PorcellænsfabrikkenBingGrøndahl_1853-1903

KØBENHAVNS RÅDHUSBi BLIOTEK

( f l .

k ¿

M ' , /

1 8 5 3 - 1 9 0 3

K Ø B E N H A V N APRIL MDCCCCIII

B I NG & G R Ø N D A H L S P O R C E L L Æ N S F A BR I K 1 8 5 3 - 1 9 0 3

PORCELLÆNSFABRIKKEN

B I N G & G R Ø N D A H L

1 8 5 3 - 1 9 0 3

K Ø B E NHAVN

A P R I L M D C C C C I I I

ILLUSTRATIONER VED F. HENDRIKSENS REPRODUKTIONS-ATELIER TRYKT I 500 EKSEMPLARER HOS NIELSEN & LYDICHE

P a a B l a d e n e i d e n n e l i l l e B o g v i l d e r f i n d e s B i l l e d e r

B ing & G r ø n d a h l s

P or -

a f n o g l e A r b e j d e r ,

u d f ø r t e p a a

c e l l æ n s f a b r i k i d e f o r l ø b n e 5 0 A a r , o g P o r t r æ t t e r a f e n ­

k e l t e M æ n d , d e r p a a f o r s k e l l i g M a a d e h a r v i r k e t i d e n s

T j e n e s t e

i s a m m e T i d s r u m .

D e l f a l d t n a t u r l i g t a t l e d ­

s a g e d i s s e B i l l e d e r m e d e n k o r t T e k s t , o g d e l t e H v e r v e r

— d e t t i l s t a a r j e g

t i l d e l t m i g . I k k e u d e n B e t æ n k e l i g h e d

— h a r j e g p a a t a g e t m i g a t f æ s t e p a a l i d e l i g e T r a d i t i o n e r ,

p e r s o n l i g e O p l e v e l s e r o g I n d t r y k t i l P a p i r e t . M e n e e n B e ­

t r a g t n i n g b e s t e m t e m i g t i l a t s k r i v e d e e f t e r f ø l g e n d e L i ­

n i e r , s o m i m a n g t o g m e g e t m a a t t e b l i v e m i n e g e n S l æ g t s

H i s t o r i e . D e n

n e m l i g : a t o m e n d d e t o v e r d r o g e s e n a n ­

d e n a t u d f ø r e A r b e j d e t , s a a b l e v d e t d o g m i g , s o m m a a t t e

s t a a h a m b i m e d m i n e p a a 5 0 A a r s V i r k s o m h e d i n d e n ­

f o r F a b r i k k e n s M u r e s t ø t t e d e I a g t t a g e l s e r . J e g f o r e t r a k d a

s e l v a t l æ g g e N a v n o g A n s v a r t i l .

H A B A L D B I N G

VILHELM BISSEN: EN POTTEMAGERSKE

HEIMANN JACOB BING EFTER MALERI AF D. MONIES

SLÆGTENS ÆLDSTE D e t e r t r o d s g e n t a g n e F o r s ø g i k k e l y k k e d e s a t s p o r e S l æ g t e n B i n g l æ n g e r e t i l b a g e e n d til d e n s G r u n d l æ g ­ g e r h e r i L a n d e t : H . J . B i n g . D e r v a r m a a s k e i s v u n d n e T i d e r i n g e n A n l e d n i n g t i l a t u d v i k l e n o g e n s æ r l i g A n e - s t o l t h e d i d e j ø d i s k e F a m i l i e r , s o m m ø j s o m m e l i g k æ m ­ p e d e f o r D a g e n o g V e j e n . E l l e r l a a V a n s k e l i g h e d e n p a a e t a n d e t P u n k t ? d e t n e m l i g , a t d e g a m l e i s r a e l i t i s k e K e n ­ d i n g s n a v n e o m k r i n g M i d t e n al d e t 1 8 d e A a r h u n d r e d e 2*

12

o v e r a l t o fficielt — t h i i n d e n f o r M e n i g h e d e n s s n æ v r e r e K r e d s b e v a r e d e s d e e t g o d t S t y k k e i n d i d e t 1 9 d e A a r h u n - d r e d e — o m b y t t e d e s m e d e t , a f Ø v r i g h e d e n a n e r k e n d t F a m i l i e n a v n . E t e r s i k k e r t : h a n s H e r k o m s t o g F ' o r f æ d r e s k j u l e s a f G h e t t o e n s D u n k e l h e d , o g d e t e n e s t e p a a l i d e l i g e , h a n s E f ­ t e r k o m m e r e v e d , e r , a t h a n s o m e n f a t t i g u n g H o l l æ n d e r k o m v a n d r e n d e h e r t i l D a n m a r k o m k r i n g A a r e t 1 8 0 0 . I M o d s æ t n i n g t i l s a a m a n g e a f s i n e a r m e , u v i d e n d e T r o s ­ f æ l l e r , s o m i h i n e D a g e v a r h e n v i s t t i l a t s ø g e e t k u m m e r ­ l i g t E r h v e r v v e d p a a d e r e s F o d , m e d K r a m k i s t e n p a a N a k k e n , a t h a n d l e s i g f r e m f r a S t e d t i l S t e d u d e n b l i v e n ­ d e O p h o l d , m a a H . J. B i n g h a v e v æ r e t i B e s i d d e l s e a f e n f o r d e n T i d r e s p e k t a b e l D a n n e l s e . D e t f r e m g a a r a f d e n O m s t æ n d i g h e d , a t h a n s t r a k s f a n d t A n s æ t t e l s e s o m H u s ­ l æ r e r h o s e n K ø b m a n d s f a m i l i e i R o s k i l d e , h v i s E f t e r ­ k o m m e r e l a n g t s e n e r e a f g a v F o r b i l l e d e t t o r M . G o l d - s c i im i d t s F o r t æ l l i n g » M i n O n k e l s T ø m m e r p l a d s « . E f t e r a t h a v e v i r k e t i t r e A a r i d e n n e S t i l l i n g f l y t t e d e B i n g t i l K ø b e n h a v n o g o p r e t t e d e d e r s a m m e n m e d s i n S v o g e r K a l i s c h e t I n s t i t u t f o r d e n j ø d i s k e U n g d o m . S k o ­ l e n s P l a n v a r a t g i v e d e n s E l e v e r s a m m e M a a l a f K u n d ­ s k a b e r o g D a n n e l s e s o m D a t i d e n s R e a l s k o l e r f o r k r i s t n e B ø r n , e n P l a n , s o m i h ø j G r a d v a n d t B i f a l d i v i s s e R e g e ­ r i n g s k r e d s e , h v o r m a n m e d g u n s t i g e Ø j n e s a a p a a e n ­ h v e r B e s t r æ b e l s e f o r a t h æ v e J ø d e r n e s a a n d e l i g e N i v e a u o g f o r b e r e d e d e m t i l u n d e r l i g e V i l k a a r a t h æ v d e d e r e s M e d b o r g e r r e t i S a m f u n d e t . N a v n l i g v a r S t a t s m i n i s t e r K aa s e n v a r m Y e n a f I n s t i t u t t e t ; d e t s k v l d t e s s i k k e r t h a n s f o r m a a e n d e I n d f l y d e l s e , a t d e r p a a a l l e r h ø j e s t e S t e d b l e v g i v e t T i l l a d e l s e t i l d e t s O p r e t t e l s e , o g h a n f u l g t e d e t s U d ­ v i k l i n g m e d v a g t s o m I n t e r e s s e . A t h a n v a r t i l f r e d s m e d S k o l e n o g d e n s G e r n i n g , f i k H . J . B i n g B e v i s f o r , d a K aa s e n D a g m e d d e l t e h a m , a t d e t v a r h a n s H e n s i g t a t i n d s t i l l e B i n g lil R i d d e r k o r s e t s o m e n A n e r k e n d e l s e a f d e F o r t j e

13

n e s t e r , d e n n e h a v d e i n d l a g t s i g a f d e n j ø d i s k e U n g d o m s O p d r a g e l s e . E n b e t y d n i n g s f u l d U d m æ r k e l s e i h i n e D a g e o g n a v n l i g f o r e n f a t t i g i s r a e l i t i s k S k o l e m e s t e r . D o g , B i n g m a a t t e f o r s k r æ k k e t a n m o d e s i n h ø j e V e l y n d e r o m a t a i- s t a a fr a s i t F o r s æ t : s a a f o r d o m s f u l d v a r T i d e n e n d n u , a t K o r s e t s M æ r k e p a a L æ r e r e n s B r y s t k u n d e b e f r y g t e s a t v i r k e s o m e t F o r a r g e l s e n s T e g n o v e r f o r d e o r t o d o k s e j ø ­ d i s k e F o r æ l d r e , p a a h v i s T i l s l u t n i n g o g V e l v i l j e S k o l e n s E k s i s t e n s b e r o e d e — tem pora m u ta n tu r . D e r b l e v a l t s a a i n t e t B i d d e r k o r s a f d e n g a n g ; m e n m o n i k k e g a m l e B i n g h a r h a f t n o k i s i g a f S l a n g e n s K l ø g t t il a t k o n v e r t e r e - s o m m a n n u t i l D a g s v i l d e s i g e — s i n S e l v f o r n æ g t e l s e l i g e o v e r f o r d e n k o n g e l i g e N a a d e s b e v i s n i n g t i l d e n , p r a k t i s k s e t , f u l d t s a a v æ r d i f u l d e B e v i l l i n g t il a t o p r e t t e e n H a n d e l m e d S k r i v e - o g T e g n e m a t e r i a l e r , h a n o p n a a e d e 1 8 2 0 ? P a a d e t t e T i d s p u n k t v a r S k o l e n s T i l s t a n d i h v e r t F a l d s a a l e d e s , a t d e n i k k e v a r i S t a n d t i l a t b æ r e t o F a m i l i e r s Ø k o n o m i , s e l v o m d e n n e , s o m i d e t t e T i l t æ l d e , v a r a f d e n b e s k e d n e s t e A r t . D e r s o m d i s s e F a m i l i e r s L e v e v i s v a r t y ­ p i s k f o r D a t i d e n , e r s a n d e l i g F o r d r i n g e r n e t i l V e l v æ r e s t e g n e i d e f o r l ø b n e A a r ! B in g s H u s t r u s k u r e d e s e l v s i n e G u l v e o g T r a p p e r , t o T æ l l e l y s a f g a v B e l y s n i n g f o r F a m i ­ l i e n , s a a l æ n g e H u s f a d e r e n v a r h j e m m e ; m e n n a a r h a n g i k u d , s l u k k e d e s d e t e n e , d e t v a r a l t i d s a a m e g e t s p a r e t . O g e n l i g n e n d e , r o s v æ r d i g S p a r s o m m e l i g h e d p r æ g e d e L i ­ v e t f o r d e t o F a m i l i e r . D o g , n a a r T r a d i t i o n e n b e r e t t e r o m , h v o r l e d e s B i n g o m S o m m e r e n p a a s i n e T u r e u d t i l » V e n - t e o o d t « , d e n M e l c h i o r s k e F a m i l i e s L a n d s t e d u d e n f o r O " N ø r r e p o r t , h v o r h a n g a v B ø r n e n e U n d e r v i s n i n g , g i k m e d b a r e F ø d d e r i S t ø v l e r n e f o r i k k e a t s l i d e p a a S t r ø m p e r n e — v i d n e r v e l d e t t e i h ø j G r a d o m T i d e n s ø k o n o m i s k e m e n m i n d r e o m d e n s h y g i e j n i s k e S a n s . H v o r o m a l t i n g e r , K a l i s c h o v e r t o g S k o l e n a l e n e , e f t e r i 1 7 A a r a t h a v e l e d e t d e n s a m m e n m e d B i n g , o g d e n n e b e g y n d t e i s i t e g e t N a v n d e n H a n d e l , s o m i s i n U d v i k l i n g

14

— f ø r s t u n d e r F i r m a e t H . J. B i n g , s e n e r e H . J . B i n g & S ø n — g e n n e m 3 G e n e r a t i o n e r h a r y d e t s i t B i d r a g t i l a t p r æ g e d e t d a n s k e F o r r e t n i n g s l i v . O m d e t B i n g s k e I n s t i t u t s H i s t o r i e s a a v e l s o m o m d e n M o d s t a n d , d e r r e j s t e s m o d E t a b l e r i n g e n a f H . J . B i n g s F o r r e t n i n g — e n M o d s t a n d , d e r i k k e h e l m e d e i o v e r e n M e n n e s k e a l d e r o g f ø r s t o p h ø r t e m e d N æ r i n g s l o v e n a f 1 8 5 7 — h e n v i s e s t i l d e n u d f ø r l i g t d o k u m e n t e r e d e F r e m ­ s t i l l i n g i H . T r i e r s » Gaarden Nr. 8 A m a g e r to r v « . D e t k a n d o ° ' h e r a n t v d e s , a t n a a r m a n l i g e t i l d e n s i d s t e T i d h a r O * j ' O f u n d e t M e d l e m m e r a f d e n B i n g s k e S l æ g t s o m v a r m e T i l ­ h æ n g e r e a f e n u d s t r a k t N æ r i n g s f r i h e d , i m o d h v i l k e n d e r jo o g s a a n u h a r r e j s t s i g t a l r i g e o g l a r m e n d e S t e m m e r , b e r o r d e t t e i k k e b l o t p a a e n b e s t e m t O p f a t t e l s e a f S a m ­ f u n d e t s Ø k o n o m i , m e n k a n t i l l i g e b u n d e i e n f r a F æ d r e ­ n e n e d a r v e t E r f a r i n g o m , h v i l k e H i n d r i n g e r L a v s t v a n ­ g e n k a n l æ g g e i V e j e n f o r U d f o l d e l s e n a f d e n E n k e l t e s K r æ f t e r . O p m o d V i n d o g S t r ø m , p a a T r o d s a f F o r e s t i l l i n g e r o g A n d r a g e n d e r f r a L a v o g K o r p o r a t i o n e r , a r b e j d e d e d e n B i n g s k e F o r r e t n i n g s i g f r e m i P e r i o d e n f r a 1 8 2 0 — 1 8 3 9 , d a d e n s C h e f o v e r d r o g R i g e t o g M a g t e n t i l s i n e t o S ø n n e r M . H . B i n g (f. 1 8 0 7 ) o g J . H . B i n g (f. 1 8 1 1 ) . B e g g e h a v d e a l t i e n A a r r æ k k e h j u l p e t d e r e s F a d e r i h a n s V i r k s o m h e d , s o m f r a e n b e s k e d e n B e g y n d e l s e e f t e r h a a n d e n v a r v o k s e t o p t i l e n a f B y e n s b e t y d e l i g s t e B o g - o g K u n s t h a n d e l e r . D e t v a r d e r f o r m e d f u l d F o r t r ø s t n i n g , a t h a n i e t B r e v t i l d e m , d a t . 1 s t e J u l i 1 8 3 9 , e n A r t k o m m e r c i e l t T e s t a m e n t e , l a g d e s i t F i r m a s A n s e e l s e o g s i n g e n n e m T i d e r n e o p s p a r e d e l i l l e K a p i t a l i d e r e s H æ n d e r . I e t v æ r d i g t , o m e n d l i d t p y n ­ t e l i g t S p r o g f o r m a n e r d e n G a m l e s i n e E f t e r k o m m e r e t i l R e t s k a f f e n h e d , F l i d o g S p a r s o m m e l i g h e d : » J a g i k k e e f t e r R i g d o m — j e g h a r a l d r i g g j o r t d e t , m e n h a r v æ r e t t i l f r e d s m e d a t e r h v e r v e t i l d e t d a g l i g e B r ø d ; l a d J e r i k k e a f U d ­ s i g t e n t i l s t o r G e v i n s t f o r l e d e t i l S p e k u l a t i o n e r , s o m k a n

