16 / 40
6.4
De taak als bouwsteen van een dynamische leeromgeving
167
Bij de taak en de leeromgeving gaat het erom affordanties van het materiaal te
gebruiken die een cognitief conflict uitlokken. Door affordanties te kiezen die
aansluiten bij specifieke leerdoelen, dragen materiaal en taak krachtig bij aan het
ontwikkelingsproces.
Een voorbeeld kan worden ontleend aan een les over optellen en delen aan de
hand van het meten van temperatuur. Het cognitieve conflict maakt duidelijk dat
voor het meten van de temperatuur van bij elkaar gemengde vloeistoffen niet kan
worden volstaan met een simpele optelling.
De affordantie van de materialen moet in de directe waarneming van leerlingen
uitdrukken dat ‘je ermee kunt meten’. Immers, alleen door leerlingen actief te la-
ten meten, kan het concept ‘temperatuur’ worden geleerd. Dit kan worden be-
reikt door bijvoorbeeld identieke bekers te gebruiken met een duidelijke schaal
erop, zoals bij maatbekers het geval is. Ook de temperatuurmeters moeten een
duidelijk zichtbare schaal bevatten, en het moet aantrekkelijk zijn de meters in
het water te dompelen. Op deze wijze kunnen leerlingen zich uitgenodigd voelen
de bekers met water met elkaar te vergelijken en verschillende metingen te doen.
Het uitnodigende karakter kan worden vergroot door bijvoorbeeld een variëteit
aan vloeistoffen (bijvoorbeeld met andere kleuren) en maatbekers op de tafel te
leggen. Dan krijgen leerlingen er lol in om te gaan vergelijken en meten. Met uit-
nodigende voorwerpen en (vloei)stoffen wordt een materiële context gecreëerd
die het doen van ontdekkingen uitlokt bij het meten van volumes en tempera-
turen. Hiermee is de basis gelegd voor veel interactie, ontstaat variabiliteit in het
gedrag van leerlingen en kunnen cognitieve conflicten worden gecreëerd.
Samenvattend: het cognitieve conflict zet na tot denken en bevordert exploratief
gedrag in een taak. Met het creëren van een cognitief conflict nemen inzicht en
complexiteit in handelen toe. We kunnen daarom ook zeggen dat een cognitief
conflict bijdraagt aan de betekenisgeving van een taak. In de volgende paragraaf
komt aan de orde dat betekenisgeving altijd plaatsvindt in een bepaalde context.
De betekenis van een taak wordt beïnvloed door de context.
Cognitief conflict bij het leren rekenen met temperatuur
Op de tafel van groep 4 staan twee bekers water met beide 10 deciliter water.
De leerlingen krijgen de vraag hoeveel deciliter water er ontstaat wanneer bei-
de bekers bij elkaar worden geschonken. De leerlingen hebben het principe
van optellen geleerd. Er is nu 20 deciliter water.
De proef wordt herhaald, nu met het meten van temperatuur. De leerlingen
meten in beide bekers de temperatuur, die in beide bekers 10 graden is. De
bekers water worden bij elkaar geschonken. De temperatuur blijkt nu geen 20
graden te zijn, maar is nog steeds 10 graden.