Previous Page  25 / 27 Next Page
Information
Show Menu
Previous Page 25 / 27 Next Page
Page Background

1.1

Wat is ontwikkelingspsychopathologie?

25

1.1.1

Vroeger en nu

In de ontwikkelingspsychopathologie wordt, zoals het

woord al zegt, de ontwikkelingsbenadering toegepast.

Dit betekent dat men uitgaat van de veronderstelling

dat gedrag(smogelijkheden) in de loop van iemands

leven veranderen, complexer worden. Een zeventien-

jarige jongere is tot veel meer in staat dan een vier-

jarig kind. Wat verandert, blijkt vooral de organisatie

van het gedrag te zijn. Allerlei mogelijkheden en ken-

merken van de vierjarige en de zeventienjarige, zoals

emotie, cognitie (‘het denken’), gedrag, lichamelijk

functioneren, gezondheid, enzovoort, zijn op elkaar

afgestemd en beïnvloeden elkaar wederzijds. Als één

aspect verandert, veranderen andere mogelijkheden

mee en verandert ook het geheel, de gehele persoon

(Sroufe et al. 2005). Bij het veranderen en complexer

worden van allerlei mogelijkheden spelen zowel vroe-

gere ervaringen (de geschiedenis van het kind) als de

kenmerken en eisen van de huidige situatie een rol.

Wisselwerking

Dat ‘vroeger’ van invloed is op de kenmerken van een

persoon, is al een heel oud uitgangspunt uit de psy-

chologie en is meer dan een eeuw geleden prominent

op de kaart gezet door de psychoanalyse van Sigmund

Freud (vergelijk Muris 2005). De oorzaak van psycho-

pathologie ligt echter niet per definitie in het verleden,

en daarom gaat men er in de ontwikkelingspsychopa-

thologie niet van uit dat vroegere ervaringen voor de

volle honderd procent iemands functioneren bepalen.

De relatie tussen vroegere ervaringen en huidige er-

varingen zijn het best vanuit een wisselwerking te be-

grijpen. Iemand neemt zijn vroegere ervaringen altijd

mee, deze beïnvloeden hoe hij in het heden staat. Stel

dat een jongen in de laatste jaren van de basisschool

gepest is, dan zal hij deze ervaringen meenemen bij

de overgang naar het voortgezet onderwijs. Hij zal de

kat uit de boom kijken en gedrag van medeleerlingen

wellicht eerder dan leerlingen zonder zo’n geschiede-

nis al dan niet terecht interpreteren als pestgedrag.

Omgekeerd kunnen huidige ervaringen een correctie

geven op de vroegere ervaringen. Stel dat het kind niet

(meer) gepest wordt op zijn nieuwe school, dan zal dat

door de bank genomen invloed hebben op hoe hij te-

rugkijkt op zijn eerdere ervaringen.

De essentie van deze wisselwerking tussen vroeger

en nu is dus dat de ervaringen uit het verleden beïn-

vloeden hoe iemand zijn huidige ervaringen interpre-

teert en waardeert, en dat de ervaringen uit het heden

beïnvloeden hoe iemand terugkijkt op zijn verleden.

Daarmee krijgt ‘vroeger’ een andere invloed, die bij

wijze van spreken de volgende dag werkzaam is en

dan weer bepaalt hoe de ervaringen van die dag wor-

den ervaren en gewaardeerd, wat op zijn beurt weer

invloed heeft op hoe het verleden wordt gewaardeerd:

een in principe eindeloze wisselwerking (Sroufe et al.

2005). Dit betekent nadrukkelijk niet dat ervaringen

uit het verleden kunnen worden uitgepoetst door er-

varingen in het heden, maar wel dat ze anders kun-

nen worden gewaardeerd. Daarmee is een belangrijk

uitgangspunt van hulpverlening gegeven: door andere

ervaringen aan te bieden wordt geprobeerd het kind

te helpen zijn geschiedenis, bij wijze van spreken, wat

zonniger neer te zetten.

Figuur 1.1

Geschiedenis beïnvloedt actuele ervaringen en actuele

ervaringen beïnvloeden de geschiedenis.

Ontwikkelingsopgave

In dit boek is de theorie van de ontwikkelingsopgaven

een van de uitgangspunten om de ontwikkeling van

kinderen en jongeren te beschrijven. Het idee achter

deze theorie is dat een kind (en ook een volwassene)

in elke leeftijdsfase bepaalde opgaven moet zien te

volbrengen, bijvoorbeeld een veilige gehechtheid tot

stand brengen met zijn ouders of leren omgaan met

leeftijdsgenoten. Als dergelijke vaardigheden die bij

een bepaalde ontwikkelingsopgave horen niet goed

worden verworven, wordt de kans op latere proble-

men groter (zie hoofdstuk 3). Ook dit is een voorbeeld

van hoe het verleden mede van invloed is op het heden

(en de toekomst).

Een van de effecten van het benadrukken van de

ontwikkeling is dat een psychische stoornis niet wordt

opgevat als ‘iets’ wat een kind of volwassene heeft of

kenmerkt, maar als een ontwikkeling die is vastgelo-

pen of scheefgegroeid. Een psychische stoornis is vrij-

wel altijd in oorsprong een normale ontwikkeling die

echter door bepaalde oorzaken uit de rails is gelopen.

Geschiedenis ervaringen

uit verleden

Actuele

ervaringen