Van oerbos tot hooiland

waren de kerkgebouwen vaak de laatste gebouwen die vanuit de oude nederzetting naar de jongere nederzetting verplaatst werden. De kerk van Staphorst vormt hier een mooi voorbeeld van. Pas in 1752 werd er in het dorp een nieuwe kerk gebouwd. Tot die tijd werd de oude kerk nog gebruikt, die eenzaam in het veld was achtergebleven. ‘Scamele Friezen’ ontginnen het Kamperveen Terwijl er in het Rouveen intensief werd gespit en geschept, gebeurde er in het moeras ten zuiden van de IJssel achter het huidige Kampen en Wilsum ook het nodige om het terrein geschikt te maken voor bewoning, akkerbouw en veeteelt. Eeuwenlang was de natuur hier heer en meester geweest. De nieuwe heren en meesters van deze wildernis arriveerden vanaf omstreeks 1200 aan de randen van het moeras. 79 Hoogstwaarschijnlijk ging het om projectontwikkelaars (locatores) met een opdracht van de Bisschop van Utrecht, de toenmalige landsheer in het Oversticht. Net als in het Rouveen verdween ook hier de oorspronkelijke veenrug in een paar honderd jaar tijd als sneeuw voor de zon. Daar waar het eerst hoog was, was het nu vlak geworden, en zompig. De Kamperveense kolonisten -‘Enige scamele Friezen’ aldus de toenmalige bisschop Godfried van Rhenen- kozen als ontginningsbasis de IJssel en een veenstroompje met de naam ‘de Riete’, die ter hoogte van het gehucht De Zande in de IJssel uitstroomde. Vanuit deze waterlopen werd richting het hoogste punt van de veenrug gegraven. Net als in het Rouveen ontstonden ook hier smalle evenwijdige percelen waarvan de achterkade steeds dieper in het veen werd verlegd. Toen het veen in de eeuwen daarna sterk oxideerde en inklonk, kreeg de Zuiderzee steeds meer vat op het ingedaalde land. Overstromingen waren aan de orde van de dag en als gevolg daarvan werd een groot deel van het ontgonnen restant van de veenkoepel opgevreten door het zoute water. De invloed van de zee toont zich hier in een dikke laag klei bovenop het veen. Langs de lijn Elburg-Kamper Nieuwstad werd de

ieder geval gebeurd met een leidijk die in 1544 bekend stond als de Hooidijk. Deze dijk was al gedeeltelijk afgegraven toen het Zwartewaterklooster ingreep met een verordening dat deze gedeeltelijk afgegraven hooidijk opnieuw moest worden opgemaakt. 77 Niet iedere leidijk werd gebruikt als ontginningsas. Vaak bleef men nog een tijdlang wonen langs een oude leidijk terwijl er alweer twee of drie nieuwere leidijken verderop in het veen waren aangelegd. Ook gebeurde het dat men nog een tijdlang langs een oude leidijk bleef wonen, terwijl er ook al mensen naar een nieuwere leidijk verhuisd waren. 78

Was het verhuizen van een boerderij al een hele klus, het afbreken en opnieuw bouwen van een kerk was nog veel meer werk. Om die reden Fig. x. Op een oude kaart uit 1850 is de ligging van de Riete aangegeven. In de twintigste eeuw is een groot deel van dit riviertje rechtgetrokken of gedempt in het kader van de ruilverkavelingen. Bron: Topografisch Militaire Kaar 1850.

77 Vervloet en Bording 1985, 28. 78 Vervloet en Bording 1985, 25.

79 Versfelt en Schroor 2005.

44

Made with FlippingBook - Online catalogs