Marilene Gathier en Dorine de Kruyf - Beter lezen - Tekstboek

cursus voor beginnende volwassen lezers in het Nederlands beter lezen

M a r i l e n e G a t h i e r e n D o r i n e d e K r u y f

beter lezen tekstboek

naar AlfaC

tekstboek

Beter lezen – Tekstboek

Beter lezen Cursus voor beginnende volwassen lezers in het Nederlands

Tekstboek

Marilene Gathier Dorine de Kruyf

Vijfde, herziene druk

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2017

Webondersteuning Docenten die dit boek voorschrijven kunnen via www.coutinho.nl een docentenhandleiding aanvragen.

© 1996/2017 Uitgeverij Coutinho b.v. Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www. reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). Eerste druk 1996 Vijfde, herziene druk 2017 Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl Omslag: Linda van Putten, Maartensdijk Illustraties omslag en binnenwerk: Fred de Heij, Zaandam Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN 978 90 469 0561 6 NUR 114

Voorwoord

Leesteksten voor alfabetiseringsgroepen zijn schaars. Al schrijf je er nog zo veel, het is nooit genoeg. Beginnende lezers moeten immers ‘kilometers maken’ om hun pas verworven leesvaardigheden te vergroten, te verbeteren en te versnellen. De teksten die in Beter lezen aangeboden worden, zijn in de praktijk ontwikkeld, beproefd en verbeterd door twee enthousiaste, om niet te zeggen bevlogen docenten. De teksten zijn kort, dat geeft de mogelijkheid ze groepsgewijs te behandelen. Ze zijn ook geschreven vanuit de interesse en het niveau van de cursisten. De oefeningen die bij de teksten zijn gemaakt, bieden mogelijkheden om op verschillende niveaus van alfabetisering de woordenschat te oefenen, de teksten te doorzien en te begrijpen. Daarmee beantwoordt het materiaal mijns inziens aan een belangrijk criterium: het is aangepast aan het niveau en toch interessant genoeg om de motivatie en de leeslust op peil te houden. De teksten en de bijbehorende oefeningen werken toe naar het uiteindelijke alfabetiseringsdoel: het kunnen verwerken en hanteren van schriftelijke teksten, waar cursisten in het dagelijks leven mee geconfronteerd worden. Er zijn ook authentieke teksten opgenomen. Het lijkt mij voor zowel cursisten als docenten een genoegen om met het materiaal te werken. Succes! Bastienne Tholen Bij de eerste druk, 1996

Dankwoord bij de eerste druk

Graag willen wij een aantal collega’s bedanken voor hun commentaar op de conceptversie van ons boek en/of voor het uitproberen van onze teksten. In het bijzonder willen we noemen: Bastienne Tholen, Frank van Kesteren, Erica Griffioen, Marjolein de Raadt, Geert Wiegers en andere educatief werkers van S.B.E.R. in Rotterdam en de collega’s van Onderwijscentrum West-Utrecht, afdeling Nieuwegein.

Marilene Gathier Dorine de Kruyf Rotterdam, voorjaar 1996

Bij de herziening van 2017

Beter lezen is al twintig jaar veelvuldig gebruikt in lessen aan beginnende lezers. En nog steeds is er veel vraag naar. Na de vorige herziening in 2011 is het nu weer tijd voor een aantal kleinere en grotere veranderingen. Deze hebben vooral te maken met de actualiteit, bijvoorbeeld: de boekenclub bestaat niet meer en een verzorgingshuis kom je bijna niet meer in. En vergeleken met twintig jaar geleden ligt er veel minder poep op de stoep. Deze onderwerpen hebben we aangepast. Daarnaast hebben we nog meer gelet op de herkenbaarheid voor een zo breed mogelijke doelgroep. Wij willen hierbij alle cursisten en docenten die met Beter lezen werken of hebben gewerkt bedanken voor het vertrouwen in het lesmateriaal. We wensen jullie veel plezier bij het werken met de herdruk.

Marilene Gathier Dorine de Kruyf Tilburg/Nieuwegein, 2017

Inhoud

Inleiding

9

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Nat Vies

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52

Help, een dief!

In de kar

De rok

Waar is de bril?

De auto In de bus De mug

10 Pas op! 11 In de tuin

12 Het stinkt in de keuken

13 Griep

14 Rood haar 15 Naar school

16 In de lift 17 Brand!

18 Geef me je geld! 19 Sinterklaas (1 en 2)

20 Rotkat!

21 Mooie muziek 22 Schoenen kopen

23 Alles weg!

24 Een uur te laat

25 Een fiets in de sloot 26 200 gram of twee kilo?

27 Bij C&A 28 Dronken 29 De slang

30 Kiespijn 31 Glorix

54 56 58 60 62 64 65 66 68 70 72 74 76

32 Een feest op school 33 De ov-chipkaart 34 Naar de bibliotheek

35 Thuiszorg?

36 Een slecht huis

37 Net te laat

38 Moeilijke let ters

39 Een nieuwe watermeter 40 Simon zoekt een vriendin 41 Simon krijgt een mailtje 42 Voor de helft van de prijs

Inleiding

Beter lezen is een cursus voor beginnende volwassen lezers in de basiseducatie. Beter lezen bestaat uit een tekstboek, twee oefenboeken en een docentenhandleiding.

