Jakop Rigter - Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigden

Voorwoord

De inhoud van het handboek is gebaseerd op de uit- gangspunten van de ontwikkelingspsychopatholo- gie( developmental psychopathology ). Dit is een inte- gratieve benadering oorspronkelijk afkomstig uit de VS waarin inzichten uit verschillende wetenschappen gecombineerd worden. In het boek worden in chro- nologische volgorde mogelijke psychische problemen op dertien ontwikkelingsgebieden beschreven. Ook wordt behandeld hoe problemen op zo’n ontwikke- lingsgebied er voor kunnen zorgen dat er later in het leven andere psychische problemen ontstaan. Bij het schrijven werden de volgende doelstellingen gehan- teerd: het handboek draagt een integratieve benade- ring uit; van elk ontwikkelingsgebied wordt zowel de normale als afwijkende ontwikkeling beschreven; psy- chische problemen en stoornissen worden in een con- text geplaatst zoals ontwikkeling, opvoeding, gezin, cultuur, enzovoorts; duidelijk moet worden gemaakt dat de psychische problemen en stoornissen zelden één oorzaak kennen maar juist door meerdere (risi- co)factoren beïnvloed worden; de geboden informatie is actueel; in het boek is casuïstiek opgenomen; en bij het beschrijven van mogelijke hulpverleningsmetho- den (preventie en behandeling) worden die benade- ringen gekozen waarvan verondersteld mag worden (op grond van onderzoek) dat ze effectief zijn. Dit handboek is een vervolg op een eerdere publi- catie uit 2002. In vergelijking met deze publicatie is elk hoofdstuk uitgebreider en diepgravender geworden. Er zijn twee nieuwe hoofdstukken toegevoegd over psychosen en over suïcidaliteit. Het boek is geactu- aliseerd waarbij (vanaf 2002) meer dan 1000 nieuwe referenties zijn gebruikt. Elk hoofdstuk start met een casus waardoor direct de interesse in de inhoud ge- wekt wordt. Er zijn nieuwe en geactualiseerde kaders toegevoegd waarin uitstapjes gemaakt worden naar interessante onderzoeken, de beruchte uitzonderin- gen op de regel, zelftesten en tips voor opvoeders. Bij het beschrijven van de kenmerken van de psychische stoornissen is gebruikgemaakt van de voorstellen voor het nieuwe dsm-5-systeem. Het schrijven van dit boek is mede mogelijk gemaakt door de belangstelling, hulp en steun van velen. Ver- schillende hoofdstukken werden gelezen en becom- mentarieerd door mijn collega’s van het Lectoraat Jeugd & Opvoeding van de Haagse Hogeschool: René Diekstra, Carolien Gravesteijn, Michel Hogenes,

De kindertijd is de gelukkigste tijd van je leven, hoor je mensen vaak zeggen. En in Nederland lijkt dat echt zo te zijn getuige een rapport van de Unicef waaruit blijkt dat de Nederlandse jeugd het beste doet in ver- gelijking tot de jeugd uit andere rijke landen (Unicef 2013). Maar er zijn ook andere cijfers en geluiden. In een overzichtsartikel (Burger 2001) wordt becijferd dat psychische en gedragsproblemen veel voorkomen onder de Nederlandse jeugd. Op de kinderleeftijd (gedefinieerd van 7-11 jaar) ervaart 14% jaarlijks ten minste één stoornis. Op de adolescentieleeftijd (13- 18 jaar) ervaart 22% jaarlijks ten minste één stoornis. Problemen bij (jonge) kinderen komen minder in het nieuws, maar mededelingen van huisartsen, kinder- artsen en de opvoedtelefoon laten zien dat de meest gestelde vragen van ouders gaan over problemen erva- ren bij het eten, slapen en gehoorzamen van het kind. Onderzoek naar het gebruik van de hulpverlening laat zien dat bijna 20% van de gezinnen gebruik maakt van eerste- of tweedelijnsjeugdzorg. Ongeveer 7,5% maakt gebruik van de gespecialiseerde tweedelijnszorg en ongeveer 6% van de gezinnen maakt gebruik van de geestelijke jeugdgezondheidszorg (Bot 2013). Onder- zoek besproken in dit handboek laat zien dat psychi- sche problemen tijdens de kindertijd een belangrijke voorspeller zijn van psychische problemen op volwas- sen leeftijd. Dit onderstreept het belang van vroegtij- dige herkenning, preventie en vroegtijdige behande- ling. Want dat stelt ons in staat om het leven van deze kinderen en hun ouders wat lichter te maken. Maar wat misschien nog belangrijker is: hoe beter de kwa- liteit van leven in de eerste levensjaren, hoe groter de kans op een positieve mentale, sociale en fysieke ont- wikkeling als kinderen ouder worden. Daarmee neemt de kans toe dat zij een gunstig volwassen leven tege- moet gaan, en zelf op hun beurt kwalitatief goede ou- ders worden. Wanneer moet je je zorgen gaan maken over het ge- drag van een kind of jongere? Wanneer spreek je van stoornissen? Dit zijn vragen die hulpverleners, profes- sionele opvoeders en ouders zich vaak zullen stellen. Op deze vragen zijn geen standaardantwoorden mo- gelijk. Daar zijn de kinderen, de ouders en de situaties te uiteenlopend voor. Dit handboek gaat over psychi- sche stoornissen, over psychische problemen die (nog) geen stoornis zijn en over de normale ontwikkeling bij kinderen en jeugdigen. Het boek kan gebruikt worden om bovengenoemde vragen te verhelderen.