StadskonduktørembedetsOpgaverGennemTiderne

086549190

101 KØBENHAVNS KOMMUNES BIBLIOTEKER

Stadskonduktørembedets

opgaver gennem tiderne

E X L I BR I 6

K Ø B E N H A V N S R A A D H U S - B I B L I O T E K

EH

J.

S t a d s k o n d u k t ø r e m b e d e t s

o p g a v e r g e n n e m t i d e r n e . 1690 - 1 9 1 6 .

I n d l e d e n d e b e m æ r k n i n g e r .

I ’’T i d s s k r i f t f o r O p m å l i n g s - o g M a t r i k u l s v æ s e n ” f r e m ­ k om i 1 9 0 3 e n a r t i k e l b e t e g n e t " H i s t o r i s k e B e m æ r k n i n g e r v e d r ø ­ r e n d e K ø b e n h a v n s S k a t t e - o g M a t r i k u l s v æ s e n " . F o r f a t t e r e n a f d e n n e , a f d ø d e a f d e l i n g s c h e f , l a n d i n s p e k t ø r B o o c k , g j o r d e h e r i s t o r e t r æ k r e d e f o r v æ s e n t l i g e d e l e a f s t a d s k o n d u k t ø r e m b e d e t s h i ­ s t o r i e , o g v i s s e f o r h o l d b e s k r e v h a n m e g e t d e t a i l l e r e t . B o o c k s a r b e j d e h a r v æ r e t e t u d m æ r k e t g r u n d l a g f o r m i t f o r s ø g p å a t komme t i l b u n d s i d e t r i g h o l d i g e k i l d e m a t e r i a l e , f o r d e r v e d næ rm e r e a t u d d y b e d e v i g t i g s t e f o r h o l d i e m b e d e t s u d v i k l i n g ; m i n r e d e g ø r e l s e k a n d o g k u n b e t r a g t e s s om e n a m a t ø r s f o r s ø g i s å h e n s e e n d e . E n v æ s e n t l i g d e l e r a l l e r e d e o f f e n t l i g g j o r t d e l s i K ø b e n h a v n s f ø r s t e k o m m u n a l k a l e n d e r a f 1 9 3 1 o g d e l s i e m b e d e t s j u b i l æ u m s s k r i f t a f 1 9 ^ 0 , s a m t i f o r o r d e t t i l v o r N i v e l l e m e n t s - f o r t e g n e l s e a f 19 ^ 5 * I m o d s æ t n i n g t i l d i s s e o f f e n t l i g g ø r e l s e r e r d e n h e r f o r e l i g g e n d e s t æ r k t d e t a i l l e r e d e r e d e g ø r e l s e i k k e f r e m k o m m e t v e d n o g e n y d r e f o r a n l e d n i n g , o g d e n e r i k k e , s om d e t i d l i g e r e , u d f o r m e t med o f f e n t l i g g ø r e l s e f o r ø j e , men k u n f o r e t m e r e i n ­ t e r n t f o r u m , f ø r s t o g f r e m m e s t f o r e v e n t u e l t i n t e r e s s e r e d e b l a n d t e m b e d e t s p e r s o n a l e n u o g i f r e m t i d e n , o g d e n f o r e l i g g e r d e r f o r k u n s om d u p l i k a t i r e t f å e k s e m p l a r e r . N å r j e g e r s t o p p e t o p v e d m i n e g e n a n s æ t t e l s e s k y l d e s d e t t e g a n s k e e n k e l t , a t j e g k u n h a r v æ r e t i n t e r e s s e r e t i f o r h o l d e n e f o r u d f o r m i n e g e n t i d . N o v e m b e r 19 6 1 .

O v e K j e l d s e n .

K ø b e n h a v n s k o m m u n a l b e s t y r e l s e f e j r e d e 2 5 0 - å r s d a g e n f o r s t a d s k o n d u k t ø r e m b e d e t s o p r e t t e l s e v e d d e n 6 . o k t o b e r 19^0 a t u d g i v e e t j u b i l æ u m s s k r i f t i n d e h o l d e n d e e n k o p i a f G e d d e s k v a r t e r k o r t o v e r K ø b e n h a v n 1 7 5 7 o g e n k o r t r e d e g ø r e l s e f o r f o r h i s t o r i e n t i l e m b e d e t s o p r e t t e l s e o g f o r k o r t e n e s t i l b l i v e l s e . D e s u d e n v a r d e r f o r e t a g e t e l e t g e n n e m g a n g a f e m b e d e t s v i r k e i n d t i l 1 7 5 7 . M a n f i k i m i d l e r t i d i k k e d e n g a n g l e j l i g h e d t i l a t komme n m e r e i n d p å e m b e d e t s v i d e r e u d v i k l i n g o g t i l a t s e , h v o r l e d e s d e r e f ­ t e r h å n d e n b l e v p å l a g t d e t e n mængde f o r s k e l l i g a r t e d e o g b e t y d n i n g s f u l ­ d e o p g a v e r i s a m f u n d e t s i n t e r e s s e . D e t t e s k a l d e r d e r f o r n u i s t o r e t r æ k g ø r e s næ rm e r e r e d e f o r . S t a d s k o n d u k t ø r e m b e d e t b l e v - s om næ rm e r e o m h a n d l e t i j u b i l æ ­ u m s s k r i f t e t - f ø r s t o g f r e m m e s t o p r e t t e t med d e t f o r m å l f o r ø j e a t h o l d e o r d e n p å b e s k a t n i n g s g r u n d l a g e t : d e n u n d e r 1 5 » f e b r u a r 1690 a f k o n g e n a p p r o b e r e d e G r u n d t a k s t , o g d e r m e d o g s å h o l d e r e d e p å d e e n k e l t e g r u n d e s r e t t e s t ø r r e l s e , h v o r v e d d e r e f t e r h å n d e n o p s t o d e n E j e n d o m s m a ­ t r i k e l . D e t t e a t å j o u r h o l d e i s e n a f b e s k a t n i n g s g r u n d l a g e t p å h v i l e d e s t a d s k o n d u k t ø r e n m e d f ø r t e r e t h u r t i g t - d e t næ p p e r e t k e n d t e - a t o g s å p å l i g n i n g e n o g o p p e b ø r s e l e n a f de k ø b e n h a v n s k e b o r g e r e s s k a t t e r , s a m t r e g n s k a b e r n e o v e r d i s s e , k om t i l a t p å h v i l e s t a d s k o n d u k t ø r e n , i de p å ­ f ø l g e n d e c a . 175 å r . M a n må i d e n n e f o r b i n d e l s e g ø r e s i g k l a r t , a t i æ l d r e t i d e r , j a h e l t t i l h e n i m o d d e t t e å r h u n d r e d e s b e g y n d e l s e , v a r e j e n d o m s s k a t t e r ­ n e f o r K ø b e n h a v n s v e d k o m m e n d e i ø k o n o m i s k h e n s e e n d e a f l a n g t s t ø r r e b e ­ t y d n i n g e n d a l l e a n d r e s k a t t e r o g a f g i f t e r t i l s a m m e n . N å r d e r n u i s t o r e t r æ k s k a l g i v e s e t s a m l e t b i l l e d e a f s t a d s k o n d u k t ø r e m b e d e t s o m f a t t e n d e v i r k e g e n n e m t i d e r n e , k om m e r man v a n s k e l i g t u d e n o m , a t m å t t e g å h e l t t i l b a g e t i l d e n f ø r s t e s t a d s k o n ­ d u k t ø r s - M a n g o r s - t i d . 1 l ) S e r v i d a f ø r s t p å M a n g o r s i n s t r u k s a f 5 0 . j a n u a r 169 ^ , d a h e d d e r d e t i § 1 : ,fH a n s k a l h a v e f l i t t i g I n d s e e n d e m e d , a t G a ­ d e r n e b l i v e i n d r e t t e d e i d e r e s b e s k i k k e d e L i n i e r ----- o g maa I n g e n l a d e o p s æ t t e B y g n i n g , M u u r e l l e r P l a n k e w e r k u d t i l G a d e n , f ø r e n d d e h a v e l a d e t f o r d r e ham h e n p a a S t e d e t , L i n i e r n e a t a n v i s e o g d e r p a a e r l a n g e t o O o 1 v

- 1 -

h a n s A t t e s t , a t samme L i n i e r e r e t i l b ø r l i g e a n l a g d e o g i n d r e t t e ­ d e . ” I f ø l g e § 2 s k a l h a n g i v e n ø j e a g t p å , a t d e r v e d æ n d r i n ­ g e r a f b y g g e p l a d s e r ” i n t e t im o d G r u n d t a k s t e n f o r e t a g e s e l l e r h a n d ­ l e s , m e n a t e n h v e r b e h o l d e r s i t r e t t e A l n e m a a l o g b e s k i k k e d e D e e l a f T a x t e n , s a a a t i n g e n C o n f u s s i o n i samme G r u n d t a x t v e d n o g e n p a r t i c u l a i r F o r a n d r i n g f o r a a r s a g e s . ” S t a d s k o n d u k t ø r e n s k u l l e d e r f o r i f ø l g e i n s t r u k s e n s § 3 v e d a l l e G r u n d e s o g E i e n d o m m e s F o r r e t n i n g e r væ r e t i i s t æ d e o g o p t a g e P l a d s e n s r e t t e A l n e m a a l . i V i d e o g B r e d e , s om d e V e d k o m m e n d e a f ham s k a l t a g e b e s k r e v e n , o g u d i D o k u m e n t e r n e O r d f r a O r d l a d e i n d f ø r e . ” S t a d s k o n d u k t ø r e n s b e s k r i v e l s e u d g j o r d e g r u n d e n s M å l e b r e v . A t s t a d s k o n d u k t ø r e n i f ø l g e i n s t r u k s e n t i l l i g e s k u l l e b i ­ s t å v a n d k o m m i s s i o n e n ” med A f r i d s n i n g e r a t g i ø r e o g W a t t e r p a s ( n i ­ v e l l e r i n g ) a t t a g e ” , f o r e k o m m e r , e n d e l m e r e n a t u r l i g t e n d , a t h a n o g s å s k u l l e b i s t å b r a n d k o m m i s s i o n e n " S l a n g e r n e s o g S p r ø i t e r n e s S t o r l i g h e d , Læ n g d e o g B r e d e i e t I n v e n t a r i u m a t f o r f a t t e ” . M a n må i m i d l e r t i d i d e n n e f o r b i n d e l s e e r i n d r e s i g , a t s t a d s b y g m e s t e r e n o g s t a d s k o n d u k t ø r e n d e n g a n g v a r s t a d e n s e n e s t e m å l e k y n d i g e t e k n i k e r e . U d o v e r d e a n f ø r t e o p g a v e r b l e v d e t e t m e g e t b e t y d e l i g t a r b e j d e , a t s t a d s k o n d u k t ø r e n o g s å i f ø l g e • i n s t r u k s e n " s k a l u d i d e n a f K o n g e n f o r o r d n e d e C o m m i s s i o n o v e r I n d q v a r t e r i n g e n g i ø r e a l f o r ­ n ø d e n T i e n e s t e med M a n d t a l l e r o g B i l e t t e r a t f o r f a t t e , i t e m med B o g o g a n d e n R i g t i g h e d a t h o l d e o v e r d e P l a d s e , s om F r i h e d f o r I n d q v a r t e r i n g e r f o r u n d t . ” H v o r i d e n n e b i s t a n d næ rm e r e b e s t o d s e s b e d s t v e d c i t e r i n g a f e n s e n e r e s k r i v e l s e a f 22 . d e c e m b e r 1 7 4 1 f r a i n d k v a r t e r i n g s k o m - 2 ) m i s s i o n e n ' i a n l e d n i n g a f , a t K o n g e n h a v d e f o r l a n g t e n d e l o p l y s ­ n i n g e r om i n d k v a r t e r i n g s v æ s e n e t . D e t h e d d e r h e r i b l . a . " A l l e S t a d e n s I n d v a a n e r e , s om b l i v e p a a l a g t a t b e t a l e I n d q v a r t e r i n g s p e n g e , e r e u d i 4 E t a t e r e l l e r J u r i s d i c t i o n e r i n d d e - l e d e O v e r e n h v e r a f d i s s e E t a t e r b l i v e r å p a r t e M a n d t æ l l e r f r a C o m m i s s i o n e n v e d h v e r i n d d e e l i n g u d f æ r d i g e d e med e t h v e r t H u u s e s N um m e r , G r u n d t a x t o g h v o r m e g e t e n h v e r t i l k o m m e r a t b e t a l e p r o p o r - t i o n a l i t e r e f t e r G r u n d t a x t e n , d i s s e M a n d t a l l e r ( s o m u d f æ r d i g e d e s a f s t a d s k o n d u k t ø r e n ) b l i v e r t i l d e b e s k i k k e d e B i l l e t S k r i v e r e h e n - s e n d t v e d B y e n s J u r i s d i c t i o n , s om d e n s t ø r s t e o g v i d t l ø f t i g s t e d e e l a f S t a d e n , e r O l d e r m a n d e n a l t i d b l e v e n a n v i i s t o g a n b e f a l e t v e d h a n s u n d e r h a v e n d e 2 4 R o d e m e s t r e ( e t d e n g a n g b o r g e r l i g t o m b u d ) a t l a d e B i l e t t e r n e f o r B o r g e r s k a b e t f o r f æ r d i g e O g s om d e v e d I n d ­ q v a r t e r i n g e n b e s k i k k e d e 2 4 R o d e m e s t r e b e s t a a r g e m e n l i g e n a f r i n g e o g

- 2 -

f a t t i g © H å n d v æ r k s f o l k o g f o r d i d e f l e s t e i b l a n d t d e n n em e r e d e s ­ u d e n i k k u n H æ t k y n d i g e i S k r i v e n o g R e g n i n g , s a a h a r d e t e y v æ r e t m u l i g t a t b r i n g e dem t i l a t e f t e r k o m m e d e f r a C o m m i s s i o n e n u d s t æ d e o r d r e s om B i l e t t e r n e s f o r f æ r d i g e l s e f o r B o r g e r s k a b e t , e l l e r n o g e t b e h ø r i g r e g n s k a b o g r i g t i g h e d d e r o v e r a t h o l d e , h v o r u d o v e r S t a d s C o n d u c t e u r e n h a r m a a t p a a t a g e s i g a l d t d e t t e a r b e i d e f o r d e n n e m a t f o r r e t t e o g h e r t i l L ø n n e o g L e y e s a a m a n g e S k r i v e r e ^ s om B i l e t t e r n e b e t i d s v e d h v e r I n d d e e l i n g k u n n e f o r f æ r d i g e s : t h i S t a d s C o n d u c t e u r e n h a r f o r h a n s e g e n d e e l n o k v e d C o m m i s s i o n e n a t t a g e v a r e med U d r e g ­ n i n g e r o g r e p a r t i t i o n s ( = l i g n i n g s ) M a n d t æ l l e r n e s u d f æ r d i g e l s e t i l a l l e J u r i s d i c t i o n e r n e , s a a o g med a l l e B i l e t t e r n e s C o n f e r e r i n g o g S t e m p l i n g , s a m t med a n d e n d e r v e d f o r e f a l d e n d e E x p e d i t i o n e r o g h e r ­ o v e r P r o t o k o l l o g C o p i e b ø g e r a t h o l d e 1 . A f r e d e g ø r e l s e n f r e m g å r d e t t i l l i g e , a t f o r u d e n s e l v e o p - p e b ø r s e l e n s å p å h v i l e d e o g s å r e g n s k a b e r n e f o r p e n g e n e o g d e r e s a n ­ v e n d e l s e s t a d s k o n d u k t ø r e n . D e t samme v a r i ø v r i g t t i l f æ l d e t med a n d r e a f g i f t e r , s å l e - d e s h e d d e r d e t b l . a . i k g l . r e s c r i p t a f 1 4 . f e b r u a r 1702 t i l d e k g l . -z \ d e b u t e r e d e v e d f i n a n s e r n e ( l i d t k n u d r e t ) : " " n a t I p a a b e h ø r i g e x ) S t æ d e r s t r a x d e n d a n o r d n i n g g i ø r e , f o r s k r e f n e P e n g e “ ' v o r d e r q v a r - t a l v i i s - t i l S t a d e n s c o n d u c t e u r E l o v i u s M a n g o r , s om v i a l l e r n a a d i g s t : X X ) h a v e r b e t r o e t a l l e d e t t e r e n h o l d e l s i s v e r k ' t i l k o m m e n d e m i d l e r s a n n a m m e l s e o g d.ezem c a s s e a t h o l d e , im o d b e h ø r i g q v i t t e r i n g l e v e r e t " . A f e t a n d e t r e s c r i p t a f 1 4 . m a r t s 1 7 0 2 t i l p o l i t i m e s t e r e n C l a u s R a s k ^ f r e m g å r d e t d e l s , a t o g s å l y g t e - o g s p r ø j t e s k a t t e n s k u l l e i n d b e t a l e s t i l M a n g o r a f r o d e m e s t r e n e , i d e t M a n g o r o g s å h e r v a r r e g n s k a b s f ø r e r o g k a s s e r e r , men d e t s e s t i l l i g e , a t m a n o g s å d e n g a n g f a n d t d e t r e t t e s t a t l a d e r e g n s k a b s f ø r e n d e k a s s e b e t j e n t e u n d e r k a s t e e f t e r s y n . D e t h e d d e r n e m l i g i r e s e r i p t e t " Og s om v i a l - l e r n a a d i g s t h a v e r b e f a l e t ----- a t t i l h o l d e R o d e m e s t e r n e , samme p e n g e ( l ø g t e - o g s p r ø i t e - s k a t s p e n g e n e ) a t i n d k r æ v e o g d e n n em t i l S t a d s - c o n d u c t e u r E l o v i u s M a n g o r ( s o m c a s s e n o v e r d e t t e v e r k s p e n g e e r b e ­ t r o e t ) l e v e r e s a a e r d e t v o r i s ( v i l j e ) , a t d u g o d i n d s e e n d e h a v e r me d b e m e l d t e E l o v i o M a n g o r , a t p e n g e n e i k k e t i l u - n y t t e v o r d e r a n ­ v e n d t " r.- .

