46 / 60
46 |
UTDANNING
nr. 20/28. november 2014
Kronikk
Gje meg ein mentor
Korleis vil det gå med dei
nyutdanna lærarane?
ILLUSTRASJON
ToneLileng |
post@tonelileng.noI juni
var
eg med på å uteksaminera over hun-
dre lærarstudentar. Dyktige og engasjerte studen-
tar som ser fram til ei karriere der dei ønskjer å
utgjera ein forskjell for barn og unge. Mest av alt
gler dei seg til å undervisa i faga sine og vera i sam-
spel med elevane. Det er dette som driv dei. Når
haustsemesteret no er godt i gong, kan eg kjenna
på ei uro. Korleis vil det gå med dei nyutdanna
lærarane?
Overgangen frå utdanning til yrke
er krevjande
og kritisk. Både internasjonal og norsk forsking
viser at denne overgangen kan opplevast som pro-
blematisk. Dei nyutdanna strevar med å omstilla
seg frå å vera student til å bli yrkesaktiv. Mange får
eit praksissjokk eller realitetssjokk, noko som kan
få fatale konsekvensar. Heile 40 prosent av nyut-
danna lærarar i grunnskulen vel å slutta innan fem
år. I vidaregåande skule er statistikken endå meir
dyster. Heile 40 prosent sluttar etter to år (Wang,
Odell & Schwille, 2008). For den praktisk-peda-
gogiske utdanninga (PPU) åleine viser tal frå Dag
Roness si doktorgradsavhandling (2012) at berre
60 prosent av dei som startar utdanninga, arbeider
i skulen halvtanna år etter fullført utdanning. Tala
gjev grunn til uro.
Kva skuldast dette praksissjokket?
Er lærar-
utdanninga for dårleg? Det vert antyda at det er
kvaliteten på utdanninga det skortar på. Vi har
ikkje førebudd studentane godt nok på kva dei vil
møta i praksis. Lærarutdanninga vert kritisert for
å vera for lite praksisrelevant. Det vert peika på
både faglege og pedagogiske utfordringar som det
bør gripast tak i. Eg ønskjer velkomen alle gode
innspel som kan vera med på å heva kvaliteten
på utdanninga, og mi erfaring er at lærarutdan-
ninga legg stor vekt på å nytta seg av forskingsbasert
kunnskap i utvikling av utdanningane. Det er ikkje
her den største utfordringa ligg.
Forhold ved arbeidsplassen
betyr meir enn ulike
sider ved utdanninga. Det avgjerande er korleis
den nyutdanna vert møtt og følgd opp når yrkes-
karrieren startar. Kva moglegheiter arbeidsgjevar
gjev den nyutdanna til å få ein god start og oppleva
meistring, får følgjer for kva slags profesjonsutøvar
den nyutdanna blir i framtida. Erfaringar det første
året dannar grunnlag for i kva grad den nyutdanna
knyter seg til yrket og utviklar identitet som lærar.
For den nyutdanna handlar det om å overleva og
navigera i ein hektisk kvardag i ein ukjent skule-
kultur. Høgt tempo og komplekse oppgåver gjer
at det er vanskeleg å orientera seg. Vanskeleg å
prioritera. Lite tid til refleksjon over val som blir
gjort. Høge forventningar frå foreldre, elevar, kol-
legaer og leiing gjer at det kviler eit stort ansvar
på den nyutdanna frå første dag. Det blir forventa
at læraren er sjølvstendig i planlegging, gjennom-
føring og evaluering av eige arbeid og elevane si
læring. Ikkje minst har den nyutdanna store for-
ventningar til seg sjølv. Visjonen er å sjå alle og
tilpassa undervisninga til den enkelte elev. Målet
er å skapa lærelyst og interesse for faga sine.
Korleis blir dei nyutdanna møtt
og følgd opp?
Dei nyutdanna får oftast tildelt dei vanskelegaste
klassane, dei som erfarne lærarar ikkje vil ha. For-
sking viser òg at dei nyutdanna gjerne vert sett til
å undervisa i fag dei ikkje har utdanning i (Eng-
vik, 2013; Ulvik og Smith, 2010). I tillegg møter
dei ein arbeidskvardag der mykje tid går med til
tidkrevjande dokumentasjon, rapportering, eva-
luering, testing med meir, som kan opplevast som
meiningslaust papirarbeid. Merksemda vert flytta
bort frå det som vert rekna som kjerneoppgåver,
undervisning og læringsleiing, til rapportering og
dokumentasjon. Midt opp i dette skal den nyut-
danna finna ut korleis han best kan bli den læraren
han ønskjer og har potensial for å bli. Det er mykje
for eit ungt menneske. Forståeleg nok. Belastnin-
gar som i større eller mindre grad vert opplevd
som kritiske. Ein unntakstilstand der det viktigaste
er å overleva. Dette fører gjerne til brotne forvent-
ningar og ei kjensle av å stå åleine i ein krevjande
arbeidssituasjon. Mangel på støtte og hjelp i den
første viktige tida gjer at mange vel å slutta. Dei
finn seg heller ein annan yrkesveg.
Dorthea
Sekkingstad
høgskulelektor
i utdanningsleiing ved
Avdeling for lærarutdan-
ning og idrett, Høgskulen
i Sogn og Fjordane
>
«Heile 40 prosent av
nyutdanna lærarar i grunn-
skulen vel å slutta innan fem
år. I vidaregåande skule
er statistikken endå meir
dyster. Heile 40 prosent
sluttar etter to år.»
FOTO
PRIVAT