S_HAANDTEGNEDE_KORT_OVER_KØBENHAVN_1600-1660

I N D L E D E N D E

O V E R S I G T

K O R T E T s træ b e r a t fa s th o ld e en ø je b l i k k e l ig to p o g r a f i s k T i l s t a n d s f o rm . B a g U d a r b e jd e l­ sen k a n lig g e en s tø r r e e l le r m in d r e t e k n is k D y g t ig h e d , m e n s e lv de r in g e s te K o r t a r b e jd e r — A r b e jd e r a f S k it s e k a r a k te r — ja , s e lv sa a d a n n e , d e r næ pp e k a n b e te g n e s s om m e g e t a n d e t e n d E r i n ­ d r in g s b il le d e r , v i l a llig e v e l a l t id k u n n e h a v e B e ty d ­ n in g v e d a t in d e h o ld e n o g e t, d e r h a r t o p o g r a f is k S a n d h e d . E r d e t en B y , d e r e r K o r te t s H o v e d g e n s ta n d — b e ­ næ vn e s d e t B y k o r t , o fte og saa B y p l a n , s e lv o m s tø r r e e lle r m in d r e D e le a f O m e g n e n e r ta g e t m e d . E t saa- d a n t K o r t f o r tæ l le r fø r s t o g f r e m m e s t o m v e d k o m ­ m e n d e S tad s b y p la n m æ s s ig e T i l s t a n d paa d e t a f K o r t e t g iv n e T id s p u n k t . F o r e l ig g e r f le r e K o r t , o r d ­ ne de i k r o n o lo g i s k Ræ k k e fø lg e , v i l m a n a f d em k u n n e a flæ se , h v o r le d e s Æ n d r i n g e r i d e n b y p la nm æ s s ig e T i l s t a n d k a n h a v e f u n d e t S ted , T i d e f t e r a n d e n . M a n v i l k u n n e p a a v is e m u lig e U d v id e ls e r a f B e b y g g e ls e n o g fø lg e d e t s ta d ig s k if te n d e i F o r h o ld e t m e lle m B }'- o m r a a d e t o g d e n næ rm e s te e l le r n æ rm e re O m e g n . Paa s am m e M a a d e h a r D e t a j l k o r t B e t y d n in g som o p ly s e n d e o m s tø r r e e l le r m in d r e P a r t ie r a f B y e n m e d e l le r u d e n D e le a f O m e g n e n . O f fe n t lig g ø r e ls e a f æ ld re K o r t a r b e jd e r o v e r en B y s om K ø b e n h a v n m a a k u n n e p a a re g n e In te re s s e . T h i D a n m a r k s H o v e d s ta d h a r en la n g o g m æ r k e lig U d v i k l i n g b a g s ig . F r a en r in g e B e g y n d e ls e h a r den i T id e r n e s L ø b o g n a v n l ig i S læ g tle d d e n d e e f te r M id ­ d e la ld e r e n s S lu tn in g , fo rm a a e t a t hæ ve s ig t i l i n t e r ­ n a t io n a l B e t y d n in g o g t i l B a n g m e d E u r o p a s s to r e S tæ de r. M e n fø r s t f r a e t r e la t i v t s e n t T id s p u n k t fo r e ­ lig g e r K o r t a r b e jd e r , d e r b e ly s e r K ø b e n h a v n s T i l ­ s ta n d o g U d v i k l in g . D e t æ ld s te e n d n u e k s is te re n d e K o r t o v e r B v e n b le v te g n e t saa s e n t som i 1590 e rn e . ( K o r t I). F r a o g m e d d e tte T i d s p u n k t f o r e l ig g e r t i l G en gæ ld e t v o k s e n d e A n t a l K o r t a r b e jd e r a f a lle S lag s ; de e r d o g r e t s p a r s o m t f o r d e l t o v e r de fø rs te T i a a r a f A a r - h u n d r e d e t , m e n f r a 1640 ’e rn e b l i v e r de ta lr ig e r e . I næ rvæ re n d e V æ r k e r g e n g iv e t b e v a re d e o g k e n d te h a a n d te g n e d e K o r t f r a P e r io d e n ca. 1600— 1660, id e t d o g k u n ee t e n k e lt e r m e d ta g e t, h v o r d e r f o r e lig g e r en Ræ k ke i d e t væ s e n tlig e e n s a r te t b e h a n d le d e A r ­ b e jd e r . F o r s a m t lig e K o r t — h a a n d te g n e d e o g k o b - b e r s tu k n e — e r g j o r t Rede i en A f h a n d l in g i H i s t o ­ r is k e M e d d e le ls e r o m K ø b e n h a v n , 2 R. IV . B d .: P r o b le m e r i K ø b e n h a v n s H i s t o r ie ca. 1600— 1660, b e ly s t v e d s a m t id ig e K o r t .