x ) " ' p o r t p e n g e n e

x x ^ g a d e r n e s r e n h o l d e l s e

M e d h e n s y n t i l e m b e d e t s t e k n i s k e b i s t a n d s y d e l s e r s k a l d e t n æ v n e s , a t s t a d s k o n d u k t ø r e n o g s t a d s b y g m e s t e r e n i h e n h o l d t i l k g l . r e s c r i p t a f 5 - a u g u s t 1 7 2 6 t i l ’’ P o l i t i - o g C o m m e r c e c o l l e g i - {T\ e t " s k u l l e " r e g l e r e e t w a t e r p a s f o r S t a d e n s B r o e l æ g n i n g o g s a m ­ me l a d e p u b l i c e r e t i l E f t e r r e t n i n g f o r I n d v a a n e r n e , n a a r d e n o g e n B r o e l æ g n i n g v i l f o r e t a g e . " S a g e n v a r , a t b r o l æ g n i n g e n i d e t i d e r i k k e v a r e n k om m u ­ n a l , me n e n r e n p r i v a t o p g a v e , d e r p å h v i l e d e d e n e n k e l t e g r u n d e j e r . D e t k u n n e d e r f o r o f t e k n i b e , a t f å d e t h e l e t i l a t p a s s e s am m e n , s å g a d e r n e b l e v jæ v n e , o g i k k e m i n d s t v i g t i g t v a r d e t , a t r e n d e s t e n e n e 6 ) f i k f r i t l ø b , s a v a n d e t i k k e o p s t e m m e d e s o g f y l d t e k æ l d r e n e . ' R e n ­ d e s t e n e n e s k u l l e d e n g a n g i k k e a l e n e b o r t f ø r e r e g n v a n d e t , m e n o g s å s p i l d e v a n d e t f r a d e t i l s t ø d e n d e e j e n d o m m e . ( M a n f a n d t d e t i ø v r i g t n ø d v e n d i g t v e d p l a k a t a f 8 . m a j 1788 a t f o r b y d e t ø m n i n g a f l a t r i n ­ s p a n d e i r e n d e s t e n e n e ) x ' . D e t v a r d e r f o r s t æ r k t p å k r æ v e t , a t d e r u d f ø r t e s e t n i v e l l e m e n t o g f a s t l a g d e s v i s s e h ø j d e r , d e r s k u l l e o v e r h o l d e s . ( W a t e r p a s ) , s å v a n d e t k u n n e f å f r i t l ø b . E t ■p a r s e n e r e a f s t a d s k o n d u k t ø r e n u d f ø r t e w a t e r p a s f r a 1 7 4 2 o g - 1771-72 f i n d e s o p b e v a r e t i s t a d s a r k i v e t . Om s t a d s k o n d u k t ø r S ø r e n B a l l e s b e t y d e l i g e o p m å l i n g s a r b e j ­ d e r t i l b r u g v e d b y e n s g e n o p b y g n i n g e f t e r d e n s t o r e b r a n d i 1728 , o g om s ø n n e n s P . M . B a l l e s d e l t a g e l s e i u d f æ r d i g e l s e n a f d e n s å k a l d t e " G e n e r a l e O p m å l i n g " ' s 1 2 s t o r e " K v a r t e r b ø g e r " , s a m t om d e n n y e g r u n d t a x t m a t r i k e l a f 1 7 5 6 o g om " G e d d e s K o r t " , e r d e r b e r e t t e t i v o r t j u b i l æ u m s s k r i f t f r a 1 9 4 0 . I n d e n v i h e r e f t e r g å r v i d e r e , b ø r d e t i m i d l e r t i d b e m æ r k e s , a t d e o p r i n d e l i g e m a t r i k e l n u m r e f r a 1689 b l e v æ n d r e d e ' i f o r b i n d e l s e •med u d f æ r d i g e l s e n a f d e n n æ v n t e n y e g r u n d t a x t m a t r i k e l a f 1756 , o g a t d e r s om f ø l g e h e r a f b l e v o p r e t t e t e t n y t p a n t e r e g i s t e r i 17 59 . 7 ) E n d v i d e r e s k a l d e t n æ v n e s , a t P . M . B a l l e f r a 1 7 5 4 o g t i l s i n d ø d i 1765 i f o r u d e n a t væ r e s t a d s k o n d u k t ø r , t i l l i g e v a r " L a n d m a a l i n g s - c o n d u c t e u r 1’ , ^ o g l e d e r a f s t a t e n s m a t r i k e l a r k i v u n d e r r e n t e k a m m e ­ r e t .

E f t e r P . M . B a l l e s d ø d i a u g u s t 1765 b l e v h a n s f u l d m æ g t i g C . F . H ø r b e r g k o n s t i t u e r e t s om s t a d s k o n d u k t ø r , d o g p a a B a l l e s e n k e s

' D e n f ø r s t e u n d e r j o r d i s k e k l o a k u d f ø r t e s i 1 8 6 0 ( i f ø l g e K r a k s : K ø b e n h a v n f r a A b s a l o n t i l i d a g ) . x )

- 4 -

t i l - o g a n s v a r .

T i l B a l l e s t o e m b e d e r i n d k o m d e r i k k e m i n d r e e n d 1 7 a n s ø g - !

