Nel Jessurun & Roxane Warring - Verschillen omarmen

1  De systeemoptiek

1.3.1

De positie van systemisch werken en gezinstherapie in Nederland

Toen Nederlandse maatschappelijk werkers (onder wie Van der Meulen, Eysink, Van der Zon en Van der Pas) in de jaren zestig van de vorige eeuw in de Verenigde Sta ten hadden kennisgemaakt met de systeemtheorie begonnen zij die toe te passen in Nederland. Het werken met gezinnen werd populair in de brede hulpverlening: in de psychiatrie, in het maatschappelijk werk en ook in de jeugdzorg. In de publicaties over hun bevindingen en hypothesen noemden zij hun aanpak Family Therapy , sys teemtherapie of gezins- en relatietherapie. Systemisch werken is door deze nadruk op het werken met gezinnen geassoci eerd geraakt met gezinstherapie en wordt ten onrechte vaak als equivalent daarvan gezien. Het theoretisch kader van de systeemtherapie en de gezinstherapie is welis waar gelijk, maar de systeemtheorie bestrijkt een veel groter gebied dan alleen ge zinnen. Ook is er een tweedeling ontstaan tussen systemisch/systeemgericht wer ken, dat wordt beschouwd als toepasbaar voor de eerste lijn, en gezinstherapie, die is voorbehouden aan psychologen en therapeuten in de tweede lijn. In de opleidingen ziet men hier een duidelijk onderscheid. De populariteit van het werken met gezin nen nam daardoor af. De afgelopen jaren wordt weer meer belang gehecht aan de invloed van het sys teem van de cliënt en neemt de vraag naar systemisch werken en systeemtherapie weer toe. Systemisch denken en handelen behelst niet zozeer een specifieke behan delmethode met eigen indicaties, contra-indicaties en diagnostische modellen, maar is vooral eenmanier van kijken naar, denken over en werkenmet mensen. Individuen (Colijn, 2004; Boscolo & Bertrando, 1996), maar ook groepen ( Jessurun, 1986; Jes surun & Limburg-Okken, 1993) en organisaties (Choy, 2002) kunnen baat hebben bij een systemische aanpak. De tijd lijkt rijp om systeemtheoretische inzichten en methoden weer toeganke lijker te maken voor alle sociale professionals. Aangezien iedereen is opgegroeid in een systeem en wat dat betreft dus ervaringsdeskundig is, is de systeemoptiek voor iedereen en is kennis over systemen voor de gehele hulpverlening relevant. Een collega die al zo’n veertig jaar in de vrouwenhulpverlening werkt, herinnert zich nog de frustratie over al die vrouwen die steeds weer teruggingen naar een mishan delende partner. De collega vertelt dat in de hulpverlening echt een omslag in het denken heeft plaatsgevonden, waarbij men is afgestapt van het slachtoffer-en-da derverhaal en er meer oog is gekomen voor de interactie tussen de verschillende partijen, waaronder de kinderen. Zij werkte mee aan de methodiek ‘begeleide terugkeer’ (Reijmers, 2004), waarin gekeken werd naar de man-vrouwrolpatronen en het geweldpatroon waarin de partners verstrikt waren (onder andere vanuit de theorie hierover van de relatie- en gezinstherapeuten Groen en Van Lawick, 2013).

42