Nel Jessurun & Roxane Warring - Verschillen omarmen

1  De systeemoptiek

1.2.3 De wisselende aard van de waarheid Ieder mens is geneigd datgene wat hij kent als waarheid te beschouwen. Ook elk cli ëntsysteem, met welke afkomst of klasse dan ook, neigt naar een vaak vicieuze cirkel van eigen waarheden. Door systemisch te kijken en te bevragen ontstaat vaak ruimte voor andere waarheden. Cruciaal hierbij is accepteren dat dé waarheid niet bestaat en dat waarheid een persoonsgebonden begrip is waarover geen waardeoordeel (zo als goed of slecht, belangrijk of onbelangrijk) hoeft te worden geveld. Benaderen we situaties circulair, dan geldt: ‘wat helpt is waar’, oftewel: wat helpt is hetgeen de vici euze interactiespiraal doorbreekt (zie hoofdstuk 4). De professional bekijkt de situ atie vanuit de verschillende perspectieven van alle betrokken partijen. Meervoudige partijdigheid is hierbij de basishouding (Böszörményi-Nagy & Krasner, 1994) (zie paragraaf 3.2). Het is goed om je als professional onder alle omstandigheden bewust te zijn van het grote verschil tussen ‘ik vind dat’ en ‘het is’. Vermijd discussies over de waarheden van het cliëntsysteem. Verklaringen die voor klachten gegeven worden, zijn meestal persoonsgericht, stereotiep en abstract (‘Hij is liefde tekortgekomen’, ‘Hij is niet goed gehecht’, ‘Hij zal er wel overheen groeien’). Bovendien zijn dergelij ke verklaringen vaak tijdsgebonden (zie paragraaf 7.1). Wat vandaag gek gevonden wordt, is morgen misschien wel heel gewoon (hysterie is uit, borderline is in). De waarheden gaan meestal niet verder dan de huis-tuin-en-keukenpsychologie van de buurvrouw: ‘Je moet weggaan bij een man die je slaat.’ ‘Laat hem in zijn sop gaarkoken, trek het je niet aan, dan wordt hij wel wijzer.’ ‘Je moet dat kind gewoon niet zo verwennen.’ Dit type waarheden leidt niet tot een verandering of verbetering van de situatie, en op dezelfde voet doorgaan zal dat ook niet doen. Een op het systeem gerichte bena dering heeft meer kansen, omdat die de klacht in de context kan plaatsen en andere waarheden kan vinden die misschien minder dicht aan de oppervlakte liggen, maar eenmaal verduidelijkt wel voor meerdere partijen herkenbaar en acceptabel zijn. Het is al moeilijk om dergelijke andere waarheden te vinden bij cliënten met de eigen kleur, klasse en geslacht; bij cliënten die qua sociale, emotionele en culturele beleving verder van ons af staan, is het nog moeilijker ommet de pragmatische waar heid in contact te komen. De eerste uitdaging voor systemische professionals is dan ook het leren leven met verschillende werkelijkheden, die bovendien van plaats, tijd en situatie kunnen afhangen en niet altijd stroken met de eigen hiërarchie van normen en waarden. Dit is een van de moeilijkste punten van de systemische en transculturele aanpak. Goede systeeminterventies vragen van professionals dat ze hun eigen indrukken en reacties kunnen relativeren en ze afstemmen op de voor de cliënt geldende waarheid. Het

36