67 / 72
YRKE
4 • 2016 / 60. årgang
67
det gjerast ut frå ordensreglementet til den enkelte skulen,
som regulerer elevens rettigheiter og plikter på skulen. Ved
fare for standpunktkarakter NG eller LG skal elev og/eller
føresette varslast skrifteleg. Ved karaktersetting i orden og
åtferd kan ein ikkje stryke slik som i faglig kompetanse, men
det gir likevel eit utslag, kanskje i verste fall eit slags stempel
som «ein umulig elev»?
ELEVANES PERSONLEGE KOMPETANSE
Vidare vil eg drage
fram noko av det som står i teorien om personleg kompe-
tanse, sidan det er nettopp det som blir vurdert i orden og åt-
ferd. Skau skriv at personleg kompetanse omhandlar korleis
vi er som person, aleine eller i samspel med andre menneske.
Det handlar om våre grunnleggande verdiar, haldningar og
væremåte. Dette i samsvar med det som blir vurdert i orden
og åtferd. Ekelund skriv at viktigheita av denne personlege
kompetansen er vesentlege for yrkesutøvarar innan om-
sorgsyrker, nettopp fordi ein sjølv er den viktigaste brikka
i yrkesutøvinga.
Elevar på Vg1 helse- og oppvekstfag har alle valt ei ut-
danning som fører til yrker der ein arbeidar tett på andre
menneske, der dei er den viktigaste brikka som bidreg til
ein god kvardag for den enkelte gjennom yrkesutøvinga.
Personlig kompetanse er derfor ein viktig del av kompetan-
sen elevane bør inneha, eller utvikle gjennom utdanninga.
Men kva kvalifikasjonar består den personlege kompetansen
av? Ekelund skriv i si bok om nøkkelkvalifikasjonar. Desse
nøkkelkvalifikasjonane består av; «…evne til omsorg og
empati, respekt for menneskeverdet, samarbeidsferdigheter,
evne til kommunikasjon og etisk bevissthet». Her kan vi sjå
ein samanheng mellom Skau sin beskriving av personleg
kompetanse, og Ekelund sin beskriving av nøkkelkvalifika-
sjonar. Verdiar og haldningar er ein del av oss som ikkje er
så synlege, men dei kjem til syne gjennom dei mellommen-
neskelege relasjonane våre. Verdiane er nært knytt opp til vår
kultur, og i lys av dette er vi alle forskjellige. Væremåten mot
andre menneske gjenspeglar vår grad av omsorg, empati,
respekt, vilje til å kommunisere og samarbeide med andre.
SJØLVREGULERING
«Ludvigsen-utvalet» har sett nærmare
på om karakterane i orden og åtferd burde avskaffast etter at
forsking tyder på at det blir ein slags stempling av elevane,
i staden for stimulering for kompetanseutvikling. Rege tek
fram at i ungdomstida er evna til sjølvregulering i ei utfor-
drande fase for ungdommen sidan mange ikkje tenker på
konsekvensane, men lever i augeblikket. Sjølvregulering er
ein del av relasjonskompetansen til elevane, om korleis vi
samhandlar med menneska vi møter i vår yrkessamanheng.
Sjølvregulering handlar om at vi må vere villige til, og ha
evne til å skape vårt liv/identitet i samhandling med andre
og samfunnet rundt oss. Røkenes og Hanssen skriv at «Men-
nesket blir sett på som en aktiv medskaper til sitt eget liv».
Når ein ser slik på det er kanskje ikkje karakter i orden og
åtferd hensiktsmessig for ungdommen. Når eleven som skal
være aktiv, å skape sin identitet, men stadig blir trua med
nedsett orden eller åtferd på grunn av sine haldningar, ver-
diar eller væremåte kan det gi negative konsekvensar. Rege
viser også til at sjølvregulering er viktig for den faglige delen
i skulen. Så i ytterste konsekvens, om vi begrensar elevanes
sjølvregulering ved bruk av karaktersetting i orden og åtferd
kan det gi negativ verking også på den faglige delen. Dette
kjem i konflikt med vårt mål med vurderinga som er å gi
eleven noko å jobbe framover med, ikkje å begrense eleven.
Vygotsky sin proksimale utviklingssone beskriv dette ved
at vi gir eleven mål som er litt, men ikkje for langt utanfor
hans/hennar rekkevidde, og vi som lærarar skal vere der å
støtte dei mot målet.
FRAMTIDAS SKULE
Vidare kom det i «NOU 2015:8 Frem-
tidens skole» fram at karaktersetting i orden og åtferd kan
bli brukt som ein sanksjon, i staden for eit virkemiddel for å
støtte elevens utvikling. Vurdering i orden og åtferd handlar
om at lærar, og ofte eit utval ulike lærarar skal vurdere eleva-
nes personlege kompetanse og eigenskapar som er nemnde
ovanfor. Dette kan skape ujamnheiter både på grunn av tid-
ligare nemnt ungdomstid med lite sjølvregulering og lita
konsekvenstenking blant ungdommen. Men vi må også vere
bevisst vi som lærarar, og vår personlege kompetanse, våre
verdiar, haldningar og væremåtar kan påverke elevane, og
dermed gi utslag på deira væremåte. På grunn av dette kan
korleis vi vurdere orden og åtferd bli veldig ulikt når vi ikkje
har noko meir konkret og forhalde oss til. I «NOU 2015:8
Fremtidens skole» kjem det fram at ved fornying av lære-
planverket bør dialog om utvikling av orden og oppførsel
vurderast i ein samanheng med vurdering i faga.
EIN REFLEKSJON RUNDT VEKTLEGGING AV PERSONLEGE
EIGENSKAPAR
Vidare vil eg ta med ein tanke eg har gjort
meg sjølv, i ein prosess med jobbsøking. I dei aller fleste
stillingsannonser står det; «Personlege eigenskapar blir
vektlagde». Rundt dette har eg forsøkt å reflektere over kva
personlege eigenskapar som er viktig for ulike yrker. Søker
du på politihøgskulen står der ei lang liste med personlege
eigenskapar du må ha, men eg kan ikkje hugse å ha sett ei
slik liste for mi utdanning. Eg har heller ikkje sett ei slik liste
når eg har våre ute som lærarstudent, ei liste over person-
lege eigenskapar eg skal sjå etter hos elevane, fordi dei skal
vurderast i desse. Når ikkje noko slikt ligg til grunn, korleis
skal vi få til ei rettferdig vurdering med karakter G, NG, LG.
Er det merknadane for mobilbruk og banning i timen som
FAGARTIKKEL