عقل، دین و جامعه در اندیشه بهایی

10 / 19

ﺻﺭﻓﺎً ﻳﮏ ﺫﻫﻥ ﻭ ﺧﺭﺩ ﺍﺳﺗﻌﻼﺋﯽ ﻣﺳﺗﻘﺭ ﺩﺭ ﭘﻬﻧﻪ ﺍی ﻣﺎﻭﺭﺍ ء ﺗﺣﻭﻻّﺕ ﺍﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻧﻣﯽ ﺑﺎﺷﺩ.
ﺑﺭ ، ﻋﮑﺱ ﺍﻧﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺟﺗﻣﺎﻉ ﻧﻳﺯ
ﻫﻣﻭﺍﺭﻩ
ﺩﺭ ﺣﺎﻝ
ﺳﻳﺭ
ﻭ ﺗﺣﻭّﻝ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻝ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻧﺩ. ﺑﺩﻳﻥ ﺗﺭﺗﻳﺏ ﺷﻧﺎﺧﺕ ﻭ ﺧﺭﺩ
ﺍﻧﺳﺎﻧﯽ ﻧﻳﺯ ﻣﺗﺄﺛﺭ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺗ
ﺎﺭ
ﺍﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻭﻳﺵ ﺧﻭﺍﻫﺩ ﺑﻭﺩ. ﻣﻘﻭ ﻻﺕ ﺷﻧﺎﺧﺕ ﺍﻧﺳﺎﻧﯽ ﻣﻘﻭﻻﺗﯽ
ﻣﻁﻠﻕ ﻧﺑ ﻭﺩﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻭﺳﻁ ﺷﺭﺍﻳﻁ ﻣﺣﻳ ﻁﯽ، ﺍﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻣﺣﺩﻭﺩ ﻭ ﻣﺷﺧﺹ ﻣﯽ ﮔﺭﺩﻧﺩ. ﻧﺗﻳﺟﮥ ﺍﻳﻥ
ﺧﺻﻠﺕ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻣﺣﺩﻭﺩ ﻭ ﻣﺷﺧﺹ ﻣﯽ ﮔﺭﺩﻧﺩ. ﻧﺗﻳﺟﮥ ﺍﻳﻥ
ﻭﻳژﮔﯽ
ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻫﺳﺗﯽ ﻭ ﺍﻧﺳﺎﻥ، ﻧﺳﺑﻳّﺕ ﺷﻧﺎ
ﺳﺎﺋﯽ
ﺁﺩﻣﯽ ﻭ ﻧﺳﺑﻳّﺕ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﺳﺕ. ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺣﺭﮐﺕ ﺍﺳﺕ ﻭ ﺍﻳﻥ ﺣﺭﮐﺕ ﺑﻪ ﻣ ﻌﻧﯽ ﻓﻌﻠﻳّﺕ ﻳﺎﻓﺗﻥ ﻗﻭﺍ ﻭ ﺍﺳﺗﻌﺩﺍﺩﻫﺎی
ﺩﺭﻭﻧﯽ ﺁﻥ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺩ. ﺩﺭ ﻫﺭ ﻟﺣﻅﻪ ﺍی ﺍﺯ ﺣﺭﮐﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ ، ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺷﺭی ﺩﺍﺭﺍی ﺳﺎﺧﺗ
ﺎﺭ
ﻭﻳژﻩ ﺍی
ﺍﺳﺕ ﮐﻪ
ﺷﮑﻭﻓﺎﺋﯽ ﺍﺳﺗﻌﺩﺍﺩﺍﺕ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺧﺎﺻّﯽ ﺭﺍ ﻣﻳﺳّﺭ ﻣﯽ ﮐﻧﺩ. ﻳﮏ ﻧﻅﺎﻡ ﺍﺭﺯﺷﯽ ﺩﺭﺳﺕ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻟﺣﻅﮥ ﻣﻌﻳّﻥ
ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺁﻥ ﻧﻅﺎﻣﯽ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﺷﮑﻭﻓﺎﺋﯽ ﻗﻭﺍی ﻣﺷﺧﺻﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻭﻗﻌﻳّﺕ ﺧﺎﺹ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺫﻳﺭ ﻣﻳ ﻧﻣﺎﻳﺩ.