15

b r i n g e v o r t E t a b l i s s e m e n t u d a f s i n L i g e v æ g t « . K l o g e o g g o d e R a a d , s o m h a n s S ø n n e r l a g d e s i g p a a H j e r t e o g f u l g t e g e n n e m e t l a n g t o g u a l m i n d e l i g v i r k s o m t K ø b ­ m a n d s l i v . I s a m m e A a r n e d s k r e v H . J. B i n g , s o m f r a s i n S k o l e ­ g e r n i n g v e l h a r b e h o l d t e n T r a n g t il a t ø v e s i n P e n , s i n s i d s t e V i l j e : » T i l m i n e B ø r n « — f o r u d e n d e n æ v n t e S ø n ­ n e r e n g i f t o g e n ( d e n g a n g ) u g i f t D a t t e r . H a n f o r m a n e r d e m t i l E n i g h e d o g K æ r l i g h e d , p a a l æ g g e r d e m a t f o r t ­ s æ t t e m e d d e U n d e r s t ø t t e l s e r t i l T r æ n g e n d e , h a n y d e r ; f r e m d e l e s t r æ f f e r h a n B e s t e m m e l s e r o m s i n B e g r a v e l s e . K a r a k t e r i s t i s k f o r h a n s T o l e r a n c e e r e n U d t a l e l s e o m , a t u a g t e t h a n e r M e d l e m a f e t j ø d i s k B e g r a v e l s e s s e l s k a b , s o m h a r t i l F o r m a a l a t i n d f ø r e n y e , m i n d r e r i g o u r e u s e B e g r a v e l s e s s k i k k e e n d d e t i d l i g e r e b r u g t e , s k a l m a n d o g v e d h a n s J o r d e f æ r d i a g t t a g e d i s s e m e d e n k e l t e n æ r m e r e a n g i v n e M o d i f i k a t i o n e r . » T h i m a n s k a l i k k e « , s k r i v e r h a n , » u n ø d i g e n s a a r e e l l e r b e d r ø v e d e G a m l e « . S k r i v e l s e n e n ­ d e r m e d e t F a r v e l t i l B ø r n e n e »fra E d e r s F a d e r , s o m i s i t s i d s t e A a n d e d r æ t v e l s i g n e r E d e r A l l e « . A t d e r h a r b e s t a a e t e t , s e l v f o r h i n e T i d e r , u a l m i n d e l i g t , p a t r i a r k a l s k F o r h o l d m e l l e m H . J . B i n g o g h a n s B ø r n , e r v i s t . D i s s e o m t a l t e a l d r i g d e r e s F a d e r u d e n m e d d e n d y b e s t e V e n e r a t i o n , d e m i n d e d e s e n d n u i d e r e s h ø j e A l ­ d e r h a n s P e r s o n o g F æ r d e n , c i t e r e d e h a n s M e n i n g e r o g U d t a l e l s e r m e d e n k æ r l i g Æ r b ø d i g h e d , d e r m a a h a v e b e ­ r o e t p a a E g e n s k a b e r h o s h a m , d e r p e g e r u d o v e r d e n s e l v ­ f ø l g e l i g e f a d e r l i g e A u t o r i t e t i F o r h o l d e t t i l B ø r n e n e . B i n g l u k k e d e i 1 8 4 4 s i n e Ø j n e m e d d e n F o r v i s n i n g , a t d e n T i l l i d , m e d h v i l k e n h a n i 1 8 3 9 h a v d e b e t r o e t s i n e S ø n n e r a t f o r t s æ t t e h a n s G e r n i n g , i k k e v i l d e b l i v e s v e g e n . L y k k e n f u l g t e d e u n g e M æ n d s F o r e t a g e n d e r : f r a e n b e ­ s k e d e n D e t a i l h a n d e l m e d T e g n e - o g S k r i v e r e k v i s i t e r v a r V i r k s o m h e d e n u d v i d e t t i l e n e n - g r o s F o r r e t n i n g , d e r s t r a k t e s i n e F a n g a r m e u d o v e r L a n d e t s G r æ n s e r . D e n n e

16

MEYER HERMAN RING

F r e m g a n g s k y l d t e s v e l f o r e n D e l d e g u n s t i g e T i d e r , d e r f u l g t e o v e n p a a S t a g n a t i o n s p e r i o d e n i A a r h u n d r e d e t s f ø r ­ s t e T r e d i e d e l , i k k e m i n d r e e n d d e u n g e C h e f e r s F l i d o g I n d s i g t , d e n d e u d v i k l e d e v e d h y p p i g e R e j s e r i U d l a n d e t . D o g , n a v n l i g k a n m a n t i l s k r i v e d e n r i v e n d e F r e m g a n g i

17

JACOB HERMAN BING

F o r r e t n i n g e n d e n O m s t æ n d i g h e d , a t d e E g e n s k a b e r o g E v n e r , d e t o K o m p a g n o n e r M . H . o g J . H . B i n g t i l f ø r t e d e t f æ l l e s A r b e j d e , i e n s j æ l d e n G r a d s u p p l e r e d e h v e r a n d r e . M . H . B i n g , F a d e r e n s Ø j e s t e n o g S t o l t h e d , v a r d e n i m p u l ­ s i v e , e n e r g i s k e N a t u r ; m e d e n g e n n e m t r æ n g e n d e F o r

18

s t a n d f o r e n e d e h a n s t o r H a n d l e k r a f t o g S k a b e e v n e . H a n h a v d e y p p e r l i g e s p r o g l i g e A n l æ g , s k r e v g o d t f o r s i g — n o g l e I n d l æ g , h a n s o m g a n s k e u n g M a n d h a v d e f o r f a t t e t f o r a t t i l s k y n d e t i l B o g h a n d l e r f o r e n i n g e n s O p r e t t e l s e , i n d ­ b r a g t e h a m e n v a r m A n e r k e n d e l s e f r a B o g h a n d e l e n s d a ­ v æ r e n d e N e s t o r , g a m l e G. A . R e i t z e l ; t i l l i g e v a r h a n i B e s i d d e l s e a f e n u s k o l e t , m e n m a a s k e n e t o p d e r f o r v i r k ­ n i n g s f u l d V e l t a l e n h e d . D e n 4 A a r y n g r e J . H . B i n g s a a g e n n e m e t l a n g t L i v m e d u s k r ø m t e t Æ r b ø d i g h e d o g B e ­ u n d r i n g o p t i l s i n s t o r e B r o d e r . H a n i n d r ø m m e d e h a m s o m e n n a t u r l i g S a g f ø r s t e P l a d s i F o r r e t n i n g e n , s o m i d e t p r i v a t e o g o f f e n t l i g e L i v . O g d o g m e d b r a g t e h a n t i l d e t S a m a r b e j d e , s o m f ø r s t o p h ø r t e m e d M . H . B i n g s i 1 8 8 3 i n d t r u f n e D ø d , I n d s k u d a f b e t y d e l i g V æ r d i . H a n s f r e m t r æ ­ d e n d e F o r t r i n s o m F o r r e t n i n g s m a n d v a r e n a l d r i g s v i g ­ t e n d e bons-sens , e n p a a l i d e l i g D ø m m e k r a f t , e n v e l g ø r e n ­ d e S i n d s l i g e v æ g t o g e n a l d e l e s f æ n o m e n a l H u k o m m e l s e . L æ g g e s h e r t i l e t u d p r æ g e t A n l æ g t i l a t o m g a a s o g a t v i n ­ d e M e n n e s k e r o g e t v i s t l y r i s k e l l e r f a n t a s i f u l d t S v i n g — s o m n a v n l i g k o m K u n s t h a n d e l e n o g P o r c e l l æ n s f a b r i k k e n t i l g o d e — v i l d e t s e s , a t d e t B i d r a g , h a n y d e d e t i l F i r m a ­ e t s T r i v s e l , i k k e k u n d e u n d v æ r e s . B r ø d r e n e s m a n g e a a r i g e V e n , A u g u s t B o u r n o n v i l l e , k a r a k t e r i s e r e d e v e d e n f e s t ­ l i g L e j l i g h e d m e d e t h e l d i g t U d t r y k d e r e s i n d b y r d e s F o r ­ h o l d : M . H . B i n g v a r , s o m N i e l s J u e l , d e n f ø d t e A n f ø r e r ; J . H . B i n g s o m J e n s J u e l d e n k l o g e , b e s i n d i g e R a a d g i v e r : s l a a n u t i l , B r o d e r N i e l s , o g s l a a g o d t ! A r b e j d e t v a r s a a l e d e s f o r d e l t m e l l e m B r ø d r e n e , a t d e n æ l d s t e o v e r t o g O r g a n i s a t i o n e n o g L e d e l s e n a f F o r r e t n i n ­ g e n i K ø b e n h a v n o g s o m o f t e s t b e s ø r g e d e d e a a r l i g e I n d ­ k ø b s r e j s e r i U d l a n d e t . J. H . B i n g d e r i m o d v a r d e n f a r e n ­ d e S v e n d , s o m a f s ø g t e R i g e t s f j e r n e s t e E g n e f o r a t f a s t h o l ­ d e g a m l e o g k n y t t e n y e F o r b i n d e l s e r . N u t i d e n s H a n d e l s ­ r e j s e n d e , s o m d a m p e r b e k v e m t a f s t e d p a a D a m p f æ r g e r o g i B o g g i e v o g n e , d a n n e r s i g n æ p p e e n F o r e s t i l l i n g o m d e

