2
ﯽﻓﻘﻬ
ﺟﺎﻧﺐ
ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ
یﮐﺎر
ﺤﺎ ًﯾ ﺗﻠﻮ و ﺮد، ﯿ ﺑﮕ ﺶﯿ را ﭘ ﺎطﯿ و اﺣﺘ
آن را
یﺑﺮا
اﻧﺪﯾﺸﻪ
. ﻨﺪﯿﺑﺒ ﯽ ﻧﺎ ﮐﺎﻓ ی دﯾﻨﯽ
یﻋﻠﻤﺎ
اﺻﻮﻟ
و ﺳﻨﺖ و ﮐﺘﺎب از ﯽ
اﺟﻤﺎع
و
ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺎر ﻣﻨﺒﻊ
اﺟﺘﻬﺎد
را ﻣﻨﺒﻊ ﭼﻬﺎر ﻦﯾا ﺦﯿﺷ . ﮔﻔﺘﻨﺪ ﯽﻣ ﺳﺨﻦ
، ﺮﻓﺖﯾﭘﺬ
اﻣﺎ اﺻﺮار ﮐﺮد ﮐﻪ
ﮐﻨﺎر در
آﻧﻬﺎ
ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ "ﮐﺸﻒ"
ﺰﯿﻧ
اﺳﺖ یﺿﺮور
۳
وو ا ﻘﺖﯿﺣﻘ در.
ﺷﺎ ﮔﺮد
و ﺷﺎرح
ﻪ ﺑ ،ﯽرﺷﺘ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﯿّﺪ ، اشﺸﻪﯾ اﻧﺪ
دﻧﺒﺎل
اﺿﺎﻓﻪ
ﮐﺮدن ﻫﻤﺎن ﻋﻨﺼﺮ
ی
ﺑﻪ اﻧﺪ
ﺸﻪﯾ
و ﻓﻘﻪ ﺷ
ﯽﻌﯿ
ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ
ﻗﺒﻞ ﻫﺎ ﻗﺮن
یﺑﺮا ی ﺳﻬﺮورد
ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣ
ﯽ
ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده ﺑﻮد
.
از ﻣﻨﻈﺮ
اﺣﺎد و ﻗﺮآن ﺎتﯾآ ﻖﯾﺎﺣﻘ ﮐﺸﻒ یﺑﺮا ، ﺦﯿﺷ
ﺎﻣﺒﺮ ﯿﭘ ﺚﯾ
ﮐﻪ ﺑﻮد ﻻزم اﺋﻤﻪ و
ﯽﻨﯾ ﻋﺎﻟﻢ د
ﻓﺮضﺶﯿﭘ ﺧﻮد را از
ﺶﯾﺧﻮ ﯽﺟﺰﻣ یﻫﺎ
رﻫﺎ ﮐﻨﺪ
ﺑﻪ ،
ق ﺧﻼا و داﻧﺶو ﺧﺮد
ﯽ روﺣﺎﻧ
)ﮐﻪ ﻫﻤﮕ
ﯽ
در زﻣﺮه
ی
ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ
ّﻧﺪ( ا
ﻣﺘ
، ﺼﻒ ﮔﺮدد
ﻖﯾﻃﺮ ﻦﯾ و از ا
ﺑﻪ بﺗﻘﺮّ ی ﺧﻮد را ﺑﺮا
ﺷﺎرع و
ﯽ ﺑﺎﻃﻨ یا ﻣﻮاﺟﻬﻪ
ﺑﺎ اﻣﺎم و
آﻣﻮزه
ﺶﯾﻫﺎ
آﻣﺎده ﮐﻨﺪ
.