ﺍﻳﻥ
ﻪ ﺑ ﻣﻔﻬﻭﻡ ﺍﻳﻥ ﻣﻌﻧﯽ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﺁﻧﭼﻪ ﺑﺭﺍی ﮔﺫﺷﺗﻪ ﺧﻭﺏ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻣﻧﺩ ﺑﻭﺩﻩ ﺍﺳﺕ ﻣﯽ ﺗﻭﺍﻧﺩ ﺑﺭﺍی ﺁﻳﻧﺩﻩ ﻭ ﺑﺩ
ﻭﻳﺭﺍﻧﮕﺭ ﺑﺎﺷﺩ ﻭ ﺑﺭ ﻋﮑﺱ ﺁﻧﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺭﺍی ﮔﺫﺷﺗﻪ ﻭﻳﺭﺍﻧﮕﺭ ﻭ ﻧﺎﻣﻁﻠﻭﺏ ﺑﻭﺩﻩ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻣﻣﮑﻥ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ
ﻭ ﺳﻭﺩﻣﻧﺩ ﭘﺳﻧﺩﻳﺩﻩ ﺑﺎﺷﺩ. ﺑﻌﺑﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺭ، ﺩﺭ ﻓﻠﺳﻔﮥ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﻭﺍﻗﻌﻳّﺕ ﺍﻧﺳﺎﻥ، ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻭ ﺷﻧﺎ
ﺳﺎﺋﯽ
ﺑﺷﺭی ﻫﻣﮕﯽ ﺩﺭ
ﺣﺎﻝ ﺩﮔﺭﮔﻭﻧﮕﯽ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻝ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻧﺩ.
ﺧﺭﺩ ﺩﺭ ﺁﺋﻳﻥ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﭘﺩﻳﺩﺍﺭی ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺍﺳﺕ. ﺍﻣّﺎ ﺍﮔﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﺟﺗﻣﺎﻉ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺗﻐﻳﻳﺭ ﺍﺳﺕ ﻭ ﺍﻧﺳﺎﻥ ﻧﻳﺯ
ﻭﺍﻗﻌﻳّﺗﯽ ﭘﻭﻳﺎ ﻭ ﻣﺗﺣﻭّﻝ ﺍﺳﺕ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻧﻳﺯ ﺑﺎﻳﺩ ﻣﺗﻧﺎﺳﺏ ﺑﺎ ﺩﮔﺭﮔﻭﻧﮕﯽ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺗﻐﻳﻳﺭ ﮐﻧﻧﺩ، ﻭ ﺷﻧﺎ ﺁﺩﻣﯽ ﺳﺎﺋﯽ
ﻧﻳﺯ ﺑﺎﻳﺩ ﻫﻣﺎﻫﻧﮓ ﺑﺎ ﻫﺳﺗﯽ ﻣﺗ ﺣﻭّﻝ ﻭ ﭘﻭﻳﺎ ﻣﺗﻐﻳّﺭ ﻭ ﻣﺗﮑﺎﻣﻝ ﺑﺎﺷﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻥ ﺻﻭﺭﺕ ﺩﻳﺎﻧﺕ ﻧﻳﺯ ﻧﺎﮔﺯﻳﺭ ﺍﺯ ﺁﻧﺳﺕ
ﮐﻪ ﭘﻭﻳﺎ ﻭ ﻣﺗﺣﺭّک ﻭ ﻣﺗﮑﺎﻣﻝ ﺑﺎﺷﺩ. ﺍﺯ ﺁﻧﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﺭﺩ ﺩﺭ ﺣﻘﻳﻘﺕ ﺧﺭﺩی ﺍﺳﺕ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻭ ﭘﻭﻳﺎ ﭘﺱ ﻓﻠﺳﻔﻪ ﺍی ﮐﻪ