n i n g e r * d e r i b l a n d t f r a s å k e n d t e p e r s o n l i g h e d e r s om l a n d m å l e r v e d d e t g e o g r a f i s k e s e l s k a b . , d e n s e n e r e p r o f e s s o r * T h o m a s B u g g e * p r o f e s ­ s o r P e t e r H o r r e b o u o g k a p t a j n o v e r k o n d u k t ø r C h r . G e d d e ( f r e m s t i l l e ­ r e n a f " G e d d e s K o r t " ) . T h o m a s B u g g e v i l l e g e r n e h a v e l a n d m a a l i n g s k o n d u k t ø r e m b e d e t * i d e r s o m e m b e d e r n e s k u l l e b l i v e d e l t . S e l v om d e t l i g g e r n o g e t u d e n f o r r a m m e r n e * s k a l d o g c i t e r e s n o g l e p u n k t e r i r e n t e k a m m e r e t s i n d s t i l l i n g t i l K o n g e n s g e h e i m e s e k r e - 9 ) t æ r * g e h e i m e r a d T h o t t * om s t i l l i n g e r n e s b e s æ t t e l s e * i d e t m o t i v e ­ r i n g e n v i r k e r n o g e t e j e n d o m m e l i g . " T i l e n h e r v e d K a m m e r e t l e d i g b l e v e n L a n d m a a l i n g s C o n d u c - t e u r T j e n e s t e h a r man b e t æ n k t a t f o r e s l a a C a p i t a j n B a s b a , l l e * s om h a r v æ r e t v e d L a n d m a a l i n g e n h v o r h a n s T j e n e s t e l i g e s t r a k s o p h ø r e r * m e n e f t e r h v a d h a n h i d t i l h a v e r n y d t o g i P e n s i o n l i g e me d a n d r e f o r v e n t e r * v a r h a n i k k e n o k t j e n t med d e t t e E m b e d e * med m i n d r e t i l l i ­ g e f u l g t e C o n d u c t e u r T j e n e s t e h e r i S t a d e n * l i g e s o m d e n a f d ø d e B a l l e bæ g g e D e l e f o r e s t o d . D e t k u n d e v e l u d i e n o g a n d e n B e t r a g t n i n g h o l d e s f o r t j e n l i g t * a t d i s s e E m b e d e r b l e v f o r s y n e t med h v e r s i n B e t j e n t ; men s om C a p i t a j n B a s b a l l e e r e n b e k j e n d t d u e l i g M a n d * o g H e n s i g t e n me d h a n s B e f o r d r i n g t i l b e g g e E m b e d e r e r f o r a l d e l e s a t s p a r e H a n s M a j e s t æ t s C a s s e d e n P e n s i o n * h v o r med h a n e l l e r s m a a t t e a f l æ g g e s * . s a a o v e r l a d e r j e g t j e n s t s k y l d i g s t t i l E d e r s E k s e l e n c e * om h a n i k k e t i l S t a d s c o n d u c t e u r m a a t t e b r i n g e s i F o r s l a g . " R e s u l t a t e t b l e v i m i d l e r t i d * a t B a s b a l l e " d e n 1 1 . o k t o b e r 1765 b l e v u d n æ v n t t i l s t a d s k o n d u k t ø r * m e d e n s T h o m a s B u g g e b l e v l a n d - m a a l i n g s k o n d u k t ø r A f f o r n æ v n t e k a n c e l l i s a g - " D a n s k e C a n c e l l i e " s j æ l l a n d s k e a a b n e B r e v e 1765 * 1 1 / 1 0 N r . 5 2 5 - f r e m g å r t i l l i g e * a t m a n h a r n æ g t e t a t u d l e v e r e B a s b a l l e s b e s t a l l i n g * f ø r e n d h a n h a v d e s t i l l e t e n f o r ­ l a n g t k a u t i o n " f o r I n d q v a r t e r i n g s P e n g e n e s O p p e b ø r s e l " . D e t t e e r k l æ r e d e B a s b a l l e i m i d l e r t i d i e n s k r i v e l s e a f 2 . d e c e m b e r 1765 t i l i n d q v a r t e r i n g s k o m m i s s i o n e n 1 0 ^ a t h a n i k k e f o r t i ­ d e n s a a s i g i s t a n d t i l * o g h a n a n m o d e d e d e r f o r om a t b l i v e f r i t a g e t b å d e f o r k a u t i o n e n o g f o r o p p e b ø r s e l e n * f o r h v i l k e n d e r i k k e v a r t i l l a g t e m b e d e t n o g e t v e d e r l a g . L a n g t h u r t i g e r e * e n d m a n n u om d a g e e r v a n t . t i l i e n s å d a n s a g , n e m l i g k u n 2 d a g e e f t e r - d e n 9 . d e c e m b e r - m e d d e l t e k o m m i s s i o -

- 5 -

n e n B a s b a l l e , a t m a n n u h a v d e f o r a n s t a l t e t " a t R o d e r n e s t e r n e , d e r i n d k r æ v e a l l e P e n g e n e , l e v e r e samme e f t e r h a a n d e n i B a n q v e n , h v o r C o m m i s s i o n e n h a v e r t a g e t f o l i u m , a t R o d e m e s t e r n e l e v e r e B a n q v e n s Q v i t e r i n g e r i P e n g e s S t e d t i l S t a d s C o n d u c t e u r e n " , h v o r e f t e r k r a ­ v e t om k a u t i o n b o r t f a l d t . D e t v a r d o g k u n f o r o p p e b ø r s e l e n a f i n d k v a r t e r i n g s p e n ­ g e n e a t s t a d s k o n d u k t ø r e n b l e v f r i t a g e t , d e ø v r i g e h i d t i d i g e h v e r v i d e n n e h e n s e e n d e b l e v b i b e h o l d t o g s e n e r e e n d o g u d v i d e d e . I 1769 b l e v d e n t e k n i s k e d e l a f e m b e d s o m r å d e t p å n y e n 1 2 ) d e l u d v i d e t , i d e t s t a d s k o n d u k t ø r e n o g s t a d s b y g m e s t e r e n s k u l l e h a v e " O b e r I n s p e c t i o n e n med V a n d l e e d n i n g e n o g B r o e l æ g n i n g e n h e r ' i S t a d e n , f o r s a a v i d t samme i k k e b e s ø r g e s a f d e n a l l e r n a a d i g s t b e ­ s k i k k e d e C o m m i s s i o n t i l t r o t o i r s A n l æ g . I n g e n m å t t e h e r e f t e r " f o r e t a g e s i g n o g e n G a d e s e l l e r R e n d e s t e n s e l l e r F o r t o u g s O m læ g n i n g u d e n f o r e g a a e n d e A n v i s n i n g , N i v e l l e r i n g o g A f v i s n i n g a f S t a d s B y g m e s t e r e n o g S t a d s c o n d u c t e u ­ r e n , s om o g d e r e f t e r s k u l l e p a a s e , a t A r b e j d e t b l e v f o r s v a r l i ~ g e n f o r f e r d i g e t , s a a l e d e s s om a f d em a n v i s t e r ----- " . S t a d s k o n d u k t ø r B a s b a l l e u d f ø r t e i d e n n e f o r b i n d e l s e i 1 7 7 1 - 1 7 7 2 e t n i v e l l e m e n t o v e r " V a n d f a l d e t " , s om f i n d e s i e n - i s t a d s a r k i v e t o p b e v a r e t - c a . 125 s i d e r s t o r p r o t o k o l , h v o r i f a l d e ­ n e i r e n d e s t e n e n e e r a n g i v e t s t r æ k n i n g f o r s t r æ k n i n g med e n n ø j ­ a g t i g h e d a f i n d t i l 1/12 t omm e . I 1 7 7 5 b l e v o g s å o p p e b ø r s e l s t j e n e s t e n u d v i d e t , i d e t d e t b l e v p å l a g t s t a d s k o n d u k t ø r e n a t væ r e r e g n s k a b s f ø r e r f o r " G r u n d ­ s k a t t e n t i l d e F a t t i g e " - d e r b l e v l i g n e t p å g r u n d t a x t e n - s a m t f r a r o d e m e s t r e n e a t m o d t a g e de i n d k o m n e b e l ø b . Samme å r b l e v d e t p å l a g t s t a d s k o n d u k t ø r e n s om e n e m b e d s ­ p l i g t a t u d f æ r d i g e i n d k v a r t e r i n g s b i l l e t t e r n e . S om d e t t i d l i g e r e e r b e r ø r t , m å t t e d a t i d e n s g r u n d e j e r e s e l v h v e r f o r s i g b e k o s t e o g v e d l i g e h o l d e b r o l æ g n i n g e n u d f o r d e r e s g r u n d e . D e t t e f o r h o l d b l e v i m i d l e r t i d v e d k g l . f o r o r d n i n g a f 2 0 . IR ) a u g u s t 1 7 7 7 b r a g t t i l o p h ø r , B r o l æ g n i n g e n b l e v n e m l i g , s a m t i ­ d i g med a t d e r i n d f ø r t e s e n n y b r o l æ g n i n g s m e t o d e ( M a r m i l l o d s ) , x ) om d e n n e k o m m i s s i o n o g d e n s e n e r e n æ v n t e b r o l æ g n i n g s k o m m i s s i o n , s a m t om b r o l æ g n i n g e n s v i d e r e u d v i k l i n g , h e n v i s e s t i l d e t i 1931 a f s t a d s i n g e n i ø r e n s d i r e k t o r a t - v e d i n g e n i ø r H a r a l d B o r r e - g a a r d - u d g i v n e h e f t e om n æ v n t e d i r e k t o r a t s t i l b l i v e l s e o g u d ­ v i k l i n g .

