Nel Jessurun & Roxane Warring - Verschillen omarmen

1  De systeemoptiek

drukte, die een leefbare situatie voor zichzelf dient te creëren óf de machtsongelijk heid moet opheffen.

‘Homeostatische mechanismen (mechanismen die als doel hebben een intern evenwicht te handhaven) proberen een grensoverschrijdende vader in het gareel te houden. Maar als deze steeds bruter wordt, moeder steeds banger en doch ter een steeds mooiere meid, dan is de kans aanwezig dat deze vicieuze cirkel uitmondt in geweld en incest. De cirkel wordt doorbroken als er iets verandert in de machtsrelatie: als de zoon vader aanvalt, als moeder erachter komt en haar dochter in bescherming neemt, als het meisje een vriend krijgt of haar eigen angst overwint en hulp zoekt’ (naar Van der Pas, 1992). Machtsongelijkheid kan in allerlei systemen bestaan en op meerdere lagen. ■■ Op macroniveau veroorzaakt machtsongelijkheid racisme, oorlog en genocide, die op hun beurt de machtsongelijkheid in stand kunnen houden. ■■ Op mesoniveau veroorzaakt machtsverschil discriminatie, maatschappelijke on gelijkheid, klassenscheiding en uitsluiting. Bij maatschappelijke machtsongelijk heid probeert één dominante maatschappelijke groep vaak dit interne evenwicht te handhaven. Verschillende groeperingen in de samenleving vechten voor een nieuw evenwicht en proberen de regels te beïnvloeden. Belangrijk is of het gro tere maatschappelijke systeem de opstand sanctioneert en daardoor versterkt of dat er wordt geluisterd, zodat de vicieuze cirkel doorbroken wordt. ■■ Op microniveau leidt machtsverschil tot angst, onbegrip en huiselijk geweld. In alle gevallen is sprake van een verstoord evenwicht. Om deze vicieuze cirkel te kunnen doorbreken, is het nodig om de factor macht in de relatie te erkennen. In deel II gaan we hierop verder in. Professionals zijn zich niet altijd bewust van het onvermijdelijke machtsverschil tus sen hulpvrager en hulpverlener. Als ze zich hiervan wel bewust zijn, beseffen ze vaak dat zij als ‘machthebber’ verantwoordelijkheid hebben voor het herstellen van de ba lans. Bewustzijn van de kwetsbare positie waarin veel cliënten zich bevinden, betekent overigens niet dat de professional zich onmachtig hoeft te laten maken. Een cliënt heeft er geen baat bij als de professional meegaat in zijn hulpeloosheid. De professio nele relatie kan een kans bieden om cliënten op een gezonde manier met machtson gelijkheid te laten oefenen en ze binnen een veilige relatie de regie te laten nemen. De nog onbenutte mogelijkheden van cliënten kunnen dan de ruimte krijgen. Als er grote verschillen zijn in opvattingen tussen de professional en de cliënt speelt macht ook een rol. Vooral in de jeugdbescherming kan dit leiden tot behoorlijke strijd.

38