Dr. M.H.M. de Wolf - Psychoanalytische behandelingen

1

Het psychoanalytisch kader

Inleiding In dit hoofdstuk zal het vooral gaan om datgene wat een bepaalde wijze van kijken naar de persoonlijkheid, de ontwikkeling en de mogelijkheden om te groeien en eventueel te veranderen tot een specifiek psychoanalytische maakt. Psychoanalyse wordt door mij opgevat als een referentiekader waarbinnen theorieën over het ontstaan van de persoonlijkheid, over de normale en de viante ontwikkeling, over de techniek van het veranderen van gedrag en over het opnieuw op gang brengen van een gestagneerde ontwikkeling hun plaats hebben. Dit houdt in dat de afgelopen jaren een grote verscheidenheid aan behandelvarianten is ontwikkeld. Tegelijkertijd moet ook worden vastgesteld dat het psychoanalytisch conceptueel denkkader aanzienlijk is veranderd. In zichten uit relevante andere kennisdomeinen zijn opgenomen binnen het psy choanalytisch denkkader. De psychoanalyse is dan ook met recht dynamisch te noemen. Bewust-onbewust Het concept ‘onbewust’ staat in de psychoanalyse centraal. Freud onderscheid de een drietal aspecten. 1 In de eerste plaats bedoelde hij met het onbewuste datgene wat niet toegan kelijk is voor het bewustzijn en toch niet verdrongen is, tegenwoordig ook wel het procedureel onbewuste genoemd, hetgeen te maken heeft met ge woonten en vaardigheden. In dit verband sprak hij over het ‘primair onbe wuste’ of het ‘niet-bewuste’. Dit niet-bewuste is nooit in het bewustzijn ge weest en zal daarin ook nooit in de vorm van herinneringen kunnen worden opgenomen. Het kan overigens wel tot uitdrukking komen in gedrag. 2 In de tweede plaats duidde hij met het concept ‘onbewust’ datgene aan wat verdrongen moest worden omdat het niet acceptabel was op bewust ni veau. Het betreft hier conflicten en impulsen. Door te duiden kan dat deel weer tot bewustzijn worden gebracht. Dit is wat we traditioneel het ‘dyna misch onbewuste’ noemen. 3 Ten slotte beschrijft Freud het ‘voorbewuste’, datgene wat niet spontaan wordt herinnerd, maar wat iemand zich wel bewust kan worden zodra de aandacht erop wordt gericht.

1.1

1.2

27