- 6 -

g j o r t t i l e n k o m m u n a l o p g a v e u n d e r l e d e l s e a f e n s æ r l i g b r o l æ g n i n g s - i n s p e k t ø r o g u n d e r o v e r t i l s y n a f e n b r o l æ g n i n g s k o m m i s s i o n . D e n s a m l e d e å r l i g e u d g i f t v e d o m l æ g n i n g o g r e p a r a t i o n a f b y e n s b r o l æ g n i n g s k u l l e f r e m t i d i g f o r d e l e s p å s a m t l i g e g r u n d e j e r e i f o r h o l d t i l d e t a n t a l k v a d r a t f a v n e , d e r l å u d f o r d e r e s e j e n d o m m e i n d t i l g a d e n s m i d t l i n i e . O p m å l i n g e r n e o g b e r e g n i n g e r n e a f d e n e n k e l t e g r u n d s a n d e l i " B r o e l æ g n i n g s s k a t t e n " s k u l l e h e r f o r e n g a n g s s k y l d i k k e f o r e t a g e s a f s t a d s k o n d u k t ø r e n , , men a f b r o l æ g n i n g s i n s p e k t ø r e n . S t a d s k o n d u k t ø ­ r e n s o p g a v e i d e n n e f o r b i n d e l s e i n d s k r æ n k e d e s i g t i l , a t h a n s k u l l e væ r e t i l s t e d e o g s t å t i l r å d i g h e d f o r b r o l æ g n i n g s k o m i s s i o n e n , n å r d e n m å t t e ø n s k e a t l a d e d e f æ r d i g a n l a g t e g a d e r o g d e i d e n f o r b i n d e l ­ s e u d f ø r t e n i v e l l e m e n t e r e f t e r p r ø v e . - E m b e d e t s o p m å l i n g s m æ s s i g e f o r p l i g t e l s e r b l e v 6 . o k t o b e r 1779 u d v i d e t t i l a t o m f a t t e a l l e o p m å l i n g e r , d e r m å t t e • f o r e f a l d e p å s t a d e n s g r u n d e , h e r u n d e r o g s å ' t i l b r u g v e d u d s t e d e l s e a f f æ s t e b r e v e u d e n f o r p o r t e n e , e t a r b e j d e d e r h i d t i l v a r b l e v e t u d ­ f ø r t a f e t a d e n s kæ m n e r e . o p l y s e r B a s b a l l e b l . a . , a t Md e t f o r l æ n g s t h a r v æ r e t m i g a l l e r n a a d i g s t t i l l a d t , ’a t l a ­ d e T i e n e s t e n v e d e n F u l d m æ g t i g f o r r e t t e , i s æ r b e t r a g t n i n g a f e t i K o n g e n s T i e n e s t e f o r h e n p a a d r a g e n v a k l e n d e H e l b r e d " . H a n d ø d e d o g f ø r s t 8 . j a n u a r 1790 . " " 1 4 ) I e n s k r i v e l s e , a f 2 5 . a u g u s t 1 7 7 9 A l l e r e d e 1 4 d a g e . e f t e r B a s b a l l e s d ø d b l e v p r o f e s s o r J . H . R a w e r t d e n 2 2 . j a n u a r 1 7 9 0 k o n g e l i g b e s k i k k e t s om s t a d s k o n d u k t ø r . R a w e r t s e m b e d s t i d b l e v m e g e t b e v æ g e t , i d e t d e r i d e n n e p e ­ r i o d e - 1790-1823 - i n d t r a f e n r æ k k e b å d e f o r r i g e t o g f o r h o v e d s t a ­ d e n y d e r s t u l y k k e l i g e k a t a s t r o d e r . . F ø r s t b r æ n d t e C h r i s t i a n s b o r g S l o t d e n 2 6 . f e b r u a r 1 7 9 ^ * o g d e r n æ s t u d b r ø d K ø b e n h a v n s a n d e n s t o r e i l d e b r a n d d e n 5 . j u l i 1 7 9 5 » D e n v a r e d e i 3 d ø g n , o g 9 0 9 e j e n d o m m e b l e v h e l t o g 7 4 d e l v i s ø d e l a g ­ t e , h e r i b l a n d t N i c o l a i K i r k e o g r å d h u s e t p å N y t o r v I a l t g i k c a . 1/3 a f s t a d e n o p i l u e r . D e r e f t e r k om s l a g e t p å R e d e n 2 . a p r i l 1 8 0 1 , o g s e k s å r e f ­ t e r b y e n s b o m b a r d e m e n t , d e r p å b e g y n d t e s 2 .s e p t e m b e r 1807 o g v a r e d e g o d t o g v e l 3 n æ t t e r . 3 4 6 e j e n d o m m e b l e v h e r v e d h e l t o g 1 4 8 d e l v i s 0 O 0 ----

- 7 -

ø d e l a g t e , h e r i b l a n d t F r u e K i r k e o g U n i v e r s i t e t e t .

I 1 8 1 3 k om s å s t a t s b a n k e r o t t e n o g i l 8 l 4 - K i e - l e r f r e d e n

m e d a f s t å e l s e n a f N o r g e .

D e t b l e v s å l e d e s u n d e r s j æ l d e n t u l y k k e l i g e o g v a n s k e l i ­ g e f o r h o l d R a w e r t k om t i l a t v i r k e , o g u n d e r f o r h o l d d e r m e d f ø r ­ t e , a t e k s t r a o r d i n æ r t s t o r e o g b e t y d n i n g s f u l d e o p g a v e r b l e v p å ­ l a g t e m b e d e t . S æ r l i g t d e n s t o r e b r a n d m e d f ø r t e m e g e t o m f a t t e n d e o g s t æ r k t f o r c e r e d e a r b e j d e r . Om s e l v e b r a n d e n , o g h v a d d e r a f f u l g t e , h a r R a w e r t s e l v g j o r t m e g e t d e t a i l l e r e t r e d e i s i n i å r e t l 800 u d g i v n e b o g : " U d f ø r l i g B e r e t n i n g om d e n P l a n , d e r b l e v l a g t o g u d - • f ø r t i A n l e d n i n g a f d e n s t o r e I l d e b r a n d i K i ø b e n h a v n 1 7 9 5 ^ e f t e r h v i l k e n d e n a f b r æ n d t e D e e l a f S t a d e n m e r e r e g u l æ r , b e q v e m o g b r a n d s i k k e r - k u n d e o p b y g g e s . M p r o f e s s o r M e y n o g s t a d s k o n d u k t ø r p r o f e s s o r R a w e r t s n a r e s t g ø r l i g t a t f r e m s æ t t e e t f o r s l a g o g e n p l a n t i l e t f o r b e d r e t a n l æ g a f d e a f b r æ n d t e d e l e a f s t a d e n . S t a d s b y g m e s t e r e n t o g s i g h e r e f t e r a f , h v a d d e r a n g i k d e t b y g n i n g s m æ s s i g e , m e d e n s s t a d s k o n d u k t ø r e n p l a n l a g d e , h v a d d e r a n g i k g r u n d e n e o g g a d e r n e s a n l æ g . . ■. D e n 1 7 . j u n i 1 7 9 5 f r e m s e n d t e d e t o p r o f e s s o r e r i f u l d e n i g h e d e n f y l d i g o g d e t a i l l e r e t p l a n f o r g e n o p b y g n i n g e n . I e n f æ l l e s f r e m s e n d e l s e s s k r i v e l s e a n f ø r e r d e om f o r s l a g e n e b l . a . : " D e r l a d e r s i g tæ n k e f l e r e , v e l o g s å b e d r e , me n i d e n n e S k y n d i n g , v i d s t e v i i k k e a t u d k a s t e dem a n d e r l e d e s ” . E f t e r o r d e t " S k y n d i n g " h a r R a w e r t i s i n b o g a n f ø r t e n s t j e r n e , d e r h e n v i s e r t i l e n s å l y ­ d e n d e f o d n o t e : " E f t e r 2 G a n g e 2 4 T i m e r b l e v d e t t e U d k a s t . a f f o r ­ d r e t . " . D e t v a r s å l e d e s e t y d e r s t f o r c e r e t a r b e j d e , o g d e t v i r ­ k e r i m p o n e r e n d e , a t d e t v i r k e l i g v a r l y k k e d e s a t u d f ø r e d e t ..så g o d t , a t s å v e l h o v e d p r i n c i p p e r n e s om e n m e g e t v æ s e n t l i g d e l a f d e m a n g e d e t a i l l e r k u n n e s t å s i g o v e r f o r d e a f R e n t e k a m m e r e t o g C o l - l e g i e t f o r a n s t a l t e d e næ rm e r e , u n d e r s ø g e l s e r . D e t må d o g b e m æ r k e s , a t R e n t e k a m m e r e t s t r a k s i e t P r o M e m o r i a a f 24-. j u n i g j o r d e g æ l d e n d e , o g s e n e r e f a s t h o l d t , a f e n d e l a f g a d e p l a n e r n e a f ø k o n o m i s k e g r u n d e v a r . f o r v i d t g å e n d e , o g a t k a m m e r e t d e r f o r f o r e s l o g - a d s k i l l i g e b e s p a r e r e d e æ n d r i n g e r . K am ­ m e r e t u d t a l t e , a t d e t h a v d e " l a g t d e n S æ t n i n g t i l G r u n d , a t i k k e B y g n i n g e r n e s S k i ø n h e d , men a l l e n e d e r e s B e t r y g g e l s e im o d I l d s v a a - F r a d e n n e b e r e t n i n g h i d r ø r e r d e f ø l g e n d e o p l y s n i n g e r . K o r t e f t e r b r a n d e n b l e v d e t p å l a g t s t a d s b y g m e s t e r e n

