9
Inleiding
De Griekse filosoof Plato noemde de verwondering de oorsprong van de
filosofie.Nuverwonderenwijonsdoorgaansenkelwanneerweonverwacht
iets vreemds tegenkomen. De filosofie echter verwondert zich niet zozeer
over het vreemde als wel over het alledaagse, dat wat vanzelfsprekend is,
normaal lijktenvolkomenbekend is.De filosoofheeftvolgensPlato tot taak
te brekenmet de heersende opinies, de gangbaremeningen die het losse
cement vormen van ons bestaan; deze houden ‘de boel bij elkaar’ en zijn
tegelijkertijdnetzoveranderlijkalshetweer. Filosofiesteltvragenoverwat
wijvanzelfsprekendvindenenbrengtdaaromaltijdverwarringen,hetmoet
gezegdworden, irritatiemet zichmee. Steedsweer formuleert de filosofie
variaties op fundamenteel onbeantwoorde vragen: wat iswaarheid, wat is
de mens, bestaat de mens, wat is de zin van het leven en wat is denken?
Deze houding heeft filosofen vaak in conflict gebracht met de gevestigde
orde, die immers van vanzelfsprekendheden aan elkaar hangt. De kunst is
danookniet zozeer zich teverwonderen,maar tegendeheersendeopinies
inde schok vande verwondering te doorstaan enmet elkaar daarover van
gedachten tewisselen.Met elkaar,want filosoferendoe jeniet alleen, ineen
ivoren toren. Er zijn anderen voor nodig, die ons dwingen om onze ideeën
goed teonderbouwen, kritisch tegenhet licht tehoudenennader teonder-
zoeken.
Indit boekwordt filosofie beschouwd als verwondering en als een zelf-
oefeningvanhetdenken. Filosofiegaatnietdewegvanhetonbekendenaar
hetbekende,maardievanhetbekendenaarhetonbekende.Het iswaardat
dezeweg inonzecultuurnauwelijkswordtbewandeld. Zowelhetonderwijs
alshet sociaalwerk isop zo’nmanierbewegwijzerddat elkeverwondering
dieons opeendwaalspoor kanbrengen indekiemwordt gesmoord. Dat is
niet iets vande laatstepaar jaar. Evenminhoudt het exclusief verbandmet
wat recentelijk als het ‘nieuwe leren’ werd bekritiseerd. Al in 1992 stelde
CornelisVerhoevendecultuurvandevanzelfsprekendheid inhetonderwijs
aande kaak: ‘De hele didactiek is erop gericht het nieuwe tot het bekende
te herleiden: het is een proces waarvan de vanzelfsprekendheid het eind-
doel enhet beoogdeproduct is. Eendidactiekdiede verwondering ernstig
neemt, zouzich, alseendidactiekvanafnemendevanzelfsprekendheid, eer-