Wat maakt Beter lezen uniek?

Het werken met leesteksten binnen uw alfabetiseringsgroep zal niet nieuw zijn. Beter lezen voegt onzes inziens het volgende toe aan het bestaande lesmateriaal: 1 Het werken met oefeningen op verschillende niveaus binnen eenzelfde tekst. Hierdoor kunt u binnen uw groep differentiëren. De cursist maakt al in een vroeg stadium van de cursus kennis met verschillende oefenvormen en werkt dus aan studievaardigheden. (Dit wordt geleidelijk aan opgebouwd!) 2 Het werken met teksten waarbij de inhoud centraal staat. Ook in an dere methodes worden leesteksten aangeboden, maar vaak worden deze gebruikt ter introductie van een basiswoord. In Beter lezen staat de inhoud van de tekst altijd centraal. We hebben geprobeerd de teksten leuk en boeiend te maken, binnen het niveau van het aanvankelijk lezen, maar toch duidelijk voor volwassenen geschreven. Kennismaken met lezen voor je plezier vinden wij erg belangrijk. 3 Een ruim aanbod van korte teksten (in totaal 42). Boekjes met lange verhalen worden in de les vaak niet gebruikt, omdat het te veel tijd kost om een verhaal te lezen. Daarom bevat Beter lezen alleen korte verhalen. Bovendien heeft u de mogelijkheid over veel verschillende onderwerpen te laten lezen en dan niet alleen over boodschappen doen en gezondheid, maar bijvoorbeeld ook over puberteitsproblemen, verliefdheid en geweld. 4 Authentiek tekstmateriaal bij een aantal leesteksten. Het gaat hier niet alleen om visuele herkenning, voor welk doel authentiek materiaal wel vaker wordt gebruikt, maar ook om de inhoud. Over advertenties, etiketten, een website, enzovoort, worden vragen gesteld. Ook voor analfabeten is dit al in een vroeg stadium mogelijk en zeer functioneel.

De doelgroep

Beter lezen is geschreven voor lesgroepen waarin cursisten in het Nederlands als tweede taal worden gealfabetiseerd. Wij denken hierbij aan mensen die in hun eigen taal analfabeet zijn, maar ook aan andersalfabeten. Hoewel we ervoor pleiten deze groepen te scheiden, is het vaak wel de praktijk dat zij dezelfde cursus volgen. Ook langzaam lerenden die geen analfabeet zijn, kunnen met Beter lezen hun leesvaardigheid vergroten.

9

Wij hebben bij de teksten oefeningen op verschillende niveaus gemaakt. Door gebruik te maken van differentiatiemogelijkheden is Beter lezen dus bruikbaar in heterogene groepen. Beter lezen kan ook gebruikt worden in lessen aan laaggeletterden in het NT1-onderwijs.

Het niveau van Beter lezen

De teksten zijn geschreven op de niveaus Alfa B en Alfa C, zoals die staan beschreven in het Raamwerk Alfabetisering NT2 (Cito, Arnhem, 2008). Al vrij snel in een alfabetiseringscursus kunt u met Beter lezen gaan werken. Als de cursisten Alfa A beheersen, kunnen ze de eerste teksten lezen en de daarbij behorende oefeningen maken. Het niveau loopt geleidelijk aan op. Om de laatste teksten van Beter lezen goed te kunnen lezen, moet de cursist Alfa B beheersen.

De uitgangspunten

Het essentiële aan een alfabetisch schrift is dat met een beperkt aantal letters alle woorden van een taal in principe gelezen en geschreven kunnen worden. Het leren lezen is in onze opvatting in beginsel het leren van die code. De opvatting dat analfabeten kunnen leren lezen door het inprenten van een (oneindig) aantal woordbeelden staat hier lijnrecht tegenover. Door het aanleren van woordbeelden, zonder aandacht te besteden aan klank-tekenkoppeling, wordt aan de essentie van een alfabetisch schrift voorbijgegaan. Bovendien zal de cursist voortdurend de hulp van de docent moeten inroepen, als hij onbekende woorden moet lezen. Door in de eerste teksten bijna alleen korte klankzuivere woorden te gebruiken, kan de cursist zelfstandiger een tekst lezen dan als er moeilijkere woorden opgenomen zouden worden. Let wel: we praten hier over de eerste fase van het alfabetiseringsproces. Na deze fase is het belangrijk om ook andere manieren aan te bieden om een woord, zin of tekst te lezen. Daarom wordt vrijwel vanaf het begin in de oefenboeken ook met leesstrategieën zoals voorspellend en zoekend lezen gewerkt en vindt u in het tekstboek ook authentieke tekstgedeelten. Ook cursisten die leren lezen met een methode waarin men niet meer uitgaat van klankzuiverheid kunnen met Beter lezen werken.