٤
ﺦﯿﺷ ﻧﻈﺮ ﺪﯾﺷﺎ ﻨﺠﺎ، ﯾ ﺗﺎ ا
ﺪﮔﺎه ﯾ ﭼﻨﺪان ﺑﺎ د
ﺣﺎ ﮐﻢ ﺑﺮ ﻓﻘﻪ
اﺻﻮﻟ
ﯽ
در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺒﻮد، اﻣﺎ ﺷ
ﺦﯿ
ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ
را
ﻞﯿ "دﻟ ﺧﻮد
" ﺣﮑﻤﺖ
٥
ﺗﺎ ر ﺪﯿ ﻧﺎﻣﯽﻣ
ﺑﻪ نﺳﯿﺪ
ﺠﯾﻧﺘﺎ
ﺶ ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد، ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ
ﻓﺮضﺶﯿﭘ ﮐﻪ ﺑﺎ
یﻋﻠﻤﺎ ﮕﺮﯾد ﺎنﯿﻣ در ﺞﯾرا یﻫﺎ
اﺻﻮﻟ
ﯽ
داﺷﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ
. ﺗﻼش ﺷ
ﺦﯿ
اراﺋﻪ یﺑﺮا
ﻧﻮ یﺮﯿ ﺗﻌﺎﺑ ی
از وﻗﺎ
ﯽﻤﯿ ﻣﻔﺎﻫ و ﺒﺖﯿﻏ ﭼﻮن ﯽﻌﯾ
ﭼﻮن ﻣﻌﺎد
٦
ﻫﺮ ﻗﺪر
ﮐﻪ ﻫﻢ
ﺑﺎ دﻗﺖ در رﻋﺎ
ﺖﯾ
ﻫﺎ ﭼﺎرﭼﻮب
ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﺑﺎز واﮐﻨﺶ ﺷﺪ
ﺪﯾ
ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن
را ﺑﺮاﻧﮕ
ﺮﯿ ﺗﮑﻔ ﺑﻪ ﺖﯾ در ﻧﻬﺎ و ﺨﺖﯿ
و ﻃﺮد و
ی
از ﺟﺎﻧﺐ
ﯽ ﺑﺮﺧ
ﻪ و ﺑ ،ﯽﻌﯿﺷ یﻋﻠﻤﺎ
ﻃﻮر ﺧﺎص ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘ
.ﺷﺪ ﻣﻨﺠﺮ ،ﯽﺎﻧﻏﺑﺮ ﯽ
اﻣﺎ ﺗﮑﻔ
ﯽﻋﺎﻟﻤ ﺮﯿ
اﺻﻮﻟ
ﯽ
ﺗﻮﺳﻂ
یﺎﻋﻠﻤ ﮕﺮﯾد
اﺻﻮﻟ
ﯽ
آﺷﮑﺎرا
ﮔﺮنﺎﯾ ﻧﻤﺎ
ﺗﻨﮕﺘﺮ ﺷﺪن ﻫﺮ ﭼﻪ
ﺸﺘﺮ ﯿﺑ
ﻓﻀﺎ ﺑﺮا
ی
ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﮔﺮاﻧﺪ
ﯽﻨﯾد ﯽﺸﯾ
ﺑﻮد. ﺳﺮزﻣ
ﻗﺮن ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﯽﻨﯿ
ﺸﺘﺮ ﯿﭘ
یﻫﺎ ﮔﺮوه ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه
ﻣﺨﺘﻠﻒ د
،ﯽﻨﯾ
ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣ
،ﯽ
و ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮن ﺷ
ﯽﻌﯿ
ﺑﻮد، ا ﮐﻨﻮن
ﮕﺮﯾد
ﯾرو ﯽﺴﺘﯾﻫﻤﺰ ﺶﯾ ﮔﻨﺠﺎ
یﺸﻪﯾ اﻧﺪ در ﺐﯿرﻗ ی ﮑﺮدﻫﺎ
اﺻﻮﻟ
ﺰﯿ را ﻧ ﯽ
ﻧﺪاﺷﺖ.
ﺑﻪ
رﻏﻢ
ﺳﯿّﺪ و ﺦﯿﺷراء آ، ﺮﯿ ﺗﮑﻔ
ﻫﻤﭽﻨﺎن
ﯾﯽﻫﺎ ﮔﺮوه
از ﻋﻠﻤﺎ
ﯽﻌﯿﺷ ی
را ﻣﺠﺬوب ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ
.
در ﺳﺎل
۱۸۴۳
ﯽرﺷﺘ ﮐﺎﻇﻢ ﺳﯿّﺪ ، یﻼدﯿﻣ
ﯽ در ﺣﺎﻟ
ﮐﻪ از ﺗﻌ
ﺶﯾﺧﻮ یﺑﺮا ﯽﻨﯿ ﺟﺎﻧﺸ ﻦﯿﯿ
اﻣﺘﻨﺎع ﻧﻤﻮده ﺑﻮد از دﻧ
ﺎﯿ
رﻓﺖ ﺗﺎ راه را
یﺑﺮا
ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺎ ﮔﺮدان ﻣﮑﺘﺐ ﺷ
ﺦﯿ
در دو ﺳﻮ
ﮐﺎﻣﻼً ی
ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎز ﮐﻨﺪ. ﮔﺮوه ﻧﺨﺴﺖ، ﮔﺮد ﺣﺎج ﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮ
ﻢﯾ
ﺧﺎن
ﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧ
ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ.