- 8 -

d e , v e d G a d e - L i n i e r n e s A n l æ g , d e r komme u n d e r B e t r a g t n i n g . ” D e t s y n e s s om om Rav.re r t i f o r h ø j g r a d h a r f o r s ø g t a t b e n y t t e l e j l i g h e ­ d e n t i l a t f o r s k ø n n e g a d e b i l l e d e r n e o g f o r b e d r e t r a f i k f o r h o l d e n e . R a w e r t s f o r s l a g g i k i h o v e d t r æ k k e n e u d p å a t u d r e t t e v i s ­ s e k r o g e d e g a d e r , a t u d v i d e g a d e b r e d d e r n e o g a t n e d l æ g g e e n d e l a f d e h i d t i l b e s t å e n d e m i n d r e o g s m a l l e g a d e r , a l t s a m m e n f o r a t s k a f f e m e r e l u f t m e l l e m d e n y e b y g n i n g e r o g d e r m e d f o r m i n d s k e b r a n d f a r e n . H a n f o r e s l o g t i l l i g e h e l t a t n e d l æ g g e k a r r å e n m e l l e m F æ r ­ g e s t r æ d e t o g H ø i b r o s t r æ d e t , h v o r v e d m a n v i l l e f å e n p l a d s - n u v æ r e n ­ d e H ø j b r o p l a d s - d e r k u n n e d a n n e e t b o l v æ r k mod k om m e n d e b r a n d e s u d ­ b r e d e l s e . U d f r a samme b e t r a g t n i n g e r f r a r å d e d e h a n a t g e n o p f ø r e r å d - h u s e t p å N y t o r v , h v o r v e d m a n v i l l e o p n å e n s t o r s a m l e t p l a d s b e s t å ­ e n d e a f N y - o g G a m m e l t o r v . R a w e r t f o r e s l o g d e s u d e n , a t e n d e l m e g e t sm å g r u n d e b u r d e ‘ b o r t f a l d e , o g e n d e l m e g e t u h e l d i g t u d f o r m e d e b u r d e f o r b e d r e s . M e d h e n s y n t i l d e n y e b e b y g g e l s e r , f o r h v i l k e p r o f e s s o r M e y n h a v d e f o r e s l å e t g e n n e m g r i b e n d e f o r d r i n g e r med h e n s y n t i l b r a n d s i k k e r h e d e n , h e d d e r d e t b l . a . a t d e r i k k e b u r d e b y g g e s " s a a u m a n e r l i g i H ø j d e n , s om h i d t i l e r s k e t d e r e s s t o r e H ø j d e o v e r s t i ­ g e r v o r e S p r ø i t e r s V i r k e k r e d s ” H a n f o r e s l o g d e r f o r , a t f r e m t i d i g e b y g n i n g e r i k k e m å t t e væ r e h ø j e r e e n d 3 e t a g e r + k æ l d e r . A f a n d r e b e ­ t y d n i n g s f u l d e k r a v s k a l e n k e l t e a f d e v i g t i g s t e n æ v n e s . A l l e b y g n i n g e r s k u l l e f r e m t i d i g o p f ø r e s a f f o r s v a r l i g e g r u n d m u r e t i l a l l e s i d e r * o g a l l e s k o r s t e n s a n k r e s k u l l e væ r e a f j e r n , i s t e d e t f o r s om o f t e s t h i d t i l a f t r æ , t i l l i g e s k u l l e ø v e r s t e l o f t b e l æ g g e s med m u r s t e n ,p å f l a d e n . E n d v i d e r e f o r e s l o g e s i n d f ø r e l s e a f b r a n d k a m m e o g a f 2 t r a p p e r i n y e h u s e . . H e r t i l f ø j e d e R e n t e k a m m e r e t i e t P r o M e m o r i a a f 2 4 . J u n i 1795 b l . a . , a t a l l e s p i d s e g a d e h j ø r n e r s k u l l e h a v e e n 5 a l e n b r e d h j ø r n e a f s k æ r i n g , a t h u s e i 18 a l e n b r e d e g a d e r i k k e m å t t e væ r e o v e r 18 a l e n h ø j e , f o r u d e n t a g e t . I b r e d e r e g a d e r m å t t e d e væ r e i n d t i l 2 4 a l e n t i l o v e r k a n t a f b j æ l k e e l l e r g e s i m s . R e n t e k a m m e r e t f o r e s l o g e n d v i d e r e , a t ' d e r s k u l l e i n d r e t t e s g e n n e m k ø r s e l , e l l e r i d e t m i n d s t e g e n n e m g a n g m e l l e m g a d e o g g å r d . hf A l l e r e d e 2 6 . j u n i f o r e l å e n k g l . r e s o l u t i o n , h v o r i t i l ­ t r å d t e s a l t , h v a d R e n t e k a m m e r e t v a r e n i g med d e t o p r o f e s s o r e r i , o g d e t b e s t e m t e s , a t g e n o p b y g n i n g e n s n a r e s t s k u l l e p å b e g y n d e s , h v o r d e t t e v a r t i l f æ l d e t . D e r ø n s k e d e s i m i d l e r t i d o p l y s n i n g om b e k o s t n i n - i g e r n e s s t ø r r e l s e med h e n s y n t i l g a d e p l a n e r n e , s æ r l i g t s å f r e m t k a r r å e i m e l l e m H ø i b r o e - o g F æ r g e s t r æ d e t . b l e v n e d l a g t .

M a g i s t r a t e n g a v s t r a k s s t a d s k o n d u k t ø r e n o r d r e t i l næ rm e ­ r e a t . o p l y s e , h v a d d e r e f t e r d e n k g l . r e s o l u t i o n o m g å e n d e k u n n e s æ t t e s i g a n g , o g a l l e r e d e 1 . j u l i g j o r d e R a w e r t y d e r s t d e t a i l l e r e t r e d e f o r d e t t e g a d e f o r g a d e . H a n s l u t t e d e i ø v r i g t med a t u d t a l e : " F o r a t f o r s k a f f e B y g g e p l a d s e r t i l dem , s om v e d d i s s e f o r a n d r i n g e r m i s t e d e d e r e s G r u n d e , v a r d e t a t ø n s k e , a t e n D e e l a f R o s e n b o r g H a u g e mod G o t t e r s g a d e n d e r t i l m a a t t e a n v i s e s " . H e l t s å l e d e s g i k d e t n u i k k e ; me n R a w e r t g a v s i k k e r t h e r v e d s t ø d e t t i l , a t K o n g e n v e d r e s o l u t i o n a f 1 1 . s e p t e m b e r 1 7 9 5 s k æ n k e d e s t a d e n d e t 69 a l e n b r e d e o g c a . 5 7 9 0 0 - i / a l e n s t o r e a r e a l a f R o s e n b o r g h a v e , h v o r p å K r o n p r i n s e s s e ­ g a d e o g d e n s h u s r æ k k e e r b e l i g g e n d e . U n d e r 4 . j u l i 1 7 9 5 u d s t e d t e m a g i s t r a t e n e n " P l a c a t , a n - g a a e n d e d e R e g l e r , s om v e d B y g n i n g e r s O p f ø r e l s e h e r i S t a d e n f o r E f t e r t i d e n b l i v e a t i a g t t a g e ” . D e t t e " b y g n i n g s r e g l e m e n t " i n d e h o l d t i . n o g e t u d d y b e t f o r m d e k r a v p r o f e s s o r M e y n h a v d e , f o r e s l å e t o g R e n t e k a m m e r e t , s om f o r a n n æ v n t , h a v d e s u p p l e r e t . I K o n g e n s t i l t r æ d e l s e s r e s o l u t i o n a f 2 6 . j u n i v a r d e t h e n s t i l l e t - , a t m a g i s t r a t e n n e d s a t t e e n d æ r l i g k o m m i s s i o n t i l n æ r ­ m e r e a t u n d e r s ø g e , h v o r l e d e s d e n ø d v e n d i g e æ n d r i n g e r a f g a d e r o g g r u n d e m e s t h e n s i g t s m æ s s i g t k u n n e f o r e t a g e s , s a m t h v o r l e d e s e r - . s t a t n i n g e r b u r d e f a s t s æ t t e s . • I d e n n e k o m m i s s i o n , d e r b e n æ v n t e s " R e g u l e r i n g s k o m m i s ­ s i o n e n " f i k b å d e s t a d s b y g m e s t e r e n og. s t a d s k o n d u k t ø r e n sæ d e . K om ­ m i s s i o n s a r b e j d e t , d e r p å b e g y n d t e s d e n 4 . j u l i , k om t i l a t g i v e s t a d s k o n d u k t ø r e n e t m e g e t b e t y d e l i g t a r b e j d e . M a n g e n n e m g i k n e m l i g e j e n d o m f o r e j e n d o m i d e n a f b r æ n d t e d e l o g f a s t s a t t e h v i l k e g r u n ­ d e , d e r s k u l l e a f g i v e a r e a l t i l g a d e , o g R a w e r t m å t t e s å b e r e g n e s å v e l s t ø r r e l s e n a f d e a f g i v n e a r e a l e r s om e r s t a t n i n g e r n e h e r f o r . D i s s e b l e v e f t e r s æ r l i g e r e g l e r b e r e g n e t i f o r h o l d t i l g r u n d t a x - t e n . U n d e r k o m m i s s i o n s a r b e j d e t i n d s t i l l e d e M e y n o g R a w e r t , d e r t i d l i g e r e v a r g å e t i n d f o r g a d e u d v i d e l s e r t i l 18-20 a l e n , a t m a n g i k n e d t i l 15 -16 a l e n , i d e t t o m t e r n e s d y b d e s j æ l d e n t t i l l o d m e r e . V e d g e n n e m g a n g e n a f d e e n k e l t e f o r h o l d l o d m a n e n d o g v i s s e s t e d e r d e n h i d t i d i g e g a d e b r e d d e p å 12 -13 a l e n p a s s e r e . E f t e r a t d e t a f r e g u l e r i n g s k o m m i s s i o n e n u d a r b e j d e d e d e - t a i l l e r e d e f o r s l a g v a r t i l s t i l l e t D e t D a n s k e C a n c e l l i e , f a l d t K o n g e n s r e s o l u t i o n d e n 1 4 . a u g u s t . A f d e n n e f r e m g i k , h v a d d e r • s t r a k s k u n n e g o d k e n d e s , o g h v a d m a n f ø r s t ø n s k e d e y d e r l i g e r e o p - 1 0 -

