Van oerbos tot hooiland

buitendijks gelegen terrein. Vermoedelijk lag er al rond het jaar 1308 een dijk tussen Hattem en Kampen langs de zuidelijke IJsseloever. Deze dijk werd in het jaar 1582 in het Dijkrecht van Kamperveen een zomerdijk genoemd. 130 Dat betekent dat de Buitenlanden in ieder geval tot dat jaar vooral ’s winters nog regelmatig overstroomd konden raken met rivierwater. Ook het zeewater wist zijn weg richting Het Buitenland te vinden. De weilanden in Het Buitenland liggen grotendeels op overslaggronden. Deze bodem is gevormd door kleiige materiaal dat vanuit de Zuiderzee via de Enk in Het Buitenland werd afgezet. Hierdoor ligt het land direct ten oosten van de Enk gemiddeld 30 tot 50 centimeter hoger dan de landerijen verder oostwaarts van de Enk gelegen. De hooilanden in dit lagergelegen terrein hebben een venige ondergrond. In sommige stukken land kunnen nog restanten van het ontgonnen veenmosveen terug worden gevonden. Een venige en daardoor iets zuurdere ondergrond is voor het verbouwen van hooi minder gunstig. Het hooiland in de Buitenlanden is door de inspecteur van het Kadaster dan ook hoofdzakelijk ondergebracht in klasse 3 en 4. 131 De leidijk wordt verlaten; de Leidijk wordt verlegd Het Binnenland werd uitsluitend als hooiland gebruikt. De lage ligging van het terrein en de venige ondergrond hebben er ook hier voor gezorgd dat de hooilanden geen spectaculaire opbrengsten gaven. De hooilanden werden hier nog minder gewaardeerd dan in de Buitenlanden, hoofdzakelijk klasse 4. Het hooiland tussen de Leidijk en de Gelderse grens werd zelfs in de laagste belastingklasse ondergebracht. 132 Het roept een beeld op van een door Spaanse ruiter, verschillende soorten Zegge en Pijpenstrootje gedomineerde hooilandvlakte. Dat de hooilanden hier van een zeer matige kwaliteit waren kan verklaard worden door te wijzen op de veenmosondergrond. Enkele percelen tussen de Leidijk en de Gelderse grens scoren namelijk wel hoger, namelijk klasse 3. Juist in deze percelen wijkt de bodemgesteldheid af in die zin dat hier geen veenmos maar lemig tot zwak lemig zand aan de oppervlakte ligt. 133

Fig. x. Hoogtekaart Buitenlanden/Binnenlanden. Het hoogteverschil tussen de Buitenlanden en de Binnenlanden met als grens de Hogeweg wordt zichtbaar op de hoogtekaart. Opvallend zijn ook de hoger gelegen landerijen langs de Enk die deels als weiland in gebruik waren. Deze zogenaamde overslaggronden zijn ontstaan door overstromingen vanuit de Zuiderzee. Doordat de zee hier regelmatig door de dijken brak, over de landerijen sijpelde en bij vertrek een laagje kleiig materiaal achterliet zijn de gronden door de eeuwen heen hoger komen te liggen dan de directe omgeving. Ook de regelmatige overstromingen in het zuidelijke deel van het Binnenland moeten genoemd worden als oorzaak van de zeer matige kwaliteit van de hooilanden hier. Vooral in de 17 de en 18 de eeuw raakte het gebied regelmatig overstroomd door water dat tijdens zware stormen vanuit de Zuiderzee werd opgestuwd. De overlast was dermate ernstig dat de toenmalige bewoners langs de Leidijk geleidelijk aan zijn verkast naar de Hogeweg. Een kerkhof en een eenzame toren die rond 1832 nog hoog boven het vlakke hooiland uittorende was het enige wat nog restte van een kerk die tijdens een

130 G.A.J. van Engelen van der Veen 1924, 20. 131 Hisgis, Fryske Akademy.

132 Hisgis, Fryske Akademy. 133 Eilander 1990, bodemkaart.

76