István Bejczy - Een kennismaking met de middeleeuwse wereld

Inleiding

a de instorting van het Romeinse rijk trad de middeleeuwse duisternis in, waaraan pas na duizend jaar een einde werd gemaakt toen de humanisten hun licht over de wereld lieten schijnen – deze opvatting, door de humanisten zelf uitentreu ren verkondigd, leeft nog altijd voort in het historisch bewust zijn van Europa. In de meeste westerse talen is ‘middeleeuws’ een synoniem voor ‘achterlijk’ of ‘barbaars’, terwijl men de Renaissance verbindt met de herrijzenis van letteren, kunsten, wetenschappen en vooral van een zelfstandig denken. Intussen weten we wel beter. Veel van onze intellectuele en ar tistieke tradities hebben hun wortels juist in de Middeleeuwen, het tijdperk dat onder meer het leven schonk aan de volkstalige litera tuur, de universiteit en de boekdrukkunst. Staatsinstellingen als het koningschap en het parlement, en economische organisatie vormen als het handelskapitalisme en het bankwezen gaan even eens op de Middeleeuwen terug. En veel middeleeuwse tradities zijn op hun beurt voortzettingen van wat de Oudheid had voortge bracht. Het begin van de Middeleeuwen vormt geen werkelijke breuk met de late Oudheid, zomin als de Renaissance een werkelij ke breuk met de Middeleeuwen vormt. De middeleeuwse wereld berust op drie grote pijlers: de antie ke, de christelijke en de Germaanse beschaving. Het samengaan van antieke en christelijke elementen was niet nieuw. In het Romeinse rijk was het christendom aan het eind van de vierde eeuw staatsgodsdienst geworden en met de klassieke beschaving ver mengd geraakt. Ook Germaanse invloeden waren het Romeinse rijk niet vreemd geweest: aan beide zijden van de noordelijke rijks grenzen leefden Germaanse stammen, waaruit soldaten werden gerekruteerd voor de daar gelegerde legioenen. Na de grote *volks verhuizingen, toen het West-Romeinse keizerrijk was ingestort en Germaanse koningen over grote delen van Europa heersten, wer den de Germaanse invloeden wel aanzienlijk sterker. De Vroege Middeleeuwen, behandeld in de hoofdstukken I en II, vormen het tijdperk waarin de drie oude elementen van cultuur nieuwe verbin dingen aangaan op politiek, sociaal, economisch en geestelijk ge bied. In de Hoge Middeleeuwen, behandeld in hoofdstuk III, is op alle gebieden van het openbare leven sprake van dynamiek en