S_Forskønnelsen_1937

( l i r i K l i a n

I V o g K w h o i i l i a v n

A f Vilhelm Wanscher.

I n g e n d a n s k K o n g e h a r g j o r t s a a m e g e t f o r K o ; b e n h a v n s o m C h r i s t i a n I V . H a n h a v d e d e t s t o r e S y n p a a B y e n s H e l h e d v e d d e n s B e l i g g e n h e d o g h a n s p a r e d e i k k e p a a P e n g e n e f o r a t g i v e d e n s a a g o d e B y g n i n g e r s o m m u l i g t . K o b e n h a v n b l e v for* d o b l e t a f S t ø r r e l s e i h a n s 6 0 a a r i g e R e g e r i n g s t i d (1588— 1648), o g d e n b l e v , i d e t m i n d s t e p a r t i e l t , e n R e n a i s s a n c e b y m e d G e o m e t r i , m e d e n s d e n h id til h a v d e v æ r e t e n m i d d e l a l d e r l i g k r i n k l e t B y . K n a p 20 A a r g a m m e l u d k a s t e r h a n 1596 P l a n e n til E u r o p a s b e d s t e A r s e n a l h a v n s i d e n K e j s e r T r a j a n s H a v n i O s t i a , s o m f o r m o d e n t l i g v a r h a n s a r c h i t e k t o n i s k e F o r b i l l e d e . D e t m æ g t i g e A r b e j d e , s o m k r æ v e d e s t o r e I n d d æ m n i n g e r , v a r i f u l d G a n g 1599 o g f ø l g e n d e A a r . D e r g r a v e d e s e t i n d r e , k v a d r a t i s k H a v n e b a s s i n ( s o m v a r i B r u g i n d t i l 1868 o g n u e f t e r T i l f y l d n i n g d a n n e r H a v e n f o r a n d e t K g l. B i b l i o t h e k ) m e d e n s m a l Ind* s e j l i n g f r a S y d . U d til S o e n b y g g e d e s e t H u s m e d m æ g t i g e H v æ l v i n g e r , h v o r u n d e r G a l e j e r k u n d e t i l r i g g e s , ( d i s s e H v æ l v i n g e r e x i s t e r e r e n d n u i d e t K g l. B i b l i o t h e k ) . P a a V e s t s i d e n b y g g e d e s T ø j h u s e t , s o m s t a a r e n d n u m e d s i n e k o l o s s a l e (3,45 M . t y k k e ) M u r e o g b r e d e K r y d s h v æ l v i n g e r , 17 i t o R æ k k e r , i e n L æ n g d e a f 250 s j æ l l a n d s k e A l e n , e t i m p o n e r e n d e V æ r k f o r s i n T i d , o g K o m g e n s e g e t , e f t e r h v a d v i k a n s e a f K i l d e r n e . P a a Ø s t s i d e n b y g g e d e s d e n t i l s v a r e n d e P r o v i a n t g a a r d , s o m v a r n o g e t s m a l l e r e . H o v e d f lo j e n p a a N o r d ; s i d e n b l e v i k k e o p f o r t ; h e r l o d h a n lig g e e t æ l d r e T ø j h u s f r a C h r i s t i a n III. M a a s k e h a r h a n h a f t i T a n k e r n e e n g a n g a t l æ g g e e t n y t K o n g e s l o t p a a d e t t e S t e d i F o r b i n d e l s e m e d d e t g a m l e , o m t r e n t k r e d s r u n d e K o b e n h a v n s S lo t, h v i s R e s t e r n u s e s i G r u n d e n u n d e r C h r i s t i a n s b o r g S l o t s g a a r d o g F o r ; p la d s . M e n d e n n e T a n k e o p g a v h a n , f o r d i h a n h e l l e r e v i l d e b y g g e e t S o m m e r s l o t u d e n f o r B y e n p a a d e n n e s N o r d s i d e , h v o r h e n h a n v i l d e u d v i d e H o v e d s t a d e n o g l æ g g e n y e V o l d e o m k r i n g d e n . D e t v a r i 1606, a t C h r i s t i a n I V b e g y n d t e a t b y g g e d e t k o r t e lille S l o t i d e n n y e H a v e , h v o r o v e r s e n e r e d e t s t ø r r e R o s e n b o r g b l e v b y g g e t ; d e t fik sit N a v n 1624. O g s a a h e r v a r K o n g e n s i n e g e n A r c h i t e k t o g l e d e d e p e r s o n l i g t a lle A r b e j d e r , h v i l k e t s æ r l i g g o d t k a n f o l g e s h e r v e d H j æ l p a f R e n t e m e s t e r e n s R e g n s k a b e r , m e n d e t v a r e d e læ n g e , i n d e n m a n f a n d t u d a f d e n n e S a g . I d e t FORSKØNNELSEN. XXII. Aarg. 1939. Nr. 1 .