ﺧﺎن ﻢﯾﮐﺮ
، ﮐﻪ ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺮداﺷﺘ
ﯽ
ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ
ﮐﺎراﻧﻪ
ﺗﺮ
از آﻣﻮزه
ﯽﺨﯿﺷ یﻫﺎ
ﺑﻮد،
ﺗﺎ ﺪﯿ ﮐﻮﺷ اﻧﻪﺪّﻣﺠ
ﺮﯿ ﺗﻌﺎﺑ
ﺮﯿ و ﺗﻔﺎﺳ
اﻧﻘﻼﺑ
ﯽ
از آﺛﺎر ﺷ
ﺳﯿّﺪ و ﺦﯿ
را رد ﻧﻤﻮده و ﺑﺮا
ﮏﯾ ﻧﺰد ی
ﺳﺎﺧﺘﻦ
ﺗﻔﮑﺮ
ﻊﯿّﺗﺸ ﺑﻪ ﯽﺨﯿﺷ
اﺻﻮﻟ
، ﯽ
3
Abd al-Hakeem Carney,
Imamate and Epistemology in the thought of Sheikh Ahmad al-Ahsa'i
,
http://www.scribd.com/doc/261987797/Imamate-and-Epistemology-in-the-thought-of-Sheikh-Ahmad-al-Ahsa-i-Abd-al-Hakeem-Carney#scribd, Accessed: April, 18, 2015
4
IdrisSamawi Hamid,
The Metaphysics and Cosmology of Process According to Shaykh Ahmad al-Ahsa'i
(Ph.D. dissertation: State University of New York at Buffalo, 1998) p.107
٥
اﺣﺴﺎ
،ﯾﯽ
اﺣﻤﺪ،
ﺷﺮح
اﻟﻔﻮاﺋﺪ،
در
ﯽاﻟﻬ ﺣﻜﻤﺖ
ص ،
۲۳.
اﻟﻔﻮاﺋﺪ ﺷﺮح در ﺦﯿﺷ
ی ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻪ از را ﺧﻮد ﺧﺎص ﻒﯾ ﺗﻌﺮ
اﺳﺘﺪﻻل
ﻞﯿدﻟ" ﯽﻌﻨﯾ ،
" ،" ﺣﮑﻤﺖ
ﻣﻮﻋﻈﻪ
ﺟﺪل " و ،" ﺣﺴﻨﻪ
اﺣﺴﻦ
اراﺋﻪ "
ﮐﺮد
ﺐﯿ ﺗﺮﺗ ﺑﻪ ﮐﻪ
ﻣﻌﻄﻮف
ﺑﻮدﻧﺪ ﻦﯾد در ﻘﺖﯿﺣﻘ و ﻘﺖ، ﯾﻃﺮ ﻌﺖ، ﯾﺷﺮ یﮔﺎﻧﻪ ﺳﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻪ
ﺦ،ﯿﺷ ﻧﻈﺮ از.
ﺑﺎﻻﺗﺮ
ی ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻦﯾ
اﺳﺘﺪﻻل
ﻞﯿدﻟ ﯽﻨﯾد
ﺑﺎ ﮐﻪ ﺑﻮد ﺣﮑﻤﺖ
دو ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ
آﻓﺎق ﻋﻮاﻟﻢ " و ﺳﻮ ﮏﯾ از" ﻧﻘﻞ" ﯽﻌﻨﯾ ﺶ، ﯾﺧﻮ ﻣﺮﺟﻊ
اﻧﻔﺲ و
ﻘﺖﯿﺣﻘ ﮐﺸﻒ ﺻﺪد در ﮕﺮ، ﯾد یﺳﻮ از"
واﺣﺪ
ﮔﺎهﯽﺗﺠﻠ دو ﻦﯾا در ﯽ ﻣﺘﺠﻠ
ﻧﺸﺎﻧﻪ
اﺳﺖ ﯽﻫﺴﺘ ﺧﺎﻟﻖ یﻫﺎ
.