19

B e s v æ r l i g h e d e r , m e d h v i l k e U d f ø r e l s e n a f d e r e s G e r n i n g v a r f o r b u n d e n f o r 6 0 — 7 0 A a r s i d e n . D e f l e s t e s t o r e F i r ­ m a e r e j e d e d e r e s e g n e a a b n e H o l s t e n s v o g n e — 1 f o r S j æ l ­ l a n d , 1 f o r F y n , 1 f o r J y l l a n d — m e d e t P e r s o n s æ d e o g i ø v r i g t R u m f o r B a g a g e n : d e t a l r i g e P r ø v e k a s s e r . I S n e ­ s t o r m o g K u l d e o m V i n t e r e n , i S t ø v o g S o l h e d e v e d S o m ­ m e r t i d r u l l e d e s d e r m e d f o r u d b e s t i l t e H e s t e — o g h v i l k e H e s t e l e v e r e d e u n d e r t i d e n d e a l m æ g t i g e P o s t h o l d e r e ! fr a K ø b s t a d t i l K ø b s t a d . D i s s e » b r o l a g t e L a n d s b y e r « , s o m O r l a L e h m a n n l a n g t s e n e r e k a l d t e d e m , h a v d e i k k e s t o r K o m f o r t a t b y d e d e f o r k o m n e R e j s e n d e , d e r u n d e r ­ t i d e n i M u l m o g M ø r k e e f t e r e n a n s t r e n g e n d e K ø r e t u r s ø g t e L y i B y e n s e n e s t e G æ s t g i v e r g a a r d . T i l G e n g æ l d v a r d e n H a n d e l s r e j s e n d e h y p p i g e r e , e n d d e t n u e r T i l f æ l d e t , e n v e l s e t o g k æ r k o m m e n G æ s t h o s P r o v i n s b y e r n e s K ø b ­ m a n d s s t a n d . D e r v a r f æ r r e a f d e m — B e s v æ r l i g h e d e n o g O m k o s t n i n g e r n e v e d e n s a a d a n T u r b e g r æ n s e d e n a t u r ­ l i g t d e r e s A n t a l . S a a b r a g t e d e i h i n e T i d e r , h v o r H o v e d ­ s t a d s b l a d e n e k u n s p a r s o m t f a n d t V e j u d o v e r L a n d e t , e t f r i s k t P u s t a f N y h e d e r o g T i l d r a g e l s e r f r a K ø b e n h a v n , m a a s k e e n d o g f r a U d l a n d e t . M e d K ø b m æ n d e n e s F a m i l i e r s t i f t e d e s o f t e e t V e n s k a b , s o m a a b n e d e D ø r e n i n d t i l e t h y g g e l i g t o g d a n n e t H j e m , d e r p a a s k ø n n e d e s d o b b e l t a f d e u n g e M æ n d , h v i s S k æ b n e d e t v a r a t t u m l e A a r e t r u n d t f r a S k a g e n t i l G e d s e r . M e n e n s o m m e T i m e r v a r d e r d e n ­ g a n g s o m n u , T i m e r m e d n ø d t v u n g e n t O p h o l d i e n k e d ­ s o m m e l i g K r o e t S t e d s i L a n d e t ; t o r J . H . B i n g v a r d a M u ­ s i k e n k æ r k o m m e n A d s p r e d e l s e . H a n h a v d e e n i k k e r i n g e m u s i k a l s k S a n s o g d y r k e d e l i d e n s M o d e i n s t r u m e n t , F l ø j t e n , m e d F æ r d i g h e d . S a a h a r v e l d e n n e u n g e K ø b e n ­ h a v n e r d u l m e t a l K e d s o m m e l i g h e d o g g e n n e m H a y d n - s k e o g M o z a r t ’s k e M e l o d i e r s e n d t e n H i l s e n t i l H j e m m e t . H a n s V a n d r e - o g L æ r e a a r s t u n d e d e n u i ø v r i g t t i l E n d e , t h i H o v e d f o r r e t n i n g e n i K ø b e n h a v n l a g d e B e s l a g p a a b e g ­ g e C h e f e r s p e r s o n l i g e N æ r v æ r e l s e . I 1 8 4 5 v a r U d s a l g e t 3*

2 0

f l y t t e t o v e r t i l E j e n d o m m e n p a a H j ø r n e t a f P i l e s t r æ d e o g K r o n p r i n s e n s g a d e , d e r v a r a a b n e t n y e B r a n c h e r , i d e f o r D a t i d e n u a l m i n d e l i g p o m p ø s e n y e L o k a l e r , s o m o p t o g B y g n i n g e n s S t u e e t a g e o g 1 s t e S a l . K o n g e f a m i l i e n , m e d C h r i s t i a n V I I I i S p i d s e n , a f l a g d e B e s ø g i E t a b l i s s e m e n ­ t e t , s o m o g s a a m e d R e t t e k u n d e g ø r e K r a v p a a A u t o r i t e ­ t e r n e s O p m æ r k s o m h e d . T h i d e t , d e r v a r i n s t a l l e r e t : e t e l e ­ g a n t U d s a l g s s t e d m e d k o s t b a r e L u k s u s v a r e r e f t e r f o r -

BUTIKKEN PAA HJØRNET AF PILESTRÆDE OG KRONPRINSENSGADE

n e m m e u d e n l a n d s k e F o r b i l l e d e r , s t o d s o m e t S y m b o l p a a , a t d e n D e p r e s s i o n , d e r i o v e r e n M e n n e s k e a l d e r h a v ­ d e k n u g e t d e t ø k o n o m i s k e L i v i D a n m a r k , o m s i d e r v a r v e g e n f o r l y s e r e o g l y k k e l i g e r e T i d e r . I d e n n e B u t i k u d f o l d e d e d e r s i g d a o g s a a i d e u s i d s t e H a l v d e l a f 4 0 e r n e o g B e g y n d e l s e n a f 5 0 e r n e e t e j e n d o m ­ m e l i g t L i v , i h v i l k e t m e g e t a f d e n n y f ø d t e S t o r s t a d s P u l s b a n k e d e . I k k e b l o t d e t t e , a t d e n s t o r e , d y g t i g t l e d e d e F o r ­ r e t n i n g — i V i r k e l i g h e d e n e n F o r l ø b e r f o r d e m o d e r n e S t o r m a g a s i n e r — v i s t e s i g a t ø v e e n s t æ r k T i l t r æ k n i n g p a a P u b l i k u m . T i l » B i n g « m a a t t e a l l e h e n , h v a d e n t e n d e s k u l d e b r u g e e n S t a a l p e n e l l e r e t T a f f e l u r , K l o s e t p a p i r — t i l d e n A r t i k e l v a r K r o n p r i n s e n , d e n s e n e r e K o n g F r e d e