S e lv om d e tte V æ rk s K o r tm a t e r ia le f r a C h r is t ia n IV .s og F r e d e r i k I I I . s D age k u n g i v e r e t U d s n it paa g o d t o g v e l e t h a l v t h u n d r e d e A a r a f K ø b e n h a v n s v e l o v e r tu s in d a a r ig e L iv s lø b , s om S ted f o r H a n d e l o g O m sæ tn in g , m a a d e t paa de n a n d e n S ide fa s th o ld e s , a t d e n n e g o d t o g v e l h a lv th u n d r e d e a a r ig e P e r io d e h a r væ re t a f e n o rm B e t y d n in g f o r B ye n s U d v i k l in g . G e n n em K o r te n e s B ille d ta le sæ ttes v i i S ta n d t i l paa o v e r s k u e lig V is a t fø lg e B ye n s p la nm æ s s ig e O m d a n ­ n e lse f r a en m id d e la ld e r l ig , s næ v e r t b e g ræ n s e t og b e b y g g e t S tad , m e d b e s k e d n e H a v n e fo r h o ld , t i l en m o d e r n e e u ro p æ is k S to rs ta d , u d v id e t , fø r s t m e d C h r i ­ s tia n s h a v n , s id e n m e d N y K ø b e n h a v n , o g m e d de n d e r a f fø lg e n d e U d v i k l i n g a f H a v n e m u lig h e d e r n e — en U d v i k l in g , d e r s k u ld e e n d e m e d a t g ø re K ø b e n ­ h a v n s H a v n t i l n o g e t a f en V e r d e n s h a v n . V id e n s k a b e lig t se t sø g e r d e tte K o r t v æ r k s in B e re t­ tig e ls e i d e t v ig t ig e , h i d t i l ik k e h e lt e f t e r F o r t je n e s te væ rd s a tte h is to r is k e M a te r ia le , d e r h e r f o r fø rs te G ang f o r e lig g e r s a m le t o g le t t ilg æ n g e lig t . H i s t o r i s k se t v i l d e t k u n n e g iv e O p ly s n in g o m m a n g e fo r s k e llig e F o r ­ h o ld , m e n sæ r lig b e t y d n in g s f u ld t t u r d e d e t b liv e o g ­ saa d e rv e d , a t d e t o p ly s e r , h v o r le d e s m a n d e n g a n g b e h a n d le d e en — e f te r T id e n s F o r h o ld — s t o r B y , i n ø je O v e re n s s tem m e ls e m e d h in e T id e r s m e r k a n t i le og f o r t i f i k a t o r i s k e K r a v — begge lig e tu n g t v e je n d e f o r d e t d a væ re n d e D a n m a r k s s tø rs te H a n d e ls s ta d og V a a b e n p la d s . B y p la n t e k n is k v i l d e n n e K o r t ræ k k e t i l l i g e a fs p e jle D a tid e n s a lm e n e e u ro pæ is k e S y n s ­ p u n k te r , s k a b te a f I t a lie n e r n e i 15. o g 16. A a r h u n - d re d e o g f ø r t v id e r e a f H o llæ n d e r n e s id s t i 16. o g op i 17. A a r h u n d r e d e . M e n d e tte K o r t v æ r k h a r ogsaa en v id e r e A d re s se . T h i d e t h e n v e n d e r s ig ik k e b lo t t i l d em , d e r a r b e jd e r i d e t h is to r is k e Fag , o g t i l B y - te k n ik e r e . D e t v i l k u n n e ta le t i l a lle , d e r bevæ ges — o g fa a r T ils k y n d e ls e t i l T a n k e o g H a n d l in g — ve d a t s tille s A n s ig t t i l A n s ig t m e d F o r t id s g e r n in g e r o g -b e ­ d r i f t e r . O g sæ r lig e r d e r G r u n d t i l a t u n d e r s t r e g e d e n K e n d s g e rn in g , a t d e t h e r g e n g iv n e K o r tm a t e r ia le b r in g e r B u d f r a en P e r io d e a f v o r H is to r ie , da B y p la n ­ in te re s s e n v a r o v e r o r d e n t l ig le v e n d e paa a n s v a r l ig t S ted og i h ø je s te G ra d k o m ogsaa d e n n e S tad o g dens B e f o lk n in g t i l go de . I L a n d e ts H o v e d s ta d o g s tø rs te B}^ s ta a r m a n o g ­ saa i v o r T i d d a g lig o v e r f o r b y p la n m æ s s ig e P r o b le ­ m e r , og i h v e r K ø b s ta d k o m m u n e , j a i h v e r m e re s a m le t B e b y g g e ls e paa L a n d e t e r d e t s am m e T i l fæ l ­ de t. D e t e r a l t id læ r e r ig t a t se, h v o r le d e s a n d r e fø r os, h a r t u m le t m e d P r o b le m e r , s om ogsaa v o r T i d

Made with