Opbouw wat betreft moeilijkheidsgraad 1 De woorden

De woorden zijn in het begin kort en klankzuiver. Later worden ze langer en gecompliceerder.

10

2 De zinnen en teksten Aanvankelijk zijn de zinnen en teksten kort, later worden deze langer. De eerste teksten zijn kort, omdat de concentratie van een beginnend lezer duidelijk afneemt naarmate de tekst langer is. 3 De lay-out en lettergrootte De letters en de regelafstand worden in de loop van het boek kleiner. De cursist kan hierdoor langzamerhand aan in authentieke teksten gangbare lettergroottes wennen. In de teksten heeft (bijna) elke zin een aparte regel. 4 De oefeningen De basisstof is verdeeld over twee niveaus, de *- en de **-oefeningen. Deze vindt de cursist in zijn oefenboeken. Deze oefeningen zijn gericht op de inhoud van de leestekst. In de docentenhandleiding zijn de ***-oefeningen opgenomen. Deze zijn meer op structuur gericht. De docent kan ze kopiëren en aanbieden aan cursisten die de basisstof snel doorgewerkt hebben. Binnen de *- en de **-oefeningen is er ook een opbouw wat betreft moeilijkheidsgraad.

Handleiding en lesvoorbereiding

Het feit dat alle oefeningen verschillende keren in de oefenboeken voorkomen, was voor ons een reden deze eerst uitvoerig in het algemene gedeelte van de handleiding toe te lichten. Door de uitgebreide handleiding kan ook een docent met weinig ervaring in alfabetiseringsgroepen met Beter lezen werken.

Illustraties

Illustraties in een lesboek voor alfabetiseringscursussen moeten duidelijk, herkenbaar en geschikt voor volwassenen zijn. De illustraties van Fred de Heij voldoen onzes inziens aan deze voorwaarden.

Webondersteuning Voor docenten bestaat de mogelijkheid om een docentenhandleiding bij deze uitgave aan te vragen. Dit kan via www.coutinho.nl.

11

12

1 Nat

Jaap zit op de fiets. Hij gaat naar zijn werk. Dan komt er een bui. Jaaps jas is nat en zijn broek is nat. Bah, wat een vies weer!

13

2 Vies

Rita is op een feest. Zij drinkt een glas sap.

Rita heeft het glas in haar hand. Rita’s zoon is ook op het feest. Hij is vier jaar. Hij trekt aan Rita’s arm. Het sap valt op Rita’s broek. Haar broek is vies. Wat erg! Nu moet Rita naar huis.

14

3 Help, een dief!

Mariam zit in de bus. Haar tas staat op de vloer. Naast Mariam zit een man. De bus stopt. De man staat op. Hij pakt de tas van Mariam. De man rent weg. Mariam roept:

‘Help, help, een dief!’ Maar de man is weg. En de tas van Mariam is ook weg.

15

4 In de kar

Han is in een winkel. Zijn zoon zit in de kar. Hij heet Tim. Tim is twee jaar. Han legt kaas in de kar. Hij legt ook een fles sap in de kar. Tim pakt de fles. De fles valt. De fles is kapot. Han is boos op Tim.

16

5 De rok

Lies heeft een rok. De rok is wit. De rok van Lies is vies. Lies doet de rok in de was. In de rok zit een sok. De sok is zwart. Lies ziet de sok niet. De sok gaat ook in de was. De was is klaar. Lies pakt de rok. Wat is dat? De rok is niet wit meer. De rok is grijs!

17

6 Waar is de bril? Henk heeft een bril. Hij leest met een bril. Henk wil de krant lezen. Hij zoekt zijn bril.

Hij zoekt op de tafel. Hij zoekt in de kast. Hij zoekt op de bank. Maar Henk ziet de bril niet. De vrouw van Henk komt thuis. Ze vraagt: ‘Wat doe je?’ Henk zegt: ‘Ik zoek mijn bril.’ Zijn vrouw lacht. Ze zegt: ‘Je bril staat op je neus!’ ‘Op mijn neus? Wat dom!’ En Henk lacht ook.

18

7 De auto

Abdu zit in zijn auto. Het is twaalf uur ’s nachts. Abdu wil naar huis. Maar de auto start niet.

Abdu stapt uit de auto. Hij denkt: ik ga met de bus. Hij loopt naar de halte. Maar de bus is al weg. Abdu loopt naar huis. Om twee uur ’s nachts is hij thuis. Abdu is moe.

19

8 In de bus

Leila zit in de bus. Het is warm in de bus. Leila is moe. Zij gaapt. De bus stopt in de straat van Leila. Maar Leila stapt niet uit. Zij slaapt. Leila droomt over haar land. Zij droomt over Somalië Leila slaapt en slaapt en slaapt. Dan pakt een man haar arm. Leila is nu wakker. Zij kijkt. De bus is leeg. Alle mensen zijn weg. Waar is zij? Leila weet het niet.

20