عقل، دین و جامعه در اندیشه بهایی

16 / 19

ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐ ﺎﺭﻭﺍﻥ ﺗﺤﻮّﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﺪﻭﺭ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ﺁﮐﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ ﻧﻔﺮﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﻫﺴﺘﯽ ﺭﺍ ﺻﺮﻓﺎً ﺍﺯ ﻁﺮﻳﻖ
ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻭ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻨﺎ ﺑ ﻪ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺧﻮﺩ ﻫﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺍﺳﺖ ﭘﻠﻴﺪ ﻭ ﺑﺪ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﻟﺬﺍ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮ ﻭ ﻭﻳﺮﺍﻧﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ
ﺗﻨﻬﺎ
ﺩﺭ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺆﺳﺴّﺎﺕ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎﺋﯽ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻣﺪﻧﻴّﺘﯽ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺭﻭ ﺑﮑﻤﺎﻝ
ﻭ ﺗﺮﻗّﯽ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺁﺯﺍﺩی ﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻳﮑﯽ ﺑﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺩﻳﮕﺮی ﺑﺎ ﻁﺮﺩ ﺁﻥ ﻫﺮ
ﺩﻭ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺭﺯی ﺑﺮ ﻟﺰﻭﻡ ﺍﻳﺪﺍﻉ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
۲- ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻧﻔﯽ ﺍﺳﻄﻮﺭۀ ﺧﺮﺩ ﺗﺎﻡ

ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻋﻘﻞ ﺩﺭ ﺷﻨﺎ ﺎﻧ ﺭﻭﺣ ﺳﺎﺋﯽ ﯽ ﻭﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻬﺎ ﻭ ﺩﺍﻭﺭی ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﮥ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ، ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺭﺍ
ﺍﺯ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺟﺰﻡ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩی ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺪﻭﺭ ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻣّﺎ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﻭﻳﺮﺍﻥ
ﺳﺎﺧﺘﻦ
ﻧﻈﺎﻡ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻋﻘﻞ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﺁﺯﺍﺩی ﻧﻴﺰ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺨﺎﻟﻒ
ﺍﺳﺖ ﺍﻣّﺎ ﺩﺭ ﻧﺎ ﺑﺮﺩﺑﺎﺭی ﺗﻌﺼﺐ ﻭ ﺟﺎﻫﻠﻴّﻪ ﻭ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎی ﺧﻼﻑ ﺁﺯﺍﺩی ﺑﺎ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﺮﻳﮏ ﻭ ﻫﻢ ﺁﻫﻨﮓ
ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋّﺎ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﮔﺮﺍ ﺧﺮﺩ ﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺑﻌﮑﺲ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ
ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺧﺮﺩ ﺭﺍ ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻣّﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻴﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻫﻢ ﺍﻓﺮﺍﻁ ﻭ ﻫﻢ ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ
ﺩﻭﺭ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺸﺘﺮک ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﺧﺮﺩ
ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻧﻈﺮﻳّﮥ ﮐﻠّﯽ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ:
ﺍﻭّﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﺳﺎﺳﺎً ﭘﺪﻳﺪ ﺍﺭی ﻣﻌﻘﻮﻝ ﻭ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻘﻮﻻﺕ ﻋﻘﻠﯽ
ﮐﺎﻣﻼً ﺟﺎ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ.
ﺩﻭّﻡ ﺁﻧﮑﻪ
ﺧﺮﺩ
ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺍﺩﻋّﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﺤﻮﻻّﺕ ﻭ ﺗﻄﻮّﺭﺍﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺭﺍ ﮐُﻼً ﮐﺸﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ
ﻁﺮﻳﻖ ﺧﺮﺩ ﺑﺬﺍﺕ ﻧﻬﻔﺘﮥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺎﻡ ﻧﻈﺮی ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﻋ ﻠﻢ ﺩﻗﻴﻘﯽ
ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﻝ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ ﻗﻄﻌﯽ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻣﻴّﺖ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ ﻭ
ﺎﺭ ﺳﺎﺧﺘ ﻫﺎی ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ.
ﺳﻮّﻡ ﺁﻧﮑﻪ
ﺧﺮﺩ
ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺍﺯ ﻟﺰﻭﻡ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍی ﻧﻮﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﺮﺍﻣﻴﻦ ﺧﺮﺩ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺨﻦ
ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻘﻞ ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺍﺯ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘ
ﺎﺭ
ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻨﺤﻮی ﻗﻬﺮﺁﻣﻴﺰ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﺮﺩﻩ،
ﻣﺪﻋّﯽ ﺁﻧﺴﺘﮑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴّﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺧﺮﺩ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯی
ﺷﻮﺩ.
ﺑﺎﺭﺯﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ
ﺧﺮﺩ
ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺰﻡ ﺍﮐﻮﻧﻮﻣﻴﺴﺘﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﺎﻭﺭ ﺑﻪ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻟﺒﺘّﻪ ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﻭ ﺗﻌﺎﺭﻳﻒ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ
ﺍﺯ
ﻧﻈﺮﻳﮥ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺰﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩ ﺍی ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺎ
ﻫﺪﻓﻬﺎی ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻣﻨ ﺎﻓ ﺎﺗﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.
ﻭﻟﯽ
ﺗﻌﺒﻴﺮ
ﭼﻴﺮﻩ
ﺍﺯ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺰﻡ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺰﻡ ﺍﮐﻮﻧﻮﻣﻴﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺰﻡ
ﺑﺎﻭﺝ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﺑﺎ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎی ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺑﮑﻠّﯽ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺰﻡ ﺍﮐﻮﻧﻮﻣﻴﺴﺘﯽ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﮑﺎﺗﺒﯽ ﺍﺳﺖ ﮐ ﻪ
ﺩﺭ ﻭﺭﻁﮥ " ﺍﺳﻄﻮﺭۀ ﺧﺮﺩ ﺗﺎﻡ " ﺍﺳﻴﺮ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺍﺳﺖ. ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﺳﻄﻮﺭۀ ﺧﺮﺩ ﺗﺎﻡ ﺁﻥ ﻧﺤﻮۀ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﺗﻮﻫﻤّﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻋﻮی ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺩﻗﻴﻖ ﻭ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻣﻴّﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺧﺮﺩ ﺗﺎﻡ
ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ.
ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺧﺮﺩ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳّﺖ ﺧﺮﺩ ﻧﻴﺰ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ
ﺁﺋﻴﻦ
ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻗﺎﻁﻌﺎﻧﻪ
ﻋﻘﻞ ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﺭﺍ ﻧﻔﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ.
ﺧﺮﺩ
ﮔﺮﺍﺋﯽ ﺍﻓﺮﺍﻁﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﻫﻤّﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﯽ