ابعاد اجتماعی و تاریخی مفهوم سلوک در فلسفه بهائی

4 / 12

12/16/2016 Pazhuheshnameh ﯽﺍﺑﻌﺎﺩ ﺍﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺧﯽ ﻣﻔﻬﻭﻡ ﺳﻠﻭﮎ ﺩﺭ ﻓﻠﺳﻔﻪ ﺑﻬﺎﺋ
4/12
ﻣﺎﺿﻴﻪ ﻭ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺍﯼ ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻓﻼﻁﻮﻥ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺳﺎً ﺑﺎ ﻫﻨﺮ ﺗﻀﺎﺩ ﻭ ﺩﺷﻤﻨﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻫﻨﺮ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﻭ ﻣﻄﺮﻭﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ
ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺟﻤﺎﻝ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮﺩ. ﺍﻭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﺋﯽ ﻣﺒﺪّﻝ ﻓﺮﻣﻮﺩ. ﻗﺮﻧﻬﺎﯼ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﻪ ﺍﻫﻤﻴّﺖ
ﻓﻠﺴﻔﯽ٬ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﺍﻳﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﻏﻴﺒﯽ ﺁﺷﻨﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﺮ ﻁﺒﻖ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻄّﺎﺭ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻄّﻴﺮﺵ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻗﺒﻮﻝ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ
ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎء ﷲ ﻣﺰﻳّﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺳﻠﻮﮎ ﺍﺯ ﻫﻔﺖ ﻭﺍﺩﯼ ﻳﺎ ﻫﻔﺖ ﺷﻬﺮ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ﻁﻠﺐ٬ ﻋﺸﻖ٬ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﷲ٬
ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء٬ ﺗﻮﺣﻴﺪ٬ ﺣﻴﺮﺕ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻓﻨﺎء ﻓﯽ ﷲ ﻭ ﺑﻘﺎء ﺑﺎ . ﮐﺘﺎﺏ ﻫﻔﺖ ﻭﺍﺩﯼ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺮﻑ ﻗﺒﻮﻝ ﻣﺸﺮّﻑ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ. ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻫﻔﺖ ﻭﺍﺩﯼ ﺑﺎ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﻟﻄّﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻖ
ﺍﻟﻄﻴﺮ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﻔﺖ ﻭﺍﺩﯼ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﺆﺧّﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﺩﺭ
ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﻻﺳﺮﺍﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎء ﷲ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﭘﻨﺞ ﻭﺍﺩﯼ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ: ﻁﻠﺐ٬ ﻋﺸﻖ٬ ﺗﻮﺣﻴﺪ٬ ﺣﻴﺮﺕ ﻭ ﻓﻨﺎ ﻭ ﺑﻘﺎء ﺍﻣّﺎ
ﻋﺪﻡ ﺫﮐﺮ ﺩﻭ ﻭﺍﺩﯼ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺳﺘﻐﻨﺎء ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﻻﺳﺮﺍﺭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺿﻴﻖ ﻭﻗﺖ ﻭ ﺗﻌﺠﻴﻞ ﻗﺎﺻﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ
ﻣﻮﺭﺩ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﻻﺳﺮﺍﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
"ﺛﻢّ ﺍﻋﻠﻢ ﺑﺎﻧّﺎ ﺣﻴﻦ ﺍﻟّﺬﯼ ﺍﺭﺩﻧﺎ ﺍﻥ ﻧﺘﻌﺮّﺽ ﺑﺘﻠﮏ ﺍﻟﮑﻠﻤﺎﺕ ﻭ ﮐﺘﺒﻨﺎ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺍﺭﺩﻧﺎ ﺑﺎﻥ ﻧﻔﺴّﺮ ﻟﺠﻨﺎﺑﮏ ﮐﻞّ ﻣﺎ ﺫﮐﺮﻧﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻣﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ
ﺍﻟﻨﺒّﻴﻴﻦ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ ﺑﻨﻐﻤﺎﺕ ﺍﻟﻤﻘﺮّﺑﻴﻦ ﻭ ﺭﺑﻮﺍﺕ ﺍﻟﻤﻘﺪّﺳﻴﻦ ﻭﻟﮑﻦ ﻣﺎ ﻭﺟﺪﻧﺎ ﺍﻟﻔﺮﺻﺔ ﻭ ﻣﺎ ﺷﻬﺪﻧﺎ ﺍﻟﻤﻬﻠﺔ ﻣﻦ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻤﺴﺎﻓﺮ
ﺍﻟّﺬﯼ ﺟﺎء ﻣﻦ ﻋﻨﺪﮐﻢ ﻭ ﮐﺎﻥ ﻋﺠﻮﻻً ﻓﯽ ﺍﻻﻣﺮ ﻭ ﺭﺍﮐﻀﺎً ﻓﯽ ﺍﻟﺤﮑﻢ ﻟﺬﺍ ﻗﺪ ﺍﻗﺘﺼﺮﻧﺎ ﻭ ﺍﮐﺘﻔﻴﻨﺎ ﻭ ﻣﺎ ﺍﺗﻤﻤﻨﺎ ﺫﮐﺮ ﺍﻻﺳﻔﺎﺭ ﺑﺘﻤﺎﻣﻬﺎ ﻭ ﻣﺎ
ﻳﻨﺒﻐﯽ ﻟﻬﺎ ﻭ ﻳﻠﻴﻖ ﺑﻬﺎ ﺑﻞ ﺗﺮﮐﻨﺎ ﺫﮐﺮ ﻣﺪﺍﻳﻦ ﺍﻟﮑﺒﺮﯼ ﻭ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺍﻟﻌﻈﻤﯽ ﻭ ﺑﻠﻎ ﺗﻌﺠﻴﻞ ﺍﻟﺮﺍﻓﻊ ﺍﻟﯽ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻟّﺬﯼ ﺗﺮﮐﻨﺎ ﺫﮐﺮ ﺍﻟﺴﻔﺮﻳﻦ
(۸۸ _۸۷ ﺹ ۳)ﺁﺛﺎﺭ ﻗﻠﻢ ﺍﻋﻠﯽ ﺟﻠﺪﺍﻻﻋﻠﻴﻴّﻦ ﻓﯽ ﺍﻟﺘّﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺍﻟﺮّﺿﺎء
ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﻣﻘﺪّﻣﺎﺕ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺑﺪﻳﻊ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﻗﻠﻢ ﺍﻋﻠﯽ ﺿﺮﻭﺭﯼ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﺗﻮﺿﻴﺢ
ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﺗﺼﻮّﻑ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺳﺎﺳﺎً ﺍﻳﺴﺘﺎ ﻭ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮﺍ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﺗﺼﻮّﻑ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ
ﻧﻔﯽ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﺼﻮّﻑ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﻀﺎﺩّ ﻣﻴﺎﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﺭﺍ ﺍﻣﺮﯼ ﺣﻘﻴﺮ ﻭ
ﮐﺜﻴﻒ ﺗﻠﻘّﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻫﺪﻓﺶ ﺍﺯ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻔﯽ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﯽ ﻭ ﻁﺮﺩ ﺗﻐﺎﻳﺮ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﺍﺳﺖ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ ﺗﺼﻮّﻑ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺟﻨﺒﻪ
ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ. ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎﯼ
ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻭ ﺗﺤﻮّﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺘﻌﻼء ﺟﺴﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﺯ ﻁﺮﻳﻖ ﻧﻔﯽ ﻭ ﻁﺮﺩ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﻮﺩ. ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﺨﻴﻢ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻁﺮﺯ ﺗﻔﮑّﺮ ﺍﻳﺴﺘﺎ
ﻭ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮﺍ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺳﻠﻮﮎ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﯼ ﻧﺴﺒﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﻭﺭﺍء
ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻭ ﺗﻀﺎﺩ ﺑﺎ ﺻﻴﺮﻭﺭﺕ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻠﻘّﯽ ﺑﺸﻮﺩ٬ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺍﺯ ﻁﺮﻳﻖ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ
ﻣﺘﻈﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﺩ. ﺳﻠﻮﮎ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺑﺠﺎﯼ ﻧﻔﯽ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ٬ ﺑﻪ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮّﻝ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ
ﺧﻮﺩ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻨﻴﺎﺩﯼ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻬﻴّﺎﺕ ﻭ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ ﻣﺪﻧﻴّﺖ
ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮّﻝ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﺎﺳﯽ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﻨﻴﺎﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺪّﯼ ﺑﺎ ﺗﺼﻮّﺭﺍﺕ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻭ
ﻓﻠﺴﻔﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺣﺘّﯽ ﺩﻟﺪﺍﺩﮔﺎﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﻭ ﺩﺍﻣﻨﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﺪﻳﻊ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ. ﺗﺼﻮّﺭ
ﺍﻳﺴﺘﺎﯼ ﺣﻘﻴﻘﺖ٬ ﺳﻠﻮﮎ ﺭﺍ ﺿﺮﻭﺭﺗﺎً ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﯼ ﺍﻧﻔﺮﺍﺩﯼ ﻭ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﺼﻮّﻑ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ
ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻁﺮﻑ ﺁﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩ ﺍﻳﺴﺘﺎ٬ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﻘﻂ ﻓﺮﺩ ﺁﺩﻣﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺯﻣﺎﻥ ﺗﻮﻟّﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﮒ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﺝ ﻭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳّﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺻﻞ
ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻁﻼﻕ ﺑﻪ ﺻﺪ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺑﻮﺩﻩ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻭ ﺍﻁﻼﻕ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺳﻠﻮﮎ ﺑﺮﺍﯼ
ﻫﻤﮕﺎﻥ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻗﺎﺑﻠﻴّﺖ٬ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺸﺨّﺺ ﻧﺰﺩﻳﮑﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ
ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮐﺜﺮﻳّﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺍﻭﻟﻴّﻪ ﺳﻠﻮﮎ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﺍﻣّﺎ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺪﻳﻊ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺳﻠﻮﮎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﯼ
ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺳﺎﻟﮏ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﻧﻮﻉ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ. ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﺸﺮﯼ ﺩﺭ ﻁﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭﺝ ﻭ
ﻣﻌﺎﺭﺝ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﺳﻴﺮ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻋﻠّﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﯽ
ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﺮﻗّﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﻗﺘﻀﺎﯼ
ﺗﺤﻮّﻻﺕ ﻭ ﺗﻄﻮّﺭﺍﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﺘﻐﻴّﺮ ﻭ ﻣﺘﺤﻮّﻝ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ. ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺳﻠﻮﮎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺍﻁﻼﻕ
ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﯼ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻭ ﻳﮑﻨﻮﺍﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﻠﻮﮎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﺘﺄﺛّﺮ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻠﻮﮎ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻭ
ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺷﮑﻞ ﺳﻠﻮﮎ ﻳﮏ ﻓﺮﺩ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺳﻠﻮﮎ
ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﻁﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻭ ﻳﮏ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﺻﻞ ﻣﺎﻫﻴّﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻞ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﺳﺘﻤﺮﺍﺭ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺍﻟﻬﻴّﻪ ﻭ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻭ
ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﺘﺤﻮّﻝ ﻭ ﻣﺘﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ
ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﻈﻤﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ٬ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﯽ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﺋﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