, 198. 4 De Mulder 2003, 200.

5 De Mulder 2003, 202. 6 Eilander 1990, 14. 7 Dinoloket. 61.

26