ﺑﺧﻭﺍﻫﺩ ﺍﺯ ﻧﻘﺵ ﻭ ﺍﻋﺗﺑﺎﺭ ﻋﻘﻝ ﺩﺭ ﻋﺭﺻﻪ ﺩﻳﺎﻧﺕ ﺳﺧﻥ ﺑﮕﻭﻳﺩ ﺑﺎﻳﺩ ﺑﻪ ﺗﺣﻭّﻝ ﻭ ﺗﺟﺩﻳﺩ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﺎﻭﺭ ﻭ ﺍﻋﺗﺭﺍﻑ
ﻧﻣﺎﻳﺩ . ﺍﻋﺗﻘﺎﺩ ﺑ ﻪ ﺳﮑﻭﻥ ﻭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺩﮔﺭﮔﻭﻧﮕﯽ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﻣﻌﻧﯽ ﻧﻔﯽ ﺗﮑﺎﻣﻝ ﺷﻧﺎ
ﺳﺎﺋﯽ
ﺑﺷﺭی ﺍﺳﺕ. ﭼﻧﻳﻥ ﺩﻳﺎﻧﺗﯽ ﺟﺯ
ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺣﻭّﻝ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻝ ﺍﻧﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺟﺗﻣﺎﻉ ﺑﺎﺷﺩ ﻫﻳﭻ ﺍﺛﺭ ﺩﻳﮕﺭی ﻧﺧﻭﺍﻫﺩ ﺩﺍﺷﺕ. ﺍﻟﺑﺗّ ﻪ ﺑﺎﻳﺩ ﺗﺄﮐﻳﺩ ﻧﻣﺎﺋﻳﻡ ﮐﻪ ﺍﻳﻥ
ﻧﺳﺑﻳّ ﺕ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺑﻣﻌﻧﯽ ﻧﺳﺑﻳّﺕ ﻣﻁﻠﻕ ﻧﻳﺳﺕ. ﺩﺭﺳﺕ ﺍﺳﺕ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳﺩ ﻧﻅﺎﻡ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻧﺎﺳﺏ ﺗﺣﻭﻻﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ
ﺗﻐﻳﻳﺭ ﻧﻣﺎﻳﺩ ﺍﻣّﺎ ﺩﺭ ﻫﺭ ﻣﺭﺣﻠﮥ ﺧﺎﺹ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺑﺎ ﺗﻭﺟّﻪ ﺑﻪ ﺷﺭﺍﻳﻁ ﻭ ﻣﻘﺗﺿﻳّﺎﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ ﺗﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﻧﻅﺎﻡ
ﺍﺭﺯﺷﯽ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﻓﻌﻠﻳّﺕ ﻳﺎﻓﺗﻥ ﻭ ﺷﮑﻭﻓﺎﺋﯽ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﻗﻭﺍی ﺍﻧﺳﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﺭﺍ ﺑﻧﺣﻭ ﺍﺣﺳﻥ ﻣﻳﺳّﺭ ﻣﯽ ﮐﻧﺩ.
ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺑﻭﺩﻥ ﺧﺭﺩ ﻧﻪ ﺑﻣﻌﻧﯽ ﻧﻔﯽ ﺍﺭﺯﺵ ﺧﺭﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻣﻌﻧﯽ ﺍﺛﺑﺎﺕ ﺿﺭﻭﺭﺕ ﺗﺣﻭّﻝ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﻧﺎﺳﺏ ﺗﺣﻭّﻝ ﺧﺭﺩ
ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺍﺳﺕ.