21

r i k V I I , e n t r o f a s t , m e n v a n s k e l i g K u n d e , — e l l e r O l i e ­ m a l e r i e r . M e n o g s a a i a n d e n H e n s e e n d e d a n n e d e F o r r e t ­ n i n g e n e t K n u d e p u n k t , e n C e n t r a l , fr a h v i l k e n d e r g e n ­ n e m t a l r i g e T r a a d e b r a g t e s B u d u d t i l m a n g e S i d e r . K u n s t ­ h a n d e l e n l a g d e e f t e r h a a n d e n m e r e o g m e r e B e s l a g p a a F i r m a e t s I n t e r e s s e , m e n d e r f o r o p g a v e s d o g i k k e g a n s k e F o r l a g s v i r k s o m h e d e n . I d i s s e A a r u d g a v e s »den lilleHorn- b læ ser «, o g n o g l e A a r t i d l i g e r e h a v d e m a n k n y t t e t J . L . H e i b e r g o g O e h l e n s c h l a g e r t i l F o r l a g e t . M a j e s t æ t i s k o g s k ø n s o m e n G u d v a r d e n n e s i d s t e t r a a d t B i n g s i M ø d e ; m e n F o r h a n d l i n g e r n e m a a h a v e g j o r t e t u a l m i n d e l i g g u n ­ s t i g t I n d t r y k p a a h a m , t h i v e d d e r e s S l u t n i n g y t r e d e h a n t i l J . H . B i n g : h a v d e j e g k e n d t d * H e r r e r t i d l i g e r e , v a r i n ­ g e n a n d r e b l e v e n m i n F o r l æ g g e r . N a v n l i g i d e b e v æ g e d e , s t e m n i n g s f u l d e A a r u n d e r d e n f ø r s t e s l e s v i g s k e K r i g v a r E t a b l i s s e m e n t e t e t M ø d e s t e d , h v o r h e n m a n s ø g t e f o r a t u d v e k s l e N y t fr a K r i g s s k u e p l a d ­ sen-. H e r i n d e v r i m l e d e d e t a f O f f i c e r e r , s o m f o r e t o g d e s i d ­ s t e I n d k ø b i n d e n A f r e j s e n . D e r s a a s H a f f n e r o g B l i x e n i d e r e s f l u n k e n d e n y e U n i f o r m e r s o m H e r r e g a a r d s s k y t - t e r ; h e r s a g d e e n u n g , s t r a a l e n d e R y t t e r o f f i c e r F a r v e l t il d e n y n g r e B r o d e r B i n g m e d d e O r d : m a n s i g e r j o n o k , a t P r i n s e n a f N o e r s k a l v æ r e m i n F a d e r , m e n d e t s k a l i k k e f o r h i n d r e m i g i a t h u g g e d e n F o r r æ d e r n e d , n a a r j e g t r æ l ­ f e r h a m . D e n u n g e K r i g e r h i l s t e s m e d s t r a m H o n n ø r a f B o u r n o n v i l l e , d e r n e t o p k o m , b l u s s e n d e a t m a r t i a l s k I v e r , f r a s i n V a g t t j e n e s t e s o m L i v j æ g e r . I C h e f e r n e s l i l l e K o n t o r , i n d e r s t i S t u e e t a g e n , m o d t o g e s i d e D a g e m a n g e n f o r t r o l i g M e d d e l e l s e , l a g d e s m a n g e P l a n e r . H . P . H o l s t , s o m h a v d e i n d f u n d e n s i g f o r a t t r æ f l e d e s i d s t e A f t a l e r f o r i n d e n s i n S t u d i e r e j s e t i l V a l p l a d s e n , e n R e j s e , s o m f a n d t s i t l i t t e r æ r e U d s l a g — s o m o v e n f o r o m t a l t p a a B i n g s F o r l a g i » d e n l i l l e H o r n b l æ s e r « , m ø d t e s h e r m e d G e n r e m a l e r e n N . S i m o n s e n , h v e m d e t b l e v o v e r d r a g e t al B i n g s a t m a l e d e n R æ k k e K r i g s b i l l e d e r , d e r s p r e d t e s o v e r

2 2

h e l e L a n d e t s o m S t a a l s t i k e l l e r i l i t o g r a f i s k G e n g i v e l s e . S a a d a n n e A r b e j d e r k u n d e d e n g a n g i k k e u d f ø r e s h e r h j e m ­ m e , m e n m a a t t e u d f ø r e s i P a r i s h o s d e t b e k e n d t e F i r m a G o u p i l , m e d h v i l k e t B i n g s s l u t t e d e e n n ø j e o g i n t i m F o r ­ b i n d e l s e . D e t v a r m e d A n b e f a l i n g f r a G o u p i l , a t H o r a c e V e r n e t , d e r p a s s e r e d e B y e n p a a V e j e n f r a S t. P e t e r s b o r g til H a v r e , o p s ø g t e B r ø d r e n e B i n g , s o m o p b ø d a l t f o r a t g ø r e d e n b e r ø m t e G æ s t O p h o l d e t i K ø b e n h a v n b e h a g e ­ l i g t . B i n g s F o r b i n d e l s e r m e d F r a n k r i g v a r o v e r h o v e d e t i n t i m e o g m a n g e a r t e d e ; d e s a t t e s a a l e d e s d e v a r m t p a t r i o ­ t i s k e B r ø d r e i S t a n d t i l a t t i l b y d e d e t d a n s k e U d e n r i g s ­ m i n i s t e r i u m e n l e t o g b e k v e m A d g a n g t i l a t f a a d a n s k s i n ­ d e d e A r t i k l e r o p t a g e t i f r a n s k e B l a d e g e n n e m »Havcis B u llie r «, e t b e k e n d t K o r r e s p o n d a n c e b u r e a u . E t T i l b u d , M i n i s t e r i e t i m i d l e r t i d i k k e f a n d t s i g f o r a n l e d i g e t t i l a t b e ­ n y t t e . D e t v a r t i l B r ø d r e n e B i n g , G. B e r l i n g h e n v e n d t e s i g m e d F o r s l a g o m , a t d i s s e s k u l d e a f k ø b e h a m d e t b e ­ k e n d t e B o g t r y k k e r i m e d t i l h ø r e n d e A v i s . H a n a n s a a n e m ­ l i g D r i f t e n a f d e n n e V i r k s o m h e d f o r u f o r e n e l i g m e d d e n n y e H o f s t i l l i n g o g K a m m e r h e r r e t i t e l , h a n h a v d e o p n a a e t e f t e r F r e d e p i k V I I s T r o n b e s t i g e l s e . O m K ø b e s u m m e n f o r F o r e t a g e n d e t e n e d e s m a n v e l , m e n F o r r e t n i n g e n s t r a n d e d e p a a B i n g s F r y g t f o r , a t »B e r lin g sk e T id end es « P r i v i l e g i u m — a f h v i l k e t F o r e t a g e n d e t s V æ r d i d e n g a n g a f h a n g — i k k e r e t l æ n g e s k u l d e o v e r l e v e O v e r d r a g e l s e n . L y k k e d e s d e t s a a l e d e s i k k e a t g j e n n e m f ø r e d e n n e P l a n , v a r d e r a n d r e , s o m t r i v e d e s b e d r e . H e r f a n d t S t e n t r y k k e r F e r s l e w d e K o m p a g n o n e r , s o m k u n d e p a r r e d e r e s K a p i t a l o g E r f a r i n g m e d h a n s t e k n i ­ s k e I n d s i g t . B i n g & F e r s l e w o v e r t o g e s s e n e r e a f S t i f t e ­ r e n s S ø n C. F e r s l e w , s o m u d v i d e d e F i r m a e t s O m f a n g t i l d e t s n u v æ r e n d e B e t y d n i n g ; m e n G r u n d e n l a g d e s i F o r ­ b i n d e l s e m e d B r ø d r e n e B i n g . D e t v a r o g s a a d i s s e , d e r s a t t e C u l m s e e i S t a n d t i l a t d r i v e P a p f a b r i k e n v e d R o s k i l

23

d e , e n V i r k s o m h e d , s o m s æ r l i g m a a t t e i n t e r e s s e r e H . J . B i n g & S ø n , h v i s H o v e d a f s æ t n i n g i P r o v i n s e r n e n e t o p b e s t o d i d e n n e V a r e . S e n e r e i T i d e n s ø g t e K ø b m æ n d e n e D . H a l b e r s t a d t o g F . P h i l i p h e n t il B i n g s , f o r s a m m e n m e d d e m a t d a n n e I n t e r e s s e n t s k a b e t : Christian s h a v ns D am pm ø lle . O g s a a B u d o l p h P u g g a a r d f a n d t h o s M . H . & J . H . B i n g v i l l i g t Ø r e f o r s i t F o r s l a g o m a t d a n n e e t s t o r t B e d e r i , s o m o v e r t o g o g i e n R æ k k e a f A a r d r e v S ø f a r t m e d e t s t o r t A n t a l K o f f a r d i s k i b e , s o m s e j l e d e p a a o v e r ­ s ø i s k e P l a d s e r . D e t s y n e s e f t e r a l t a t d ø m m e , a t t a l r i g e S p o r h a r f ø r t i n d t i l E t a b l i s s e m e n t e t p a a H j ø r n e t a f P i l e s t r æ d e o g K r o n ­ p r i n s e n s g a d e , o g a t m a n i D a t i d e n s F o r r e t n i n g s v e r d e n n æ r e d e T i l l i d t i l C h e f e r n e s F o r e t a g e l s e s a a n d o g A r b e j d s ­ e v n e . H e l t n a t u r l i g t f a l d t d e t d e r f o r f o r F r . G r ø n d a h l a t h e n v e n d e s i g t il M . H . o g J. H . B i n g , d a h a n s y s l e d e m e d T a n k e n o m a t o p r e t t e e n P o r c e l l æ n s f a b r i k .

