Suzanne van Norden - Iederen kan leren schrijven

Voorwoord bij de tweede druk

Is er sinds 2014, toen de eerste druk van dit boek ver scheen, iets veranderd in de manier waarop kinderen in het basisonderwijs leren schrijven? Zijn ze beter en met meer plezier gaan schrijven? En zijn hun leerkrachten er met meer kennis en zelfvertrouwen in gaan lesgeven? En zo ja, heeft dit boek daaraan iets bijgedragen? Deze vragen zijn moeilijk te beantwoorden. In de recente discussies over toekomstgericht onderwijs is wel meer aandacht voor ‘functionele taalvaardigheid’ en schrij ven wordt daarin heel serieus genomen. Scholen zijn op zoek naar nieuwe vormen van thematisch werken en onderzoekend leren, en manieren om het taalonder wijs daarin op te nemen. Dat is allemaal hoopgevend. Schrijfonderwijs wordt beter als het gekoppeld wordt aan interessante en belangrijke inhouden, als leerkrach ten zich bewust worden van verschillende schrijfdoe len en als er meer samenhang komt tussen schrijf- en leesonderwijs. Kinderen leren meer als ze de kans krij gen om langere tijd, binnen betekenisvolle onderwijs situaties aan schrijftaken te werken en als ze er goede feedback op krijgen. Het klimaat hiervoor lijkt gunstiger dan vier jaar geleden. Ik heb veel positieve reacties gekregen op dit boek en met eigen ogen kunnen zien hoe er op basisscholen en op de pabo mee gewerkt wordt. Ik heb in basisschool groepen samen met leerkrachten verder geëxperimen teerd met de didactische principes die ik in het boek beschrijf. Daaruit blijkt maar weer dat didactiek geen kant-en-klaar stappenplan is maar een levend, groei end en veranderend geheel van strategieën, dat steeds aangepast moet worden aan de werkelijkheid van een groep kinderen. Ik constateer op grond van mijn erva ringen dat de basisprincipes van goed schrijfonderwijs staan als een huis, en dat het vervolgens draait om verfijningen en varianten die je als leerkracht zelf moet bedenken. En ik blijf erin geloven dat leerkrachten dat willen en kunnen, dat ze zich kunnen losmaken van het mechanisch volgen van methodelessen, en dat hun werk daardoor veel leuker en effectiever wordt. Met mijn boek wil ik hun daarvoor bouwstenen leveren.

Ik ben er nog steeds zeker van dat iedereen kan leren schrijven. Maar nog sterker dan eerst denk ik nu dat de meerderheid van de kinderen daarbij sturing, voor beelden en begeleiding nodig heeft van een leerkracht. Motivatie, plezier en eigenaarschap zijn de basis waarop het schrijfonderwijs moet rusten, maar het zijn geen doelen op zich en ook geen garanties voor de ontwik keling van schrijfvaardigheid. In deze tweede versie van mijn boek hoop ik leerkrachten instrumenten in han den te geven die nog praktischer zijn. Instrumenten waarmee zij in staat zullen zijn om ook kinderen met een weinig geletterde of niet-Nederlandstalige achter grond te leren schrijven. Daarbij draait het erom heel expliciet te benoemen, te bespreken en te oefenen wat ervaren schrijvers onbewust doen als ze een goede tekst schrijven. Genres en taalrondes zijn de twee pijlers van de di dactiek in dit boek. Inzicht in genrekenmerken blijkt leerkrachten een onmisbaar houvast te geven bij het ontwerpen van schrijflessen. De taalronde blijft een in spirerende, praktische werkwijze die zowel kinderen als leerkrachten zelf enthousiast tot schrijven brengt. Op grond van mijn ervaringen met teksten op de basisschool heb ik de genre-indeling gewijzigd en uitge breid tot tien genres. Ik heb preciezere beschrijvingen van elk genre toegevoegd. Bovendien heb ik meer voor beelden gegeven van teksten die kinderen in de ver schillende genres hebben geschreven. Deze teksten zijn voorzien van commentaar. Op de website bij dit boek zijn schrijf- en tekenschema’s geplaatst als hulpmiddel bij het leren schrijven in elk genre. Verder heb ik het begrip ‘taalronde’ duidelijker om schreven als een compacte basiswerkvorm die geleide lijk wordt uitgebreid met meer instructie-, interactie- en schrijfmomenten. Ik heb geprobeerd duidelijk te maken dat taalrondes meestal over ervaringen van kinderen gaan, maar dat ook betekenisvolle kennisonderwerpen goed in een taalronde besproken en beschreven kun nen worden.