http://alabrar.info/webview.aspx?newbook=yes&book=alef20,Accessed: January 22nd 2012
٦
ﺦﯿﺷ
اﺣﻤﺪ
اﺣﺴﺎ
" ﯾﯽ
" و" ﺟﺎﺑﻠﻘﺎ
را " ﺟﺎﺑﻠﺴﺎ
ﺎمﯿﻗ از و داﻧﺴﺖ ﯽﻣ ﺐﯾﻏﺎ اﻣﺎم ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه
اﺑﺪان ﺑﺎ ﻣﺮدﮔﺎن
ﺎﻣﺖﯿﻗ ﻮمﯾ در" ﯾﯽﺎﯿ ﻫﻮرﻗﻠ "
ﺳﺨﻦ
. ﮔﻔﺖﯽﻣ
ﺟﺎﺑﻠﻘﺎ،
و ﺟﺎﺑﻠﺴﺎ،
ﺎﯿ ﻫﻮرﻗﻠ
ﺑﻮدﻧﺪ ﯽ واژﮔﺎﻧ
یآرا در ﺶﯿﭘ از ﮐﻪ
و ی ﺳﻬﺮورد
اﺧﻼﻓﺶ
ﻮﻧﺪﯿﭘ ﺎلﯿﺧ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎ
ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮرده
ﺦﯿﺷ.
اﺣﻤﺪ
ﺑﺎ
ﻦﯾا ﺑﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ
ﻋﻤﻞ در واژﮔﺎن
ﺎﻣﺖﯿﻗ و ﺒﺖﯿﻏ ﭼﻮن ﯽﻌﯾوﻗﺎ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه
ﺎلﯿﺧ ﻋﺎﻟﻢ را
داﻧﺴﺖ
اﻣﺎم ﮐﻪ ﯽزﻣﺎﻧ از.
ﯽﻏﺰاﻟ ﻣﺤﻤﺪ
ﺼﻞﯿﻓ" ﮐﺘﺎب در
اﻟﺘﻔﺮﻗﺔ
ﻦﯿﺑ
اﻻﺳﻼم
و
اﻟﺰﻧﺪﻗﺔ
"ً
ﯽ ﺑﺮﺧ ﺗﻌﻠﻖ ﻓﺮض یﺮاﯾﭘﺬ رﺳﻤﺎ
ﻣﻮﺟﻮدات
و
ﺣﻮادث
ﻣﻄﺮوﺣﻪ
ﺑﻪ ﺚﯾﺣﺪ و ﻗﺮآن در
ﺷﺪ، ﺎلﯿﺧ ﻋﺎﻟﻢ
ﺟﺎﺑﺠﺎ
ﻧﻤﻮدن
ﻗﻮل ﺑﻪ ﺎﯾ ﺎلﯿﺧ ﻋﺎﻟﻢ ﻪ ﺑ ﻊﯾوﻗﺎ
اﺷﺮاﻗ
ﻦﯿ ﻗﻮاﻧ ﺮﯿ اﺳ ﮐﻪ ﯽﻋﺎﻟﻤ ﯽﻌﻨﯾ) ا ﮐﺒﺮ ﻣﺜﺎل ﻮنﯿ
ﺖﯿ واﻗﻌ ﺑﺮ ﺣﺎ ﮐﻢ
ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯽﻣ و ﻧﺒﻮد ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ
یﺮاﯾﭘﺬ
رﺧﺪادﻫﺎ
ﯽواﻗﻌ ﻋﺎﻟﻢ در ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﯽ
ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ
ﺑﻮدﻧﺪ
ﯾ اﻧﺪ ﻧﺰد (
ﺸﻤﻨﺪان
ﻣﺴﻠﻤﺎن
اﻗﺪاﻣ ﺑﻪ
ﯽ
ﻣﺸﺮوع
ﻓﻬﻢ ﻗﺎﺑﻞ یﺑﺮا
ﻧﻤﻮدن
اﺣﺎد و ﯽاﻟﻬ ﺎتﯾآ ﻏﻮاﻣﺾ
ﻦﯾا. ﺷﺪ ﺑﺪل ﯽﻨﯾد ﺚﯾ
ﺎﻣﺖﯿﻗ ﺎﯾ ﺒﺖﯿﻏ ﺎتﯾروا ﺑﺮدن ﺳﻮال ﺮﯾز یﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ ﯾﯽ ﺟﺎﺑﺠﺎ
ﺗﻮﺳﻂ
. ﻧﺒﻮد ﺦﯿﺷ
ﺑﺮﻋﮑﺲ،
یﺑﺮا ﺗﻼش را آن ﺪﯾﺑﺎ
ﭘﺎﺳﺪار
از ی
اﻋﺘﺒﺎر
ارزش و ﯽ ﻗﺪﺳ
ﯽﺎﺗﯾروا یﻣﻌﻨﻮ
ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺤﺎل ﻋﻘﻼً ﮐﻪ داﻧﺴﺖ
.