24

FREDERIK VILHELM GRØNDAHL

BING & GRØNDAHL E n D a g i 1 8 5 2 t r a a d t e a l t s a a G r ø n d a i i l , e n u n g A r ­ b e j d e r fr a S t a t s f a b r i k k e n , i n d i d e t k e n d t e E t a b l i s s e ­ m e n t f o r a t f o r e l æ g g e d e t s C h e f e r s i n e P l a n e r . D i s s e g i k u d p a a — i k k e F a b r i k a t i o n a f e g e n t l i g t P orce llæn , m e n p a a a t t i l v i r k e F i g u r e r o g R e l i e f s , m e s t K o p i e r e f t e r T h o r - v a l d s e n s A r b e j d e r , i s a a k a l d t B i s q u i t . M e d d e n n e V i r k ­ s o m h e d v a r h a n n ø j e b e k e n d t f r a s i n S y s s e l s æ t t e l s e s o m » F i g u r m a g e r « p a a d e n g a m l e F a b r i k p a a K ø b m a g e r g a d e . P l a n e n v a r b e s k e d e n i s i t O m f a n g , s y n t e s p e k u n i æ r t o v e r k o m m e l i g , o gG R øN DAH L S s m u k k e P e r s o n , h a n s f r e j -

25

d i g e a a b n e V æ s e n g j o r d e e t v i n d e n d e I n d t r y k p a a d e e r ­ f a r n e F o r r e t n i n g s m æ n d , f o r h v e m h a n u d v i k l e d e s i n e T a n k e r . A l t i n o g e n T i d h a v d e h a n v æ r e t o p t a g e t a f s i t P r o j e k t ; t h i F o r h o l d e n e p a a d e t g a m l e A r b e j d s s t e d h u e d e i k k e d e n r a s k e , v i r k e l y s t n e M a n d . E f t e r e n s m u k P e r i o d e i S l u t n i n g e n a f d e t 1 8 . A a r h u n - d r e d e o g e t A a r t i i n d i d e t 1 9 d e v a r F a b r i k e n s t a g n e r e t i s i n U d v i k l i n g . F ø r s t o g f r e m m e s t p a a G r u n d a f d e v a n s k e ­ l i g e ø k o n o m i s k e F o r h o l d i f o r r i g e A a r h u n d r e d e s f ø r s t e F j e r d e d e l , s e n e r e h e n f o r d i m a n f r a R e g e r i n g e n s S i d e s y n t e s a t h a v e m i s t e t L y s t t i l o g I n t e r e s s e f o r d e n S t a t s ­ d r i f t , s o m e n g a n g h a v d e v æ r e t M e r k a n t i l i s m e n s A l p h a o g O m e g a . O g n u e f t e r S y s t e m s k i f t e t v a r e n n y T i d i n d e , m e n i k k e til G u n s t f o r F a b r i k k e n . D e T a n k e r , d e r v a r f r e m m e , v i s t e e n a n d e n V e j : h e n a d p r i v a t I n i t i a t i v , fr i K o n k u r r e n c e , f r i H a n d e l , fr i N æ r i n g — d e t h e l e M a n ­ c h e s t e r k a p e l . I R i g s d a g e n h a v d e d e r a l t h æ v e t s i g S t e m ­ m e r m o d d e n n e S t a t s d r i f t , s o m s l u g t e P e n g e o g a t t e r P e n ­ g e ; T s c i i e r n i n g v a r b e g y n d t d e P h i l i p p i k a , s o m i 1 8 6 7 f ø r t e S t a t s f a b r i k k e n o v e r i p r i v a t e H æ n d e r . U n d e r d i s s e O m s t æ n d i g h e d e r v e n d t e M i n i s t e r i e t d e t d ø v e Ø r e t i l d e F o r e s t i l l i n g e r o m F o r a n d r i n g e r o g F o r b e d r i n g e r , d e r f r e m k o m f r a F a b r i k k e n s L e d e r e . O g d i s s e h a v d e k u n e t S k u l d e r t r æ k t i l o v e r s f o r d e n u n g e , v a r m b l o d i g e G r ø n - d a i i l , n a a r h a n — v i r k e l y s t e n o g o p f i n d s o m s o m h a n v a r — f r e m k o m m e d F o r s l a g t i l Æ n d r i n g a l A n s t a l t e n s D r i f t . H a n m a a t t e s ø g e u d e f t e r f o r a t f a a s i n e V i n g e r s t r a k t — d e n V e j v a r j o i F o r v e j e n b e t r a a d t a f h a n s K a m m e r a t o g F a g f æ l l e P . I p s e n , d e r i 1 8 4 3 h a v d e a n l a g t s i n T e r r a - k o t t a f a b r i k . D e t m a a d e r f o r h a v e j u b l e t i h a m , d a B r ø ­ d r e n e B i n g b e s l u t t e d e s i g t i l a t o p t a g e h a n s I d é o g u n ­ d e r N a v n e t » B in g & G r ø n d a h l « a t a n l æ g g e e n P o r c e l l æ n s - f a b r i k m e d a l l e n y m o d e n s E r f a r i n g e r o g F r e m s k r i d t ; n u s k u l d e h a n v i s e d e g a m l e , f o r n e m m e H e r r e r d e r h e n n e , h v a d h a n k u n d e u d r e t t e . L i d e t a n e d e h a n d e n g a n g , h v o r

2 6

l a n g o g m ø j s o m m e l i g V e j e n s k u l d e b l i v e , o g a t h a n i k k e s k u l d e o p l e v e a t s e d e n t i l b a g e l a g t . R e t h u r t i g t m a a F o r h a n d l i n g e r n e v æ r e g a a e d e f o r s i g , t h i a l l e r e d e t i d l i g p a a A a r e t 1 8 5 3 h e j s t e s K r a n s p a a B y g ­ n i n g e n , d e r v a r b e l i g g e n d e p a a e n G r u n d , s o m v a r t i l s k ø ­ d e t B r ø d r e n e B i n g a f J u s t i t s r a a d T i i a y s e n p a a e g n e o g M e d e j e r s V e g n e . M e d e n s m a n s a a l e d e s i F o r a a r e t v a r t r a v l t b e s k æ f t i g e t m e d a t b r i n g e H u s e t u n d e r T a g , v a r F a b r i k a t i o n e n a l t f o r l æ n g s t b e g y n d t . P a a e t l i g e o v e r f o r F a b r i k k e n l i g g e n d e T e r r æ n , d e t d e r n u b e g r æ n s e s a f P l a ­ t a n v e j o g H e n r i k I b s e n s V e j , h a v d e m a n l e j e t P l a d s t i l n o g l e i n t e r i m i s t i s k e A r b e j d s l o k a l e r , i h v i l k e M o d e l l e r u d f ø r t e s o g F o r m e r s t ø b t e s u n d e r L e d e l s e a f G r ø n d a h l . D e t h a v d e k n e b e t f o r h a m a t s k a f f e s i g f o r n ø d e n B i s t a n d d e r t i l . D e r v a r a d s k i l l i g e K o l l e g e r fr a S t a t s f a b r i k k e n , s o m h a v d e l o v e t a t f ø l g e h a m o v e r R u b i c o n ; m e n d e h a v d e , d a d e t a f g ø r e n d e Ø j e b l i k k o m , i k k e r i g t i g T r o t i l C æ s a r o g h a n s L y k k e o g f o r e t r a k a t s e T i d e n a n . D e n d a v æ r e n d e A d m i n i s t r a t o r p a a F a b r i k k e n , B e r g s ø e , h j a l p h a m i m i d ­ l e r t i d m o d s i n V i l j e o v e r V a n s k e l i g h e d e n ; h a n a f f o r d r e d e n e m l i g s i t P e r s o n a l e e n b i n d e n d e E r k l æ r i n g o m , a t d e t a l d r i g v i l d e t a g e A r b e j d e p a a d e n n y e F a b r i k . S a a v a r T æ r - n i n g e r n e k a s t e d e f o r a d s k i l l i g e a f G r ø n d a h l s u n g e K a m ­ m e r a t e r , d e t r a f d e r e s V a l g , b a n d t d e r e s S k æ b n e t i l d e n V i r k s o m h e d , s o m f o r d e m b a r F r e m t i d e n i s i g ; d e r k n y t ­ t e d e s h e r v e d e t B a a n d , s o m i k k e s e n e r e s k u l d e l ø s e s . S a a s y s l e d e d a i d e t a r v e l i g e , f o r T i l f æ l d e t o p f ø r t e , T r æ ­ b a r a k k e r t r a v l e H æ n d e r m e d a t d a n n e d e F i g u r e r , s o m s k u l d e o v e r f ø r e s i L e r e t ; M o d e l l e r n e b l e v c e n s u r e r e t a f g a m l e H . V . B i s s e n , h v e m B r ø d r e n e B i n g h a v d e f o r m a a e t t i l a t s æ t t e s i t im p r im a tu r p a a h v e r S k u l p t u r , f o r i n d e n d e n o v e r g a v e s t i l S t ø b n i n g , i m e d e n s S t e n p a a S t e n f ø j e ­ d e s t i l F a b r i k b y g n i n g e n p a a d e n a n d e n S i d e V e j e n . T h i o m e n G a d e v a r d e r d e n g a n g i k k e T a l e ; h v o r n u V e ­ s t e r b r o g a d e b r y s t e r s i g s o m H o v e d g a d e m e d e n g e l s k B r o