ﺏ. ﺗﻁﺎﺑﻕ ﺩﻳﻥ ﺑﺎ ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺍﻟﻬﯽ
ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺑﻭﺩﻥ ﺧﺭﺩ ﻣﺳﺗﻠﺯﻡ ﺁﻥ ﺑﻭﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﺎﻧﺕ ﻧﻳﺯ ﻣﺗﺣﻭّﻝ ﻭ ﺗﻐﻳﻳﺭﭘﺫﻳ ﺭ ﺑﺎﺷﺩ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﭘﻳﺵ ﻓﺭﺽ ﺍﻋﺗﺑﺎﺭ ﺧﺭﺩ
ﺩﺭ ﺷﻧﺎﺳﺎﺋﯽ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ، ﺗﻐﻳﻳﺭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺳﺕ. ﺍﻳﻥ ﺍﻣﺭ ﺩﺭ ﻧﻭﺷﺗﻪ ﻫﺎی ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺑﺎﺭﻫﺎ
ﻭ
ﺑﮕﻭﻧﻪ ﺍی ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻭﺭﺩ ﺑﺣﺙ
ﻗﺭﺍﺭ ﮔﺭﻓﺗﻪ ﺍﺳﺕ. ﺩﺭ ﺗﺄﺋﻳﺩ ﺍﻳﻥ ﻣﻁﻠﺏ ﺣﺿﺭﺕ ﻋﺑﺩﺍﻟﺑﻬﺎء ﺑﺭ ﺿﺭﻭﺭﺕ ﺗﻁﺎﺑﻕ ﺩﻳﻥ ﺑﺎ ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺍﻟﻬﯽ ﺗﺄﮐﻳﺩ
ﻓﺭﻣﻭﺩﻩ ﺍﻧﺩ. ﻻﺯﻡ ﺑﺗﻭﺿﻳﺢ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺍﻟﻬﯽ ﻋﺑﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﻘﻳﻘﺕ ﻗﺩﺳﯽ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺭ ﻋﻬﺩ
ﻭ ﻋﺻﺭ ﺑﺷﮑﻝ ﻭﺣﯽ ﻭ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﺩﺭ ﻫﻳﺄﺕ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﭘﻳﺎﻣﺑﺭﺍﻥ ﺟﻠﻭﻩ ﮔﺭ ﻣﯽ ﺷﻭﺩ. ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﻠﺳﻔﮥ ﻳﻭﻧﺎﻧﯽ ﻭ
ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﻝ ﻓﻌّﺎﻝ ﻭﻋﻘﻝ ﻣﺳﺗﻘﺎﺩ ﻧﻳﺯ ﺗﻌﺑﻳﺭ ﮐﺭﺩﻩ ﺍﻧﺩ. ﺍﻳﻥ
ﺧﺭﺩ
ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻣﺎﻣﻳّﺕ ﻫﺳﺗﯽ ﻭ ﻗﺎﻧﻭﻥ ﺗﺣﻭﻻّﺕ ﻭ
ﺗﮑﺎﻣﻝ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﺍﺳﺕ. ﺩﺭ ﺍﻳﻥ ﻣﻘﺎﻟﮥ
ﮐﻭﺗﺎﻩ
ﻓﺭﺻﺕ ﺑﻳﺷﺗﺭی ﺑﺭﺍی ﺗﻭﺿﻳﺢ ﻣﻔﻬﻭﻡ ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺍﻟﻬﯽ ﻧﻳﺳﺕ . ﻫﻣﻳﻥ
ﻗﺩﺭ ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺗﺫﮐﺭ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﺍﻳﻥ ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ ﺑﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻳّﺕ ﺧﻭﻳﺵ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻭ ﭘﻭﻳﺎ ﻭ ﺗﺣﻭّﻝﭘﺫﻳﺭ ﺍﺳﺕ. ﻋﻘﻝ ﮐﻠّﯽ
ﺍﻟﻬﯽ ﻋﻘﻝ ﺧﻼﻕ ﺍﺳﺕ ﻭ ﻋﺑﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﻳﮕﺎﻧﮕﯽ ﻋﻠﻡ ﻭ ﻣﻌﻠﻭﻣﯽ ﺍﺳﺕ ﮐﻪ ﺑﺻﻭﺭﺕ ﻗﻭﺍﻧﻳﻥ ﺗﺣﻭّﻝ ﻫﺳﺗﯽ ﺧﻭﻳﺷﺗﻥ ﺭ ﺍ