Nelleke Koot - Werk en taal

Nelleke Koot

Werk en taal

Een werkboek voor praktijkgerichte taalscholing

Werk en taal

Een werkboek voor praktijkgerichte taalscholing

Nelleke Koot

Tweede, herziene druk

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2014

© 2005 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Eerste druk 2005 Tweede, herziene druk 2009, derde oplage 2014

Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

Opmaak binnenwerk: Studio Pietje Precies | bno, Hilversum Omslag: Studio Pietje Precies | bno, Hilversum Illustraties: Foto’s en tekeningen van de auteur. Illustratie p. 100: www hwdsb.on.ca/tailslap/funstuff/ stories/2donkeys.htm Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISBN 978 90 469 0158 8 NUR 114

Voorwoord bij de tweede, herziene druk

Voor je ligt de herziene editie van Werk en taal . De vernieuwde inhoud sluit aan bij het inburgeringsexamen met het profiel Werk. Het inburgeringsexamen bestaat uit een aantal cruciale praktijksituaties. Elke praktijksituatie vraagt meerdere handelingen. Een overzicht van de handelingen vind je in hoofdstuk 5. Het idee voor Werk en taal is ontstaan tijdens het lesgeven aan de groepen ‘duaal met werk’ op het Friesland College, afdeling Anderstaligen te Leeuwarden. De cursisten hebben overdag betaald werk en gaan ’s avonds naar school om hun Nederlandse taal te verbeteren en/of zich voor te bereiden op het inburgeringsexamen met het profiel Werk. De cursisten zijn werkzaam in allerlei beroepen en hebben een verschillend taal- niveau (NT2-niveau 0, A1, A2). Uitgangspunt van dit boek is de ervaring van de cursist binnen zijn of haar werk. Duidelijk is dat een aantal vaardigheden beroepspecifiek is en andere vaardigheden bij elk beroepsveld worden gebruikt, zoals taal en sociale vaardigheden. Werk en taal richt zich op de algemene werkvaardigheden. Naast dit werkboek is het dan ook noodzake- lijk om aandacht te besteden aan de beroepsspecifieke vaardigheden. Cursisten ervaren op het werk wat zij al kunnen en wat zij nog nodig hebben aan vaar- digheden. Door de ervaringen te bespreken worden de cursisten zich bewust van hun eigen leervragen. De motivatie om te werken aan deze leervragen is bijzonder groot. Om Werk en taal af te stemmen op de individuele cursist, wordt er in het boek veel gevraagd naar de eigen werksituatie en eigen werkervaringen. Werk en taal zal veel cursisten steun geven bij het vergroten van hun algemene werk- vaardigheden en is tevens een goede voorbereiding op het inburgeringsexamen, profiel Werk. Ik wil iedereen die zijn medewerking heeft verleend bij het maken van dit boek harte- lijk bedanken. In het bijzonder wil ik de cursisten Godwin, Hussein, Shoreh, Rauvan, Kossi, Terezia, Amin, Nihad, Natalia, Vani, Young-ah, Dennis, Ghout, Ousseynou, Semir, Nhung, Gatih, K.S. Hosep, Hendryka, Abdullah, Mohammed en Ahmed bedan- ken voor de vele vragen, getoonde interesse, de opmerkingen en het uitwisselen van alle werkervaringen.

Nelleke Koot Leeuwarden, voorjaar 2009

Website

Bij dit boek hoort een docentenhandleiding waarin ook extra opdrachten voor de cursisten opgenomen zijn. De handleiding met extra opdrachten is aan te vragen via www.coutinho.nl .

Inhoud

Inleiding

9

11

1 Wat kom ik tegen op het werk?

1.1 Het werk

12 14 16 22 24 26 28 30 32 34 38 40 42 44 46 48 50 54 56 60 64 70 74 76 78 80 82 84 86 88 90 37 73

1.2 Producten en diensten

1.3 Werktijden

1.4 Reizen voor het werk 1.5 De werkruimte

1.6 Werkkleding

1.7 Gereedschap, materiaal en machines

1.8 Een arbeidscontract 1.9 Arbeidsvoorwaarden

1.10 Bijscholing en doorgroeien

2 Wat doe ik en wat doen mijn collega’s op het werk?

2.1 Functie en taken

2.2 Werkkaart of opdrachtformulier

2.3 Werkinstructie

2.4 Werkwoorden in de toekomende tijd

2.5 Een plan maken

2.6 Werkwoorden in de verleden tijd

2.7 Verslag doen

2.8 Arbovoorschriften 2.9 Lichaamsbelasting

2.10 Veiligheid

2.11 Collega’s – Functies en taken

2.12 De organisatie

3 Welke gesprekken moet ik voeren op het werk?

3.1 Formele en informele gesprekken 3.2 Een praatje met collega’s 3.3 Overleg over de werkverdeling 3.5 Het functioneringsgesprek 3.6 Telefoongesprekken op het werk 3.4 Vergaderen

3.7 Telefoongesprekken – Ziek en beter melden

3.8 Contact met klanten 3.9 Omgaan met klachten

4 Welke sociale vaardigheden heb ik nodig op het werk?

93

4.1 Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid

94 96 98

4.2 Om hulp vragen 4.3 Problemen oplossen

4.4 Samenwerken

100 104 106 108 110

4.5 Complimenten krijgen en geven

4.6 Kritiek geven

4.7 Op kritiek reageren

4.8 Teleurstelling en boosheid

5 Hoe gaat het nu en hoe ga ik verder?

113

5.1 Hoe is het werk?

114 116 118 120 121 122

5.2 Sociale vaardigheden en beroepsvaardigheden op mijn werk 5.3 Cruciale praktijksituaties: spreken en luisteren op mijn werk 5.4 Cruciale praktijksituaties: lezen en schrijven op mijn werk