27

l æ g n i n g , e l e k t r i s k S p o r v o g n , 5 E t a g e s H u s e o g T e l e f o n ­ n e t , l ø b d e r i 1 8 5 3 e n a a b e n L a n d e v e j , p a a b e g g e S i d e r b e ­ g r æ n s e t a f d y b e G r ø f t e r . E n T u r d e r u d k u n d e e f t e r O m ­ s t æ n d i g h e d e r n e v æ r e v i d t l ø f t i g n o k , n a a r m a n i k k e p a s ­ s e d e A f g a n g s t i d e n f o r d e O m n i b u s s e r , d e r b e s ø r g e d e T r a ­ f i k k e n m e l l e m A m a g e r t o r v o g V a l b y . U d g e n n e m V e s t e r ­ p o r t m e d d e n s V o g n r u m m e l , a d d e n u n d e r l i g t b u g t e d e B r o , o v e r S t a d s g r a v e n , f o r b i Tivo li p a a d e n e n e S i d e , K on ­ g en s K lub s S o m m e r l o k a l e p a a d e t n u v æ r e n d e ■»Nalio- n a ls « G r u n d p a a d e n a n d e n S i d e , m e d Vesterbros Teater , d e n g a m l e H o v e d s t a t i o n t i l v e n s t r e , K v æ g f o l d e n e o g Ac­ ciseboden t i l h ø j r e t r a v e d e m a n o v e r t o p p e d e B r o s t e n u d a d V e s t e r b r o t il. E n t a r v e l i g F o r s t a d t i l d e n t a r v e l i g e H o ­ v e d s t a d , s o m l a a i n d e k l e m t a f s i n e V o l d e . S p r e d t o g u s y m ­ m e t r i s k B e b y g g e l s e , s n a r t e t S t u e h u s f o r a n e n m æ g t i g T ø m m e r p l a d s , s n a r t e n G æ s t g i v e r g a a r d , h v i s A r k i t e k t u r o g O m f a n g b a r V i d n e o m , a t d e n h a v d e k e n d t b e d r e D a ­ g e . D e D a g e n e m l i g , d a A f t e n g æ s t e r n e fr a B a i - i b e k s B a k ­ k e h u s p a a H j e m v e j e n o v e r n a t t e d e i »L ø u e /? « , f o r d i F ø r e t v a r s a a e l e n d i g t , a t d e i k k e o r k e d e l æ n g e r , e l l e r f o r d i K l o k k e n v a r b l e v e n s a a m a n g e , a t d e i k k e k u n d e s l i p p e g e n n e m V e s t e r p o r t . O g d e u t a l l i g e S l a g t e r i e r , d e r v a r h e n v i s t t i l a t s t i n k e d e r e s I n d h o l d u d i G a d e n s R e n d e s t e n , l a a h e r S i d e o m S i d e , d y b e E j e n d o m m e , h v i s H a v e r s t r a k ­ t e s i g m o d S y d t i l J e rn b a n edæm n in g en , m o d N o r d o v e r t i l GI. Kongevej. D o g f o r s a a v i d t v a r d e t e n d n u G a d e , m a n f æ r d e d e s p a a ; m e n v a r m a n n a a e t h i n s i d e s Jernporten , d e n s i r l i g e I n d g a n g s p o r t a l t i l F r e d e r i k s b e r g A l l é , f l a n k e ­ r e t a f Møllers V okskab ine t, K ø b e n h a v n s M adam e T u s sa n d , — v a r m a n n a a e t t il C i v i l i s a t i o n e n s O v e r d r e v . D e r s t r a k t e s i g k ø n n e , g a m l e H a v e r m e d f o r f r o s n e L a n d s t e d e r , s o m i k k e l æ n g e r e b e n y t t e d e s e f t e r d e r e s B e s t e m m e l s e , f o r d i d e t v e l h a v e n d e B o u r g o i s i e a l l e r e d e v a r b e g y n d t a t f o r ­ l æ g g e S o m m e r r e s i d e n s e n a d S t r a n d v e j e n til. D e r v a r p a a n y G æ s t g i v e r g a a r d e o g a t t e r G æ s t g i v e r g a a r d e ; a f a l l e 4*

28

VESTERPORTS RAVELIN MED BROEN OVER STADSGRAVEN

d i s s e »hu ide H a n e r « o g »sorte H este « s t a a r e n d n u k u n e n t i l b a g e , » u n d d i e k a n n f a l l e n ü b e r N a c h t « . D e t v a r h e r u d e i d e t y d e r s t e 1 h u l e , s o m d e t s i d s t e S t e d p a a B y e n s G r u n d , a t F a b r i k k e n r e j s t e s . R a m m e n f o r F o r e t a g e n d e t b l e v s t r a k s g j o r t n o g e t s t ø r ­ r e , e n d G r ø n d a h l o p r i n d e l i g h a v d e f o r e s l a a e t . D e t h y g g e ­ l i g e l i l l e V æ r k s t e d m e d e n n e m o g g e s v i n d t O v n t i l B r æ n ­ d i n g a f B i s q u i t f i g u r e r f o r d r e d e v e d n æ r m e r e B e r e g n i n g s a a m e g e n D r i f t s k a p i t a l , a t m a n h u r t i g t i n d s a a N ø d v e n ­ d i g h e d e n a f a t u d v i d e P l a n e n t i l o g s a a a t o m f a t t e F a b r i k a ­ t i o n e n a f e g e n t l i g t g l a s s e r e t P o r c e l l æ n f o r a t k u n n e d æ k ­ k e A n l æ g s o m k o s t n i n g e r n e v e d e n t i l s t r æ k k e l i g O m s æ t ­ n i n g . M a n m a a t t e d e r f o r k n y t t e n y e K r æ f t e r , t e k n i s k e o g k u n s t n e r i s k e t i l d e n u n g e A n s t a l t , o g V a l g e t f a l d t p a a t o M æ n d a f d e t s a m m e N a v n , C a n d . p h a r m . J u e l o g L a n d ­ s k a b s m a l e r A . J u u e l . O v n e n k o n s t r u e r e d e s e f t e r T e g ­ n i n g e r f r a U d l a n d e t , h v o r m a n n e t o p v a r b e g y n d t f o r ­ s ø g s v i s a t f y r e m e d S t e n k u l , i S t e d e t f o r m e d B r æ n d e . E r f a r n e F o l k r y s t e d e p a a H o v e d e t a d d e n n e u n g d o m m e ­ l i g e D r i s t i g h e d : K u l ! — P o r c e l l æ n e t m a a t t e j o b l i v e s o r t

29

VESTERBROGADE MED FABRIKKEN 1856

v e d A n v e n d e l s e n a f d e t t e M a t e r i a l e . T i l e n B e g y n d e l s e g i k d i s s e S p a a d o m m e i O p f y l d e l s e , P o r c e l l æ n e t bleu s o r t , s o r t s o m N a t t e n , o g d e t v a r f ø r s t e f t e r e n l a n g B æ k k e al m i s l y k k e d e B r æ n d i n g e r , e f t e r e n l a n g K a m p m e d d e t s t r i d i g e S t o f , a t d e t s a a n o g e n l u n d e l y k k e d e s a t o v e r v i n d e V a n s k e l i g h e d e r n e . M a a s k e h a rG R øN D A H L o p r i n d e l i g u n ­ d e r v u r d e r e t d i s s e , e l l e r o v e r v u r d e r e t s i n E v n e til a t o v e r ­ v i n d e d e m . U n d e r a l l e O m s t æ n d i g h e d e r v a r d e t e n t u n g o g b i t t e r T i d , h v o r h a n , E m p i r i k e r s o m h a n v a r , f o r g æ v e s k æ m p e d e m e d d e f ø r s t e L e v e a a r s B ø r n e s y g d o m m e . M o d ­ g a n g f u l g t e e f t e r M o d g a n g , S k u f f e l s e e f t e r S k u f f e l s e . D e n P o r c e l l æ n s m a s s e , m a n h a v d e f o r s k r e v e t f r a L im og e s i F r a n k r i g , e t æ d e l t o g f i n t M a t e r i a l e , v a r s a m m e n s a t u n ­ d e r a n d r e F o r u d s æ t n i n g e r — e n m e g e t l æ n g e r e v a r e n d e B r æ n d i n g — e n d d e n n y k o n s t r u e d e , d a n s k e O v n k u n d e f y l d e s t g ø r e , G l a s u r e n v i s t e s i g s a r t o g u h o l d b a r u n d e r d e n o r d l i g e H i m m e l s t r ø g ; d e t i l d f a s t e b o r n h o l m s k e L e r , a f h v i l k e t m a n s k u l d e f o r f æ r d i g e » K a p s l e r « t i l B e s k y t t e l ­ s e m o d B ø g o g F l a m m e i O v n e n , v a r m a n h e l l e r i k k e h e l ­ d i g m e d . K o r t s a g t , M i s è r e p a a M i s è r e . O g a l t i m e d e n s

30

v a r h a n s K o m p a g n o n e r , B r ø d r e n e B i n g , t r a v l t b e s k æ f t i ­ g e d e m e d a t s k a f f e d e t P r o d u k t , h a n e n d n u i k k e v a r H e r ­ r e o v e r a t f r e m s t i l l e , I n d p a s o g U d b r e d e l s e o v e r d e t g a n ­ s k e L a n d . P a a e n v i s M a a d e v a r d e n n e O p g a v e v a n s k e l i g , f o r s a a - v i d t s o m d e t g j a l d t o m a t s k a b e M a r k e d f o r e n V a r e , d e r h i d t i l i k k e v a r g j o r t t i l G e n s t a n d f o r d e t s t o r e P u b l i k u m s F o r b r u g . D e v e l h a v e n d e F a m i l i e r f o r s y n e d e s i g v e l m e d k o s t b a r t f r a n s k P o r c e l l æ n e l l e r e n g e l s k F a j a n c e h o s C o m - m e r c e r a a d P e t e r s e n p a a K o n g e n s N y t o r v , d e r h v o r n u P r iva tb a n k en s G a a r d l i g g e r , n a a r d e d a i k k e f o r e t r a k d e t h j e m m e g j o r t e » b l a a m ø n s t r e d e T ø j « . M e n i H o v e d s a g e n g j a l d t d e t 0111 a t v æ r e S t i f i n d e r , a t f i n d e V e j u d t i l d e m a n g e K ø b e r e i B y o g p a a L a n d , f o r h v e m d e n n e A r t i ­ k e l i n d t i l n u h a v d e v æ r e t e n u k e n d t L u k s u s . M e d H o ­ v e d s t a d e n a f f a n d t m a n s i g l e t ; i d e t B i n g ’s k e E t a b l i s s e ­ m e n t b l e v e n A f d e l i n g , s o m h i d t i l h a v d e v æ r e t f o r b e h o l d t B o g h a n d e l e n , r ø m m e t ti] e n U d s t i l l i n g a f d e t n y e F a b r i ­ k a t . K u n d e r n e v a r m a n p a a F o r h a a n d s i k k e r p a a : E n ­ h v e r , s o m k ø b t e U d s t y r e l l e r s ø g t e e n G a v e , m a a t t e i d e D a g e i n d t i l B i n g s ; P e r s o n a l e t d e r i n d e v æ n n e d e h u r t i g t P u b l i k u m t i l a t v æ l g e G e n s t a n d e a f d e t n y e , d a n s k e P o r ­ c e l l æ n , i S t e d e t f o r d e A r b e j d e r a f B r o n c e e l l e r G l a s , m a n h i d t i l h a v d e a n b e f a l e t . D e E k s p e d e r e n d e s I v e r o g B e g e j s t ­ r i n g f o r d i s s e S a g e r a f n a t i o n a l t A r b e j d e b l e v j u s t i k k e m i n d r e v e d d e n O m s t æ n d i g h e d , a t d e r e s s t r e n g e æ l d s t e C h e f h a v d e e t o p m u n t r e n d e S m i l o g B i f a l d i B e r e d s k a b f o r d e n h e l d i g e , d e r k u n d e m e l d e 0111 e t s t ø r r e S a l g a f P o r c e l l æ n , m e d e n s d e a n d r e s M e d d e l e l s e o m S a l g a f K u n s t - o g G a l a n t e r i v a r e r m o d t o g e s m e d e n b e t e g n e n d e T a v s h e d . E j h e l l e r f o r P r o v i n s b y e r n e s V e d k o m m e n d e v a r m a n u d e n M i d l e r t i l a t u d f o l d e e n v i r k s o m P r o p a ­ g a n d a . F i r m a e t s ø v e d e R e j s e n d e b e s ø g t e j o d e H a n d l e n d e f l e r e G a n g e a a r l i g , o g d e t f a l d t i k k e v a n s k e l i g t a t a f s æ t t e e n V a r e , d e r i n t r o d u c e r e d e s a f o g b l e v a n b e f a l e t fr a e t

31

E t a b l i s s e m e n t m e d s a a g r u n d f æ s t e t e n A u t o r i t e t . N a v n l i g v a r M . H . B i n g s æ l d s t e S ø n , J . M . B i n g d e n s e n e r e C h e f f o r H u s e t H . J . B i n g & S ø n d e r , e f t e r n o g l e S t u d i e a a r o " o i E n g l a n d o g F r a n k r i g , v a r v e n d t h j e m til D a n m a r k o g p a a F o r r e t n i n g e n s V e g n e b e s ø g t e K u n d e r n e i K o n g e r i g e t

KOLBERGS SATYR PAA PANTER

o g H e r t u g d ø m m e r n e , v i r k s o m i d e n g o d e S a g s T j e n e s t e . V e d e n B o g h a n d l e r , s o m v æ g r e d e s i g v e d a t k ø b e e n S a m l i n g B i s q u i t f i g u r e r , h a n h a n d l e d e s t i k i m o d s i n e g e n F o r r e t n i n g s v e l f o r s t a a e d e I n t e r e s s e . N æ s t e n 3 0 A a r e t t e r f o r e v i s t e e n g a m m e l B o g h a n d l e r i A a l b o r g m e d e t v e m o - d i g t S m i l F a b r i k k e n s d a v æ r e n d e C h e f e n Johann e sg n ipp e , s o m d e n a r m e M a n d i 1 8 5 5 h a v d e k ø b t a l h a n s S l æ g t ­ n i n g ; d e t v a r a l d r i g l y k k e d e s a t s æ l g e d e n o g i 1 i d e r n e s

Made with