12 / 34
Inleiding
De aanhoudende stroom van onderwijsvernieuwingen, de elkaar razendsnel op-
volgende technologische ontwikkelingen en de eisen van ouders zijn enkele rede-
nen waarom leerkrachten hun manier van werken steeds moeten veranderen. Maar
hoe doe je dat? Waar begin je en hoe weet je of je het goed doet?
In dit boek zetten we uiteen hoe je als leerkracht de leeractiviteiten zo vorm kunt
geven dat de onderwijsopbrengsten in de brede zin van het woord zo groot mogelijk
zijn. We laten zien welke kennis over leren en lesgeven je daarbij kunt gebruiken. Bij
het lezen kun je zelf de aansluiting maken bij de onderwijsvisie van je (stage)school.
Het boek is geschreven vanuit het ‘basisonderwijs in het algemeen’, waarbij we reke-
ning hebben gehouden met de verschillen die er zijn tussen schoolconcepten.
Het is zo dat bepaalde leeractiviteiten soms wel en soms niet relatief eenvoudig
ingebracht kunnen worden. Dat is bijvoorbeeld afhankelijk van de mate van ge-
personaliseerd leren in een school. Zo zijn er op sommige scholen meer mogelijk-
heden voor individueel maatwerk dan op andere scholen. Ook de organisatievor-
men, zoals units, spelen een rol. Je kunt zelf nagaan welke ideeën het best aansluiten
bij jou als leerkracht (in opleiding) op jouw school.
In hoofdstuk 1 gaan we in op de leerkracht als professional en wat er allemaal van
hem of haar verwacht wordt. Dat zetten we af tegen de huidige ontwikkelingen in
het onderwijs, en tevens werpen we een voorzichtige blik op de toekomst. Vervol-
gens beschrijven we in hoofdstuk 2 op welke manier je als leerkracht zelf de regie
over het onderwijs kunt nemen door zelf onderwijs(activiteiten) te gaan ontwer-
pen. De vijf stappen in de cyclus van opbrengstgericht onderwijs ontwerpen staan
beschreven in hoofdstuk 2. In de vijf hoofdstukken die volgen, zijn de vijf ontwerp-
stappen concreet uitgewerkt.
In hoofdstuk 3 bespreken we het stellen van doelen, de eerste stap uit de cyclus
voor opbrengstgericht onderwijs ontwerpen. Eerst beschrijven we globaal wat doe-
len zijn, hoe je criteria voor doelen kunt vaststellen, hoe je doelen kunt formuleren
en wat ‘doelgericht en opbrengstgericht onderwijs’ is. Vervolgens zoomen we in op
verschillende typen doelen en werken zo toe naar het stellen van concrete doelen.
In hoofdstuk 4
staat de vraag centraal hoe je leeractiviteiten kunt ontwerpen
die bij de leerdoelen passen en ertoe leiden dat de beoogde leerprocessen daad-
werkelijk plaatsvinden. Dit is de tweede stap uit de cyclus voor opbrengstgericht
onderwijs ontwerpen.
In hoofdstuk 5 bespreken we de organisatie van leeractiviteiten. De wijze waarop
je een leeractiviteit organiseert is een belangrijke factor voor de effectiviteit ervan.
We gaan eerst in op het gebruik van een lesmethode, dan op klassenmanagement
en vervolgens op de wijze van differentiatie en op de groepering van leerlingen.
In hoofdstuk 6 staat de vraag centraal hoe je er bij de uitvoering van de leeracti-
viteiten voor kunt zorgen dat leerlingen optimaal leren. Dit is de vierde stap uit de