Richard de Brabander - Van gedachten wisselen

Inleiding

De Griekse filosoof Plato noemde de verwondering de oorsprong van de filosofie.Nuverwonderenwijonsdoorgaansenkelwanneerweonverwacht iets vreemds tegenkomen. De filosofie echter verwondert zich niet zozeer over het vreemde als wel over het alledaagse, dat wat vanzelfsprekend is, normaal lijktenvolkomenbekend is.De filosoofheeftvolgensPlato tot taak te brekenmet de heersende opinies, de gangbaremeningen die het losse cement vormen van ons bestaan; deze houden ‘de boel bij elkaar’ en zijn tegelijkertijdnetzoveranderlijkalshetweer. Filosofiesteltvragenoverwat wijvanzelfsprekendvindenenbrengtdaaromaltijdverwarringen,hetmoet gezegdworden, irritatiemet zichmee. Steedsweer formuleert de filosofie variaties op fundamenteel onbeantwoorde vragen: wat iswaarheid, wat is de mens, bestaat de mens, wat is de zin van het leven en wat is denken? Deze houding heeft filosofen vaak in conflict gebracht met de gevestigde orde, die immers van vanzelfsprekendheden aan elkaar hangt. De kunst is danookniet zozeer zich teverwonderen,maar tegendeheersendeopinies inde schok vande verwondering te doorstaan enmet elkaar daarover van gedachten tewisselen.Met elkaar,want filosoferendoe jeniet alleen, ineen ivoren toren. Er zijn anderen voor nodig, die ons dwingen om onze ideeën goed teonderbouwen, kritisch tegenhet licht tehoudenennader teonder- zoeken. Indit boekwordt filosofie beschouwd als verwondering en als een zelf- oefeningvanhetdenken. Filosofiegaatnietdewegvanhetonbekendenaar hetbekende,maardievanhetbekendenaarhetonbekende.Het iswaardat dezeweg inonzecultuurnauwelijkswordtbewandeld. Zowelhetonderwijs alshet sociaalwerk isop zo’nmanierbewegwijzerddat elkeverwondering dieons opeendwaalspoor kanbrengen indekiemwordt gesmoord. Dat is niet iets vande laatstepaar jaar. Evenminhoudt het exclusief verbandmet wat recentelijk als het ‘nieuwe leren’ werd bekritiseerd. Al in 1992 stelde CornelisVerhoevendecultuurvandevanzelfsprekendheid inhetonderwijs aande kaak: ‘De hele didactiek is erop gericht het nieuwe tot het bekende te herleiden: het is een proces waarvan de vanzelfsprekendheid het eind- doel enhet beoogdeproduct is. Eendidactiekdiede verwondering ernstig neemt, zouzich, alseendidactiekvanafnemendevanzelfsprekendheid, eer-

9