5.5 Cruciale praktijksituaties: werk zoeken

5.6 Een leerplan

Inleiding

Dit boek gaat ervan uit dat je niet alleen bezig bent met een cursus om de Nederlandse taal te leren. Je hebt ook werk, je loopt stage of je volgt praktijklessen. Zonder die prak- tijk kun je de opdrachten in dit boek niet maken. Door het maken van de opdrachten in dit boek, krijg je een registratie van je werk of stage. De opdrachten zijn zo gemaakt dat je ze in elk beroep kunt toepassen. Ook sluiten ze aan bij de cruciale handelingen die nodig zijn voor het inburgeringsexamen met het profiel Werk. De inhoud Het boek begint in hoofdstuk 1 met informatie over het bedrijf, over de werktijden, over hoe de werkruimte eruitziet, wat je aan gereedschap en materialen tegenkomt enzovoort. Ook vind je er informatie over het arbeidscontract en over arbeidsvoorwaarden. In hoofdstuk 2 staan onderwerpen over wat jij doet en wat je collega’s doen op het werk. Onderwerpen: functie en taken, een plan maken, verslag doen, arbovoorschrif­ ten, veiligheid, contact met collega’s, enzovoort. Hoofdstuk 3 gaat over de gesprekken die je tegenkomt op je werk. Gesprekken met klanten, collega’s en leidinggevenden. In hoofdstuk 4 worden opdrachten gegeven die te maken hebben met sociale vaardig- heden die je op je werk nodig hebt, zoals verantwoordelijkheid nemen, samenwerken, op kritiek reageren en dergelijke. De opdrachten in hoofdstuk 5 zijn bedoeld om na te gaan wat je al goed kunt en wat je nog moet leren om nog beter te kunnen functioneren op je werk. Hier vind je ook de lijsten met de cruciale handelingen voor het inburgeringsexamen, profiel Werk. De volgorde van de opdrachten in het werkboek staat niet vast. Je kunt zelf, in overleg met je docent en/of je medecursisten, voor een andere volgorde kiezen of opdrachten overslaan. De taal Op de groene pagina’s vind je taalopdrachten. Er staat een woordenlijst met de woor- den die je nodig hebt om de opdrachten van het werkblad uit te kunnen voeren. Je kunt zelf nieuwe woorden toevoegen. Daarna volgen oefeningen of vragen die in de groep besproken kunnen worden. Als je deze vragen begrijpt, kun je de opdrachten op het werkblad uitvoeren. De opbouw van het boek

9

Het werk Op de oranje pagina’s kun je allerlei informatie over je eigen werk, stage of praktijk opschrijven. Er worden veel vragen gesteld en opdrachten gegeven. De antwoorden zijn bij iedereen anders. Het is belangrijk deze vragen en antwoorden steeds te bespreken met je medecursisten en je docent. Extra opdrachten Bij sommige onderwerpen kun je extra opdrachten maken; dat staat steeds bij het onderwerp aangegeven. Deze extra opdrachten kun je aan je docent vragen. Ze staan op de website www.coutinho.nl . Sommige extra opdrachten horen bij de cruciale handelingen van het inburgeringsexa- men, profiel Werk. Andere opdrachten geven nog meer informatie of zijn extra spreek- oefeningen.

En nu beginnen

Alle onderwerpen staan op dezelfde manier in het boek: taal: op groene bladzijden jouw werk of stage: op oranje bladzijden

Taal Lees eerst de tekst op de groene pagina.

Begrijp je de opdrachten? Zijn er woorden die nieuw zijn?

Schrijf de woorden in de woordenlijst. Vraag wat de woorden betekenen. Of zoek ze op in een woordenboek. Maak de opdrachten en controleer samen met de docent of bege- leider of het goed gaat.

Jouw werk, stage, praktijk Ga nu naar de oranje pagina. Bekijk de pagina en lees de tekst.

• Begrijp je alles? • Welke woorden zijn nieuw voor je? • Gebruiken ze op jouw werk andere woorden dan in het boek staan? Zo ja, welke zijn dat? Schrijf ze in de woordenlijst erbij. • Wat kun je direct invullen? • Voor welke vragen of opdrachten heb je meer informatie nodig? Hoe kun je aan die informatie komen? Aan wie op je werk kun je dat vragen? Vertel in de volgende les welke antwoorden je hebt gegeven. Vergelijk de overeenkom- sten en verschillen tussen jou en je medecursisten. Je kunt dit in kleine groepjes, maar ook in de grote groep met de docent bespreken.

10

1

Wat kom ik tegen op het werk?

1.1 Het werk

1.2 Producten en diensten

1.3 Werktijden

1.4 Reizen voor het werk

1.5 De werkruimte

1.6 Werkkleding

1.7 Gereedschap, materiaal en machines

1.8 Een arbeidscontract

1.9 Arbeidsvoorwaarden

1.10 Bijscholen en doorgroeien

In dit hoofdstuk beschrijf je hoe jouw werk of stage er uitziet. Je krijgt ook informatie over arbeidsvoorwaarden en het arbeidscontract.

11

1.1

Het werk

Nederlands

Wat betekent het?

werk

stage

bedrijf

contactpersoon

stagebegeleider

Wanneer je stage loopt of werk hebt, merk je al snel dat ieder bedrijf, organisatie of instelling weer anders is. Vul op de volgende pagina de gegevens van jouw werk in.

12

1.1

Het werk

Plak hier een foto van je werk of stage.

Naam bedrijf:

Soort bedrijf:

Straat + nummer:

Postcode:

Plaats:

Telefoon:

Contactpersoon of stagebegeleider werkplek:

13