Bedre skole nr. 2 -2016

heilt an på læraren. Den måten drammenselevar

lærer å skrive på, er derfor tettare knytt til talemå-

let på Oslo vest enn aust. Dei lærer altså å skrive

tradisjonelt bokmål. Sjølv om det hadde vore meir

nærliggande å lære elevane å skrive radikalt bok-

mål, som ligg nærare opp til talemålet deira, vel

dei fleste lærarane å lære elevane tradisjonelt bok-

mål, da det ofte blir oppfatta som «meir riktig».

Elevar veit stort sett ikkje at det er rom for

variasjon i skriftspråket og held seg derfor til å

skrive på den måten dei har lært er rett. For mange

elevar er det å gjere ting riktig ofte meir viktig enn

å eksperimentere. Det gjeld også for språk. Om

dei lærer at ein skal bruke

-endingar i staden for

-endingar, vil majoriteten av elevane ikkje stille

spørsmål ved det, men godta det som ei sanning.

Det er også sannsynleg at dei vil overføre det dei

har lært skriftleg, til sitt munnlege talemål. Dei

som tidlegare har sagt «jobba», «kasta», «rulla»,

vil kanskje begynne å seie «jobbet», «kastet» og

«rullet».

Måten elevane bruker språket sitt på, blir meir

knytta til identitet etter kvart som dei blir eldre.

Elevar blir ikkje berre påverka av læraren sin når

dei vel korleis dei skal uttrykke seg gjennom språk.

Faktorar som vener, familie, idol og andre tekstar

påverkar det dei les i kvardagen. Alle desse fak-

torane handlar om identitet. Dei fleste tekstane

elevane møter, som er mynta på deira målgruppe,

er skrive på bokmål. Mange elevar ønsker å vere

forskjellige frå sine medelevar, eller opplever at

dei kan oppnå ein høgare status ved å legge om

til eit «pent» talemål, slik som dei snakkar i Oslo.

For mange blir det viktig å ikkje snakke «stygt»,

slik som det blir snakka i Drammen og andre kom-

munar som er lengre frå Oslo, lengre frå «der det

skjer» (Frydenlund, 2009). Fordi ungdomane les

mykje bokmål og identifiserer seg med det skrift-

språket i høg grad, trur dei etter kvart at dei snak-

kar bokmål. Dei går inn for å gjere talemålet sitt

mest mogeleg likt det dei ser i skrift, det språket

dei vil identifisere seg med.

Det er i denne fasen av livet elevane møter ny-

norsk for første gang. Med tanke på menneskeleg

utvikling, kunne ikkje nynorsk vore introdusert på

eit meir kritisk tidspunkt. Det er noko lærarar må

ta omsyn til i nynorskopplæringa. Som norsklærar

er eg stadig på utkikk etter nye og betre måtar å

jobbe med nynorsk på. I denne teksten har eg

undersøkt ein.

Kontekst og materiale

Ideen til denne undersøkinga fekk eg da eg tok

Nynorsk i opplæringa

ved Høgskulen i Volda. Eg

blei svært nysgjerrig på om eg kunne bruke dram-

mensdialekten i nynorskopplæringa, så eg spurte

ein kollega om eg kunne gjere eit eksperiment

i klassen han er norsklærar i, og fekk lov til det.

Denne 8.-klassen hadde ikkje starta med formell

nynorskopplæring da eg gjennomførte undersø-

kinga.

Datamaterialet blei samla inn i mars 2015, i ein

8. klasse på ein rural skole med over 500 elevar.

Skolen ligg i eit område der elevane kjem frå hei-

mar med god sosioøkonomisk bakgrunn.

Datainnsamlinga blei gjort i løpet av ein norsk-

time. Elevane fekk ei lyninnføring i nynorsk, der

vi snakka om kva dei visste frå før, og blei fortalt

kort om kva som kjenneteiknar drammensdialek-

ten, som

a-endingar

diftongar

. Dei blei også

fortalt at ein på nynorsk skriv

ikkje

. Elevane

fekk vidare beskjed om å skrive ein tekst der dei

skulle prøve å skrive så korrekt nynorsk sommo-

geleg med utgangspunkt i drammensdialekten og

dei andre kjenneteikna på nynorsk som skildra

ovanfor. Med den informasjonen til grunn fekk

alle elevane eit ark der dei skreiv i 20 minutt om

«Drammen – byen eg bur i». Dei fleste elevane

skreiv ca. ei halv side. Til saman skreiv 24 elevar

denne teksten, som eg analyserte ved hjelp av

ein enkel form for

Grounded theory

i etterkant

(Strauss & Corbin, 1998; Tjora, 2010).

Tendensar i elevtekstane

Tekstane elevane har skrive, er ganske enkle

tekstar, men dei fleste inneheld mykje korrekt

nynorsk. Undersøkinga viser altså at elevane alt

i alt skriv god nynorsk når dei svarer på oppgåva.

Den tydelegaste tendensen i tekstane er at det

å skrive med utgangspunkt i dialekten, fungerer

ikkje når det gjeld uregelrette verb. Desse tekstane

og mi tidlegare erfaring tilseier at elevane treng

mest hjelp med uregelrette verb og inkjekjønn.

Fleire av elevane skriv for eksempel «mennes-

kar», og mange av elevane gjer fleire feil med

tanke på verb, som vist under.

Bedre Skole nr. 2

■

2016