One Hundred and Sixty Years

136 / 698

١٣۵
ﺗﺌﻮﺭﻯ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ﻭ ﻳ ﺎ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ
) ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﻨﻰ، ﺳﻴﺎﺳﻰ، ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻯ، ﻧﮋﺍﺩﻯ، ﻭ ﻳﺎ ﺻﻨﻔﻰ ( ﺑﻄﻮﺭ ﺳﺮّﻯ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻯ
) ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﻤﺎﻥ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﻌﮥ ﺁﻥ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﻣﻦ ﻣﻰ ( ﺯﻧﺪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺗﺒﺎﻧﻰ ﻭ
ﺩﺳﻴﺴﻪ ﭼﻴﻨﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﺎﺕ ﺑﺎ ﺑﺮﻭﺯ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻫﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﺯﺩﻳﺎﺩ
ﻳﺎﺑﺪ ﻣﻰ . ﺩﮐﺘﺮ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺷﺮﻑ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ :» ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻫﺎ، ﺧﻮﺍﻩ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ
ﺣﻘﻴﻘﻰ، ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ] ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﮕﺮ [ ، ﺩﺷﻤﻨﻰ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻯ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻰ ﭘﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ
ﻳﺎﻓﺘﻪ
ﺍﻯ ﺑﺸﻤﺎﺭ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺮﻩ ء ﮐﺮﻳﻪ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻧﻘﺎﺑﻰ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻰ « ﺩﺍﺭﻧﺪ
(Ashraf 1997: 58) .
ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ
ﻫﺎ
ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻳﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺒﻨﺎ ﺳﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﺤﻮّ ﻻﺕ
ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎﻥ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎ ﻭ
ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻭ ﺩﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﻣﺨﻔﻰ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰ. ﺩﺍﻧﺪ
ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻮﻫّﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ﻗﻮﻯ ﺗﺮ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﮐﺮﺩﻧﻰ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪﭘﻴﺶ ﺯﻣﻴﻨﮥ
ﺗﺎﺭ ﻳﺨﻰ ﻭ ﺩﻳﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻠّﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺭﺩ . ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺩﻭ
ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻫﻮﺭﺍﺋﻰ ﻭ ﺍﻫﺮﻳﻤﻨﻰ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﮐﻬﻦ ﻣﺎ ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﺎﻥ ) ﺯﺭﺩﺷﺘﻰ ( ﮐﻪ ﻋﺮﺻﮥ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻴﺪﺍﻥ
ﻣﺒﺎﺭﺯﮤ ﻫﻤﻴﺸﮕﻰ ﺑﻴﻦ ﺧﻮﺏ ﻭ ﺑﺪ ﻣﻰ – ﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻳﻦ ﻓﮑﺮ ﺩﺭ ﺍﺳﻼﻡ )
– ﺷﻴﻄﺎﻥ
ﺭﺣﻤﻦ ( ، ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻓﮑﺮﻯ ﻣﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺍﺭﺩﻭﻯ ﺧﻮﺏ ﻭ ﺑﺪ،
ﺯﺷﺖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎ، ﺧﻮﺩﻯ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ، ﻭ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻭ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ . ﺗﻔﮑّ ﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺷﻴﻌﻰ ﺩﺭ ﺗﻮﻃﺌﮥ
ﺧﻠﻔﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺣﻖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮤ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﻼﻡ، ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭﺍ ﻭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ
ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻭ ﺣﻤﺎﻳﺖ
ﺭﺗﺨﺎﻧﻪ ﺳﻔﺎ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺧﻰ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ﻭﺯﺭﺍء، ﺳﺮﺍﻥ ﻋﺸﺎﻳﺮ، ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻋﻤﺪﻩ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﺴﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﻟﻴﺪﻧﺪ، ﻭ ﻧﻴﺰ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻫﮥ
۱۹۴۰ ﺗﺎ ۱۹۸۰ ﻣﻴﻼﺩﻯ، ﺧﻮﺍﻩ ﻧﺎﺧﻮﺍﻩ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﻭﺯ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﺍﺯ ﺳﻮء ﻇﻦ ﻭ ﻭﺍﻫﻤﻪ ﺍﺯ
ﺣﻀﻮﺭ ﻭ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎﻯ ﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎﻯ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺩﺭ ﺍ ﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ
ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺍﻯ ﭘﻨﻬﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻫﻤﮥ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺳﺎﺧﺖ .
ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺳﺎﺯ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﺗﻮﻫّﻢ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