l y s n i n g e r om.

V e d r ø r e n d e a d s k i l l i g e g a d e r ø n s k e d e s o p l y s t d e r e s n u v æ r e n i d e l æ n g d e o g b r e d d e , h v o r m a n g e t i l g r æ n s e n d e g r u n d e d e r f a n d t e s , s t ø r r e l s e n a f d i s s e , s a m t e j e r n e s n a v n e o g n æ r i n g s v e j e . Y d e r l i g e r e h v a d h v e r a f e n r æ k k e g a d e r s n e d l æ g g e l s e v i l l e m e d f ø r e a f e r s t a t ­ n i n g , s a m t h v a d k o m m i s s i o n e n s f o r s l a g p å e n h v e r a f g r u n d e n e k a n a n ­ s l å s t i l " h v i l k e t a l t s k a l f o r e l æ g g e s O s p a a O n s d a g , t i l e n d e l i g R e s o l u t i o n s T a g e l s e " . V e d o r d e t O n s d a g h a r R a w e r t i s i n b o g a n f ø r t e n s t j e r n e , d e r h e n v i s e r t i l e n s å l y d e n d e f o d n o t e : " H e r a f o g a f d e t F ø l g e n d e v i l m a n n o g e n l e d e s k u n n e dømme om, h v a d A r b e i d e d e r i d e n T i d f o r e ­ f a l d t v e d K o n t o i r e t , d a d e t m e s t e v a r a f d e n N a t u r , a t i n g e n u d e n S t a d s k o n d u k t ø r e n k u n d e s v a r e d e r p a a . " D e t s t a d i g f o r c e r e d e t e m p o b e r ø r e r h a n i k k e , me n d e t f r e m g å r j o o g s å t i l s t r æ k k e l i g t y d e l i g t a f d e t f o r a n s t å e n d e . R a w e r t m å t t e j o n u o m g å e n d e f r e m s k a f f e a l l e d e a f K o n g e n ø n s k e d e o p l y s n i n g e r o g b e r e g n i n g e r , o g d e t b l e v n a t u r l i g v i s o g s å h am , d e r d e r e f t e r m å t t e a f s æ t t e d e n y e g a d e l i n i e r o g d e n y e g r u n d e o g u d f æ r d i g e d e n y e m å l e b r e v e , H a n h a r u n æ g t e l i g h a f t n o k om ø r e n e . D e t n æ s t e d e r ' s k e t e v a r , a t K o n g e n d e n 2 7 . n o v e m b e r 1 7 9 5 n e d s a t t e é n k o m m i s s i o n t i l u n d e r s ø g e l s e a f , h v o r l e d e s m a n k u n n e t i l ­ v e j e b r i n g e d e b e l ø b , d e r v i l l e m e d g å t i l e r s t a t n i n g e r t i l d e g r u n d ­ e j e r e , d e r m å t t e a f g i v e a r e a l t i l g a d e r n e s u d v i d e l s e , s a m t d e t b e ­ l ø b b r a n d v æ s e n e t s f o r b e d r i n g v i l l e k o s t e . M a n r e g n e d e m e d , a t e r ­ s t a t n i n g s b e l ø b e n e v i l l e u d g ø r e c a . 3 0 0 . 0 0 0 R i g s d a l e r , o g a t b r a n d ­ v æ s e n e t s f o r b e d r i n g v i l l e k o s t e c a . 3 0 . 0 0 0 R i g s d a l e r . E r s t a t n i n g e r n e s k u l l e i f ø l g e f o r n æ v n t e r e s o l u t i o n y d e s i f o r m a f 4 % o b l i g a t i o n e r u d s t e d t a f m a g i s t r a t e n med K o n g e n s g a r a n t i f o r s å v e l k a p i t a l s om r e n t e r . R e n t e r n e u d b e t a l t e s f o r s k u d s v i s a f K o n g e n s k a s s e , i n d t i l d e t v a r a f g j o r t , h v o r l e d e s k a p i t a l o g r e n t e r s k u l l e f r e m s k a f f e s . I m e l l e m t i d e n n e d s a t t e m a g i s t r a t e n 5 . f e b r u a r 1796 e n " A f r e g n i n g s k o m m i s s i o n " b e s t å e n d e a f de samme s om d e n t i d l i g e r e R e g u ­ l e r i n g s k o m m i s s i o n - a l t s a o g s å M e y n o g R a w e r t - o g d e n n e s o p g a v e v a r a t o p k a l d e o g o p l y s e h v e r g r u n d e j e r om d e f r e m t i d i g e f o r h o l d o g om d e n dem t i l k o m m e n d e e r s t a t n i n g , s a m t , e f t e r a t g r u n d e j e r n e h a v d e p r æ s t e r e t v i s s e a t t e s t e r , o g e v e n t u e l t e f t e r v i s s e f o r h a n d l i n g e r e r k l æ r e t s i g t i l f r e d s e , a t t i l d e l e dem e t a f r e g n i n g s b e v i s . M o d a f l e ­ v e r i n g a f d e t t e i e n d e r t i l n e d s a t a n d e n k o m m i s s i o n u d b e t a l t e s b e l ø ­ b e n e a f d e n n e mod b e h ø r i g k v i t t e r i n g . E f t e r o v e r v e j e l s e r i d e n f o r n æ v n t e k o m m i s s i o n a f 2 7 . n o -

