Van oerbos tot hooiland

Bodemdaling Door de wateroverlast degradeerden akkers tot weilanden en hooilanden. Nieuwe akkers werden verderop in de veenwildernis aangesneden. Iemand uit de streek die dit alles in het jaar 1611 zag gebeuren verwoorde het als volgt:’ Nae natuur der Rouveense landerijen de olde en de eerste gebouwede landen, alle voor langhes tot weylanden verlaeten syn ende langer niet cultiveert, dan tellycks nije landen aangebroecken worden… sunde ’t meeste bouwland van Rouveen, dat ijthans… gebruiket word noch onlangsleeden meest wylt veene landt geweest ende jongest aengebroken, waer en tegens het olde bouland tot weydeland blijft liggen’. 75 Rond het jaar 1753 was er nog niet veel veranderd in de gang van zaken, wanneer predikant Abraham Putman het inklinken van de akkers als volgt verwoordt: ‘ Men verhaalt, dat de zandheuveltjes in onze akkers voortyds laagten zijn geweest, maar door den tyd hoogten zijn geworden, na mate de andere grond die meer veenig is, verloren heeft en verteert is.’ De oorspronkelijke veennederzettingen van Staphorst en Rouveen zijn vanwege de steeds weer terugkerende wateroverlast in ruim 400 jaar tijd een aantal keren opgeschoven, steeds verder weg van het Zwarte Water, steeds dieper het veen in. De bewoning schoof het bouwland achterna. Tegen het einde van de 16 de eeuw kwamen de nederzettingen te liggen op de plek waar ze nu nog steeds liggen. We laten weer een toenmalige bewoner van het gebied aan het woord die zich in 1611 nog kon herinneren “ dat de mieste huysen op Staphorst en de mieste huysen op Rouveen bij syn tijt eens versettet syn.’ 76 Een dergelijke dorpsverplaatsing moet een hele operatie zijn geweest, waarbij de bouwmaterialen van de achtergelaten boerderijen weer opnieuw gebruikt werden voor de nieuw te bouwen boerderijen. De plek die hiervoor werd uitgekozen betrof de leidijk die tot voor kort de uiterste grens van de slag of het ontginningsblok aan de veenkant markeerde. Vanaf deze leidijk begon het hele proces weer van voren af aan. Langs de achterkades van de hoeven werd een nieuwe leidijk aangelegd die naar verloop van tijd weer als nieuwe ontginningsbasis ging dienen. Oude leidijken werden nogal eens afgegraven. Dat is in

Fig. x. Schematische weergave van een veenontginning waarbij vanaf de oevers van een rivier is gestart met het graven van sloten om zodoende het moeras te laten ontwateren. Gemaakt door Shera van den Wittenboer.

75 Vervloet en Bording 1985, 25. Zie ook de Bont 2008.

76 Vervloet en Bording 1985, 25.

43