Jakop Rigter - Basisboek psychologie

1  Hoe onze hersenen en onze erfelijkheid werken

1.4 Uit welke bouwstenen bestaan onze hersenen? Er zijn twee bouwstenen die in alle delen van de hersenen terugkomen: zenuwcellen (ook neuronen of hersencellen genoemd) en gliacellen. Hierna beschrijven we de aan tallen en kenmerken. Zenuwcellen wisselen met elkaar informatie uit. Hoe dat gaat, wordt in de volgende paragraaf (1.5) beschreven.

Een zenuwcel (neuron) is een bepaald type lichaamscel dat zich in het zenuwstelsel bevindt. We hebben er zo’n 90 miljard van, vrijwel allemaal in onze hersenen en ruggen merg. Ze verwerken en transporteren informa tie en signalen. Een gliacel (er zijn meerdere soorten) bevindt zich ook in ons zenuwstelsel. Ze vervullen verschillen de functies zoals het aanbrengen van struc tuur, het verwijderen van afvalstoffen, het aanbrengen van isola tiemateriaal (myeline) en het doorgeven van informatie. Myeline is een vettige stof die op veel plaat sen van het zenuw stelsel de axon (zie hierna) omhult. Het zorgt ervoor dat bood schappen (elektrische signalen) snel worden doorgestuurd. Zonder deze stof zou een im puls er veel langer over De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomen de vorm van dementie. Iemand met alzheimer krijgt problemen met het geheugen. Multiple sclerose (MS) is een aandoening van het centraal zenuwstel sel en waarschijnlijk een auto-immuunziek te. Kenmerkend is de beschadiging van mye line van zenuwbanen door afweercellen van het eigen immuunsys teem (vandaar de term auto-immuunziekte). doen om via de axon de volgende neuron te bereiken.

1.4.1 De twee bouwstenen van de hersenen Zenuwcellen

Zenuwcellen ofwel neuronen transporteren en verwerken de informatie die perma nent door ons lichaam – en vooral door ons brein – circuleert. Zenuwcellen zijn er voor het verplaatsen en voor het denkwerk. Informatie kan afkomstig zijn van buiten het lichaam (zoals wat we zien of ruiken), maar ook van binnen het lichaam (zoals buikpijn). Onze hersenen bestaan uit tientallen miljarden zenuwcellen. Waarschijnlijk 90 miljard (dat is 90 met 9 nullen: 90.000.000.000), maar het exacte aantal weten we niet. Het is een immense hoeveelheid, lastig om het je voor te stellen: daarom twee ‘bereke ningen’. Wetenschappers rekenden uit dat als we de zenuwcellen achter elkaar in een rij zouden leggen, deze rij 162.000 km lang zou zijn. Dit is vier keer de evenaar rond. Een zenuwcel is ongeveer 10 micron dik (1/100 mm, niet met het blote oog te zien). Zouden we alle zenuwcellen naast elkaar leggen, dan zou een bundel van 100 kilome ter dikte ontstaan (www.faculty.washington.edu). Bijna al onze zenuwcellen zijn tijdens de zwangerschap aangemaakt. Bij de geboor te hadden we zo goed als alle zenuwcellen, maar ook na de geboorte worden er nog ze nuwcellen aangemaakt, weten we uit nieuwe inzichten (Begley, 2007; M.D. Lieberman, 2013). Het aantal daarvan is echter vele malen minder (zie hoofdstuk 2). Gliacellen Misschien is het aantal zenuwcellen al duizelingwekkend, maar er zijn nog meer gliacellen . Ongeveer tien keer zoveel. Glia is een Oudgrieks woord dat lijm betekent. Over gliacellen – we hebben drie verschillende soorten – is de laatste jaren meer be kend geworden. Vroeger werden ze gezien als ‘verpakkingsmateriaal’ voor de zenuw cellen. Ten dele is dat ook de functie: gliacellen ondersteunen de zenuwcellen en zor gen dat deze op hun plaats blijven. Daarnaast kunnen ze beschadigde zenuwcellen helpen herstellen en voeren ze voedingsstoffen aan en afvalstoffen af. Een tweede functie is dat sommige gliacellen (microglia) de hersenen beschermen tegen infecties en ziektekiemen (Douglas Fields, 2011). Een speciaal soort immuun systeem dus. De beschermende werking van microglia verzwakt als mensen ouder worden; mede daarom spelen ze een rol bij het ontstaan van onder andere de ziekte van Alzheimer en waarschijnlijk ook bij depressie (ibid.). Een derde belangrijke functie van gliacellen is dat ze vet aanmaken. Dit vet ( mye line ) wordt gebruikt om de zenuwcellen te isoleren. Als dat gebeurt, kan informatie sneller doorgegeven worden. Als myeline wordt afgebroken (dus als deze gliacellen hun functie verliezen), dan kan dat onder andere leiden tot multiple sclerose . Ten vierde weten we sinds enige tijd dat gliacellen – en vooral het type dat astro cyte wordt genoemd – een rol vervullen in het doorgeven van informatie. Vooral deze functie is nog erg onduidelijk, maar astrocyten spelen een rol bij de chemische com

36