STEAMmagazine VO

118-119 / 182

Robots kunnen zulke fraaie
schilderijen maken, dat we straks
geen menselijke kunstenaars
meer nodig hebben. Verftechniek
hebben ze al in de vingers en de
apparaten worden steeds fanta-
sierijker. Maar is kunst wel kunst
als het door een robot is gemaakt?
Quest zocht het voor ons uit.
Maak kennis met Mr. Head. 15 Jaar deed hij
dienst als robotstofzuiger, totdat de Japanse
techneut HYdeJII hem ombouwde en pro-
grammeerde tot een kunstrobot. Mr. Head
is niet de enige machine die gemaakt is
om kunst te creëren. De routinier onder de
artistieke robots is Aaron, die al sinds 1973
actief is in San Diego. Aarons schilderijen
zijn tentoongesteld in de Tate Gallery in Lon-
den en het Stedelijk Museum Amsterdam.
En een vondst van de University of London
heet The Painting Fool. Dat is geen fysieke
robot met een kwast in zijn robothand, maar
een softwareprogramma dat afbeeldingen
maakt die eruitzien alsof ze geschilderd zijn.
Hoe bouw je een schilderijen uitspugend
apparaat, dat in staat is zelf te bedenken wat
hij zal schilderen?
ROBOT SCHILDERT FIJN
Waar kunstrobots al ver mee zijn, is schilder-
techniek. Een van de fijnst schilderende
robots is e-David van de Universität Konstanz
in Duitsland. Een robotarm die steeds foto’s
neemt van het werk dat hij aan het maken
is en dat vergelijkt met het voorbeeld dat hij
namaakt. Dat robots fijn kunnen schilderen,
is een goed begin. Maar hoe weten ze of het
ook ergens op slaat wat ze maken?
Het heeft geen zin
een robot te maken
die zijn eigen oor
kan afsnijden...
VAN GOGH-MACHINE
Kunstmatige intelligentie is goed in patronen herken-
nen. In het Duitse Tübingen hebben onderzoekers
een programma gemaakt dat genoeg heeft aan één
schilderij om er stijlelementen uit over te nemen. Ver-
volgens past de software die stijl toe op een afbeelding
naar keuze. Zo bewerkt het een foto van een rij huizen
in de stijl van De Sterrennacht van Vincent van Gogh,
of van De Schreeuw van Edvard Munch.
Tekenen wordt ook steeds gemakkelijker voor com-
puters. Dat doen ze op basis van een ‘beeldgramma-
tica’, een set regels die bijvoorbeeld beschrijven dat
een mens een hoofd, een romp en ledematen heeft.
Daardoor is het niet meer nodig om een voorbeeld na
te maken als je een poppetje tekent. Het resultaat is
geen bewerking, maar een origineel werk van de ma-
chine, net als bij kunst van een menselijke kunstenaar.
PROGRAMMA VERRAST MAKER
Een computerprogramma dat erg goed is in het
tekenen van poppetjes zonder voorbeeld, is The
Painting Fool. Simon Colton van de University of
London, maker van de software, liet zijn computer in
één penseelbeweging zeventien menselijke figuren
schilderen. De kleuren en de stijl koos het programma
op basis van toeval. Over het eindresultaat was Colton
erg tevreden.
Een computer die zelf kiest hoe hij poppetjes tekent,
mag je al aardig creatief noemen. Maar The Painting
Fool heeft nog steeds een menselijke opdracht nodig
om kunst te maken. De kunstenaar Jonas Lund heeft
een poging gedaan dat om te draaien. De in Amster-
dam wonende Zweed schreef een computerprogram-
ma waarin je kunt invoeren hoe oud je bent, hoe groot
de expositieruimte is en hoe duur het kunstwerk moet
worden. Het programma vertelt dan hoe het werk
eruit moet zien.
ROBOT LEERT SCHOONHEID
‘Een robot die kunst voor mensen maakt, heeft feed-
back nodig om te leren wat mensen mooi vinden’, zegt
hoogleraar robotica Pieter Jonker van de TU Delft. Zelf
deed hij ‘zo rond 1990’ een experiment met de robot
Dream Dance in het Delftse Museum Prinsenhof. In
het begin maakte deze robot willekeurige bewegingen.
Als de bezoekers lang naar zijn moves bleven staan
kijken, beschouwde het apparaat dat als positieve
feedback. Zijn bewegingen paste hij daar op aan, zodat
ze steeds mooier zouden worden. ‘Als een robot een
serie schilderijen maakt en reacties van bezoekers
meet, kan hij zijn volgende kunstwerken aanpassen op
hun smaak.’ Behalve met smaak proberen kunstcom-
puters ook om te gaan met emoties.
COMPUTER VOELT NIETS
Deze pogingen om kunstmatige intelligentie te laten
omgaan met smaak en emoties zijn een begin. Maar
een robot werkt anders dan menselijke kunstenaars.
Wat die doen, is ongrijpbaar, vindt Adriaans. ‘Kun-
stenaars maken dingen die je emotioneel weten te
raken’, zegt hij. ‘Als beeldend kunstenaar en als
wetenschapper heb ik geen idee hoe dat kan. Maar
het heeft zonder twijfel te maken met de emotionele
manier waarop mensen naar de wereld kijken.’ Kunst
is volgens Adriaans ook verbonden met de persoon-
lijkheid van de kunstenaar. ‘Van Goghs werk kun je
niet los zien van zijn leven. De worsteling van die man
maakt zijn kunst zo rijk. Bij robots heb je dat niet. Het
is niet zinvol een robot te maken die zijn eigen oor wil
afsnijden.’
KUNST-
MATIGE
KUNST
Zijn robots
creatief genoeg
om originele
schilderijen
te maken?
EN WELKE NIET? TEST HET OP
WEET U WELKE KUNST DOOR MENSEN IS GEMAAKT
116 117