s a m m e A a r , 1606, b e f a l e r d e n u n g e K o n g e K ø b e n ; h a v n s B o r g m e s t r e o g R a a d , a t d e s k a l l a d e n e d ; b r y d e H u s e n e p a a R a a d h u s e t s s ø n d r e S id e , s a a a t d e r k a n a a b n e s e n f ri P l a d s ( N y t o r v ) „ v o r K o b ; s t a d K ø b e n h a v n til O r n a t o g B e p r y d e l s e o g d e n s m a n g e B o r g e r e til G a v n o g G o d e “ . H a n v i l d e l a d e R a a d h u s e t o p p u d s e o g ti l l ig e f l y t t e d e n B r ø n d p a a G a m m e l t o r v „ p a a e t b e l e j l i g e r e S t e d m i d t p a a P l a d s e n , s a a a t a l t i n g m a a o g k a n b l i v e s k i k k e t • o g l a v e t u d i e n g o d O r d n i n g B y e n o g d e n g a n s k e G e m e n til e n P r y d e l s e o g e n d e l i g i k k e til e n r i n g e G e n e t o g F o r d e l “ . A t t e r h e r g e n n e m f ø r t e h a n b e v i d s t R e n a i s s a n c e n s I d é e r o m r e g e l m æ s s i g t B y ; a n l æ g , o g d e t k a n i k k e s e s , a t d e r v a r n o g e n , d e r h j a l p h a m h e r i . H a n v a r s i n e g e n B y a r c h i t e k t o g S l o t s a r c h i t e k t . H a n v i d s t e h v a d h a n v i l d e , o g h a n s k i f t e d e i k k e M e n i n g e r f r a e t A a r til e t a n d e t . D e t v a r d e t s t o r e h o s d e n n e h e r l i g e R e n a i s s a n c e ; K o n g e , d e r f ø l t e sig s o m e t M ø n s t e r f o r s i t F o l k i r i d d e r l i g e F æ r d i g h e d e r o g i R i g e r n e s S t y r k e l s e o g F o r s k o n n i n g , s a a l æ n g e L y k k e n v a r h a m g o d , o g s o m i k k e v a r m i n d r e t a p p e r o g u k u e l i g o g s t o r i T r a n g til F o r n y e l s e , d a a l t g ik h a m i m o d . I d e f ø l g e n d e A a r t æ n k e r K o n g e n m e s t p a a V o l d e n e o g h e l e B e f æ s t n i n g e n a f G a m m e l h o l m o g d e n o v r i g e æ l d r e B y m e d A n l æ g a f n y e P o r t e . S a a l e d e s b l e v Ø s t e r p o r t ( f o r E n d e n a f Ø s t e r g a d e ) k o n t r a h e r e t d e n 17. M a j 1607 m e d C o r n e l i s d e V o s s „ e f t e r d e n A f r i d s , H a n s M a j e s t æ t h a m d e r ; p a a g i v e t h a r “ , a l t s a a e f t e r C h r i s t i a n I V ’s e g e n T e g n i n g , e n e n k e l B y g n i n g m e d G a v l e o g S k i f e r ; ta g , m e n u d e n S p ir. E n I n g e n i ø r S c h m a l f e l d g j o r d e K o n t r a k t 1608 o m a t b y g g e V o l d e n l a n g s m e d F i o l m e n s K a n a l , „ e f t e r s o m d e t h a m e r u d v i s t “ , h v i l k e t a t t e r b e t y d e r , a t O r d r e n e r g i v e t h a m a f K o n g e n p e r s o n l i g , s o m d e n d e r h a v d e t e g n e t d e n s a m l e d e B e f æ s t n i n g s p l a n i 1). O g s a a D r . p h i l . V . L o r e n z e n k o m m e r til s a m m e R e s u l t a t : „ M a n k o m m e r i k k e u d e n o m , a t C h r i s t i a n I V p e r s o n l i g h a r h a f t e n m e g e t s t o r A n d e l i d e n M a a d e , h v o r ; p a a K ø b e n h a v n s O m b e f æ s t n i n g o g t i l d e l s N y ; b e f æ s t n i n g f a n d t S t e d 1606— 1 6 2 4 “ ( J). — I e t e n ; k e l t T i l f æ l d e k a n v i p a a v i s e , a t C h r i s t i a n I V h a r b r u g t e t f r e m m e d F o r b i l l e d e , h v i l k e t i k k e t i d l i g e r e h a r v æ r e t n æ v n t . I 1616 k o n t r a h e r e r h a n n e m l i g

') V. Wanscher: Christian IV’s Bygninger. 1937. S. 99. 2 ) V. Lorenzen: Christian IV’s Byanlæg. 1937. S. 72.

1

Made with