- 1 1 -

v e m b e r 1795 om e r s t a t n i n g e r n e s t i l v e j e b r i n g e l s e , . f o r e s l o g d e n , a t d e r u d n æ v n t e s e n s æ r l i g " K o m m i s s i o n f o r d e F o n d s , s om e r e h e n l a g d e t i l a t a f b e t a l e d e t i l G a d e r n e s U d v i d e l s e a f k i ø b t e G r u n d e " . E n s å d a n k o m m i s s i o n b l e v d a u d n æ v n t a f K o n g e n u n d e r 2 0 . a p r i l 1 7 9 6 . A f d e b e m y n d i g e l s e r d e n n e k o m m i s s i o n f i k f o r a t f r e m ­ s k a f f e d e n ø d v e n d i g e p e n g e m i d l e r s k a l h e r s æ r l i g n æ v n e s , a t d e n f i k r e t t i l a t b o r t s æ l g e e l l e r b o r t f o r p a g t e s t a d e n s s a m t l i g e g r u n ­ d e o g j o r d e r u d e n f o r p o r t e n e . I n d t i l k o m m i s s i o n e n a t t e r o p h æ v e d e s d e n 5 1 • m a j l 8 l 4 , f i k d e n b o r t s o l g t c a . 4 8 0 h a . D e p å g æ l d e n d e g r u n d e e r s e n e r e b e t e g n e t s om " R ø d e G r u n ­ d e " o g d e p å l a g t e s e r v i t u t t e r s om " R ø d e S e r v i t u t t e r " . . B e n æ v n e l s e n h i d r ø r e r a n t a g e l i g t f r a , a t s t a d s k o n d u k t ø r e n p å e t a f s i n e o v e r ­ s i g t s k o r t h a v d e f a r v e l a g t d i s s e g r u n d e med r ø d t , f o r s t r a k s a t k u n n e s e , om e t a r e a l v a r u n d e r k a s t e t d e s æ r l i g e s e r v i t u t t e r , s om v e d s k ø d e u d s t e d e l s e n v a r p å l a g t d e a f k o m m i s s i o n e n b o r t s o l g t e g r u n d e . D i s s e " R ø d e S e r v i t u t t e r " , d e r e r n o g e n l u n d e e n s l y d e n d e , g å r b l . a . u d p å , a t b e b y g g e l s e e l l e r æ n d r i n g a f d e n n e k r æ v e r m a g i ­ s t r a t e n s t i l l a d e l s e , s a m t a t d e r i k k e p å g r u n d e n må i n d r e t t e s n o ­ g e t , " s o m e n t e n f o r d e t a l m i n d e l i g e e l l e r d e t i l s t ø d e n d e b e b o e r e i k k e k a n t i l l a d e s . " I v o r t d i r e k t o r a t f o r e f i n d e s 5 " . S k ø d e p r o t o k o l l e r " i n d e ­ h o l d e n d e a f s k r i f t a f s k ø d e r n e - med d e p å l a g t e s e r v i t u t t e r - o v e r d e " R ø d e G r u n d e " . S a l g e t a f d i s s e g r u n d e f o r e g i k p å f ø l g e n d e s æ r e g n e b e ­ t i n g e l s e r . V e d s k ø d e u d s t e d e l s e n b e t a l t e s f o r d e n d e l a f g r u n d e n , d e r v a r i n d t a g e t t i l b y g g e p l a d s o g g å r d s r u m 12 s k i l l i n g p r . / a l e n , o g f o r d e n ø v r i g e d e l , i n d t i l i t ø n d e l a n d , 6 s k i l l i n g , o g f o r r e s t e n 4 s k i l l i n g p r . ' U / a l e n . M e n i s k ø d e t b e s t e m t e s , a t d e r s o m d e t t i l b y g g e p l a d s o g g å r d s r u m a n v e n d t e a r e a l , s e n e r e b l e v u d v i d e t , d a s k u l d e d e r t i l d e n t i d y d e r l i g e r e , e e n g a n g f o r a l l e , b e t a l e s d i f ­ f e r e n c e n m e l l e m d e 4 e l l e r 6 s k i l l i n g , d e r o p r i n d e l i g v a r b e t a l t , o g d e 12 s k i l l i n g p r . j- ' / a l e n , s om v a r a n s a t f o r b y g g e p l a d s o g g å r d s r u m . . . . , O p k r æ v n i n g e n a f d e n n e r e s t k ø b e s u m v e d u d v i d e l s e a f b y g g e ­ p l a d s • o g g å r d s r u m f o r e g å r d e n d a g i . d a g , o g d e t e r s t a d s k o n d u k t ø ­ r e n , d é r h o l d e r k o n t r o l med d e c a . 1 4 0 e j e n d o m m e , h v i s a r e a l e n d n u i k k e e r f u l d t i n d t a g e t t i l b y g g e p l a d s o g g å r d s r u r n . S t a d s k o n d u k t ø r e n h o l d e r l i g e l e d e s r e d e p å , h v i l k e a f d e n u e k s i s t e r e n d e g r u n d e , d e r

- 1 2 -

e r b e l a g t med " d e n R ø d e S e r v i t u t " . , d e t . d r e j e r s i g om c a . 3 7 0 0 . T i l b r u g v e d d e o p r i n d e l i g e k ø b e s u m m e r s b e r e g n i n g h a v d e s t a d s k o n d u k t ø r e n v e d h v e r t g r u n d s a l g , i n d e n s k ø d e u d s t e d e l ­ s e n , m å t t e t u d f æ r d i g e m å l e b r e v o v e r d e t s o l g t e med o p g i v e l s e a a a r e a l s t ø r r e l s e n a f _ b y g g e p l a d s o g g å r d s r u m . . D e n s i d s t o m h a n d l e d e k o m m i s s i o n f a n d t d e t h u r t i g t n ø d v e n d i g t a t f å f r e m s k a f f e t k o r t o v e r s t a d e n s e j e n d o m m e u d e n ­ f o r v o l d e n e , o g d e n a n m o d e d e d e r f o r R a w e r t om a t u d f æ r d i g e e t i s å d a n t o g u d b a d s i g e t o v e r s l a g o v e r b e k o s t n i n g e n . I s i t s v a r g j o r d e R a w e r t o pmæ r k s om p å - d e t f ø r s t c a . 100 å r s e n e r e g e n n e m f ø r t e - a t d e t v i l l e væ r e r i g t i g s t , a t m a n p å p a s s e n d e s t e d e r l o d a n b r i n g e g r æ n s e - o g m æ r k e s t e n i j o r d e n , s å l e d e s a t m a n i f r e m t i d e n k u n n e h a v e t i l s t r æ k k e l i g m a n g e f a s t e p u n k t e r a t g å u d f r a v e d o p m å l i n g e r o g g r u n d a f s æ t n i n g e r , i d e t m a n g l e n a f s å d a n n e f a s t e p u n k t e r o f t e h a v d e v o l d t v a n s k e l i g h e - j d e r v e d g r æ n s e s t r i d i g h e d e r . K o m m i s s i o n e n s y n e s i m i d l e r t i d i k k e a t h a v e s k æ n k e t d e t t e s æ r l i g i n t e r e s s e , f o r d e n s y n t e s d e t å b e n b a r t m e s t a f g ø ­ r e n d e a t f å k o r t e t u d f æ r d i g e t h u r t i g t , o g d e n f a n d t i ø v r i g t R c i w e r t s f o r d r i n g 1 2 0 0 R i g s d a l e r f o r h ø j . K o r t e f t e r m o d t a g e l s e n a f R a w e r t s u d t a l e l s e o g t i l b u d m e d d e l t e m a n ham d e n 1 7 » o k t o b e r 1796 , a t k y n d i g e o g e r f a r n e mændx ^ h a v d e t i l b u d t s i g f o r h a l v d e l e n o g h a v d e l o v e t a t f å k o r t e n e f æ r d i g e i n d e n å r e t s u d g a n g , h v o r f o r d i s s e h a v d e f å e t o p m å l l i n g e n o v e r d r a g e t . R a w e r t f i k s a m t i d i g a f m a g i s t r a t e n p å l a g t t j e n s t l i g t a t v e r i f i c e r e a r b e j d e t . ^ ... K o r t e n e b l e v i m i d l e r t i d f ø r s t f æ r d i g e i a u g u s t 1 7 9 7 * o g e f t e r n o g l e f o r e t a g n e e f t e r m å l i n g e r e r k l æ r e d e R a w e r t , a t k o r t e n e h a v d e d e n n ø j a g t i g h e d , s om d e i f ø l g e o p m å l i n g s m e t o d e n o g f o r d e n o p n å e d e b e t a l i n g k u n n e h a v e . I s i n b o g k r i t i s e r e r h a n i ø v r i g t - d e n a n v e n d t e m e t o d e som u t i l s t r æ k k e l i g t i l f r e m s t i l l i n , a f f u l d t n ø j a g t i g e k o r t . I f o r b i n d e l s e med b r a n d v æ s e n e t s f o r b e d r i n g f o r a n l e d i ­ g e d e R a w e r t i 1 7 9 8 , a t d e t b l e v p å l a g t V a n d i n s p e k t i o n e n a t l a d e d e b e s t å e n d e v a n d l e d n i n g e r - t r æ r e n d e r - , h v i s b e l i g g e n h e d i k k e v a r k o r t l a g t , i n d m å l e , d e r v e d a t V a n d m e s t r e n e o v e r a l t , h v o r d e r ;

2 a f g a r n i s o n e n s o f f i c e r e r k a p t a j n L ø n b o r g o g l ø j t n a n t O p p e n 2 0 ) . .. . .

- 1 